Τα μέτρα υγειονομικής διαχείρισης του κορωνοϊού έφεραν αρρυθμίες στις αλυσίδες εφοδιασμού, lockdown των λιανικών πωλήσεων, των αεροπορικών μεταφορών και των ξενοδοχείων και επιπλέον κόστη διαχείρισης. Ο τουρισμός που άμεσα και έμμεσα συνεισφέρει περίπου το 13% του ΑΕΠ, θα συνεχίσει να επηρεάζεται αρνητικά λόγω των περιορισμών στις χώρες εκκίνησης των τουριστών.

Τα μέτρα οικονομικής ενίσχυσης εργαζομένων και επιχειρήσεων που πήρε η κυβέρνηση, θα μειώσουν τις οικονομικές επιπτώσεις του κορωνοϊού, αλλά το 2020 θα είναι μια δύσκολη χρονιά. Το ερώτημα είναι αν η επαναφορά το 2021 θα είναι γρήγορη και πώς η ανάπτυξη θα συνεχιστεί και τα επόμενα χρόνια.

Υπάρχουν εγγενείς στρεβλώσεις στην ελληνική οικονομία, που μέχρι τώρα δεν επέτρεψαν στην χώρα να αναπτυχθεί γρήγορα. Η επιβίωση εταιρειών-Zombies, που απομακρύνουν ζήτηση και κεφάλαια από τις υπόλοιπες, ενώ συντηρούν σε μεγάλο βαθμό τον φόρτο των ΜΕΑ στις τράπεζες. Η χαμηλή διεθνής ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων, που μεταφράζεται σε χαμηλές εξαγωγές και μικρές αποδόσεις απασχολούμενου κεφαλαίου. Το μικρό μέγεθός τους, που δεν επιτρέπει τη συστηματική έρευνα και ανάπτυξη για νέα προϊόντα και παραγωγικές δυνατότητες, αλλά ούτε και το μάρκετινγκ στις τελικές αγορές. Το κόστος του δανειακού χρήματος, που επηρεάζεται πολύ από την παρουσία ΜΕΑ στους ισολογισμούς των τραπεζών, και που βρίσκεται στην περιοχή των μέσων αποδόσεων κεφαλαίου των ελληνικών επιχειρήσεων, συμπιέζοντας την απόδοση των επενδύσεων. Η απουσία ενός οικοσυστήματος, που «εκτρέφει» επιτυχημένες καινοτομικές επιχειρήσεις, ικανές να κατακτούν μερίδια στις διεθνείς αγορές. Τέλος, σαν αποτέλεσμα της αρνητικής αποταμίευσης και των χαμηλών αποδόσεων κεφαλαίου, λείπουν από την οικονομία τα ίδια κεφάλαια, που πρέπει να συμπαραταχθούν με τα δανειακά για να τροφοδοτήσουν επενδύσεις.

Πολλά γράφονται αυτή την περίοδο για την επιτάχυνση της ψηφιοποίησης, τη μεγάλη επέκταση της τηλε-εργασίας, το ηλεκτρονική εμπόριο και τη θετική επίπτωση που θα έχουν στη μετά COVID-19 εποχή. Αυτοί όμως είναι διευκολυντικοί παράγοντες, που μόνοι τους δεν μπορούν να επιφέρουν τις αλλαγές που χρειάζονται ώστε η χώρα να γίνει πραγματικά ανταγωνιστική. Η ευκαιρία βρίσκεται στους δομικούς κλυδωνισμούς που έφερε η κρίση του κορωνοϊού αλλά και στη στήριξη που θα έρθει από την ΕΕ. Τα ευρωπαϊκά κεφάλαια και εργαλεία θα πρέπει να αξιοποιηθούν στα πλαίσια μιας νέας μεσοπρόθεσμης οικονομικής στρατηγικής που θα άρει τις εγγενείς παθογένειες και θα κινητοποιήσει την οικονομία σε νέες κατευθύνσεις. Οι αλλαγές θα πρέπει να έρθουν όχι μέσα από κεντρικό σχεδιασμό με σκληρές κλαδικές πολιτικές, που ιστορικά απέτυχαν, αλλά με την προετοιμασία και τη διευκόλυνση των επιχειρήσεων στο να ανταποκριθούν δυναμικά στα μηνύματα των αγορών. Η απομάκρυνση των περιορισμών και των στρεβλώσεων θα αυξήσει την παραγωγικότητα του κεφαλαίου, της εργασίας και της ευφυΐας, και θα αναδείξει νέα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα.

Μια νέα πολιτική με στόχο την ενδυνάμωση των επιχειρήσεων, πέρα από το σταθερό και δίκαιο φορολογικό σύστημα, πρέπει να περιλαμβάνει έξι ρήτρες:

  •  Ταχεία εξαφάνιση των Zombies, που σύμφωνα με παλαιότερες εκτιμήσεις θα αυξήσει τη ζήτηση των υπόλοιπων εταιρειών κατά 10%.
  • Απομάκρυνση των ΜΕΑ από τις τράπεζες, είτε άμεσα μέσω της δευτερογενούς αγοράς ή μέσω Asset Management Company, έτσι ώστε να συμπιεσθεί το κόστος του δανειακού χρήματος.
  • Φορολογικά κίνητρα και επιδοτήσεις για συγχωνεύσεις και εξαγορές, συμπράξεις και δικτυώσεις για να αυξηθεί το μέσο μέγεθος των επιχειρήσεων.
  • Αλλαγή της φορολογικής αντίληψης και κίνητρα και επιδοτήσεις για την αύξηση της απόδοσης επενδύσεων στη δημιουργία νέων προϊόντων και στην επέκταση σε νέες αγορές.
  • Διαμόρφωση ενός οικοσυστήματος που γαλουχεί καινοτομικές επιχειρήσεις και στηρίζει την εξέλιξή τους ώστε τελικά να διεκδικήσουν θέση στην παγκόσμια αγορά.
  • Δημιουργία μηχανισμού, κατά προτίμηση εισηγμένου στο ΧΑ, για την παροχή ιδίων κεφαλαίων σε ΜμΕ, που χρειάζονται ενίσχυση του ισολογισμού τους ως προϋπόθεση για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας. Η κλίμακα του πρέπει να είναι πολύ μεγαλύτερη των σημερινών private equity funds.

Το πλέγμα αυτό των πολιτικών θα πρέπει να εξειδικευθεί μέσα στα πλαίσια μιας συνολικής στρατηγικής βιώσιμης ανάπτυξης (sustainable growth strategy) με έμφαση στο περιβάλλον, την ενέργεια, τη διασυνδεσιμότητα, την καινοτομικότητα και τις φυσικές και ηλεκτρονικές υποδομές. Ετσι, οι επιμέρους επιχειρηματικές ενέργειες θα «κουμπώνουν» μεταξύ τους, και θα αξιοποιήσουν τις προβλεπόμενες επενδύσεις υποδομών πολλαπλασιάζοντας την ταχύτητα μετασχηματισμού.

Για να δώσουμε ισχυρό νόημα στην ανάπτυξη θα πρέπει να ονειρευτούμε την Ελλάδα μια γενιά μετά, και να διαμορφώσουμε σταδιακά μία ευέλικτη οικονομική αρχιτεκτονική: μεγαλύτερες επιχειρήσεις οδηγούμενες από νέα προϊόντα και νέες διεθνείς αγορές, συνεχής καινοτομικότητα, υγιείς τράπεζες χωρίς τα βάρη του παρελθόντος και υποδομές υψηλής χρησιμότητας και ποιότητας. Η απομάκρυνση από την αντίληψη του κεντρικού σχεδιασμού του παρελθόντος και τις παραδοσιακές διαδικασίες λήψης αποφάσεων είναι sine qua non συνθήκη για την επιτάχυνση της οικονομίας. Η πρόσφατη κρίση έδειξε τις δυνατότητες προσαρμογής της χώρας σε όλα τα επίπεδα, αλλά και τη μετατόπιση αντιλήψεων που είναι αναγκαία για δομικές αλλαγές και θεσμική αναγέννηση.

Ο κ. Κώστας Μητρόπουλος είναι πρόεδρος του ΔΣ της Attica Bank.