Από τη μια μεριά τα κύματα…

Μαντζίτ Κουμάρ

Quantum Αϊνστάιν, Μπορ και η μεγάλη διαμάχη για τη φύση της πραγμα­τικότητας

Εκδόσεις Πατάκη

σελ. 638, τιμή 23,90 ευρώ

«Νομίζω πως μπορώ να πω με ασφάλεια ότι κανένας δεν καταλαβαίνει την κβαντική μηχανική». Αυτό το είπε το 1965 ο μακαρίτης πλέον και τιμημένος ακριβώς εκείνη τη χρονιά και με το Νομπέλ της Φυσικής Ρίτσαρντ Φάινμαν. Δέκα χρόνια μετά τον θάνατο του Αϊνστάιν, που και εκείνος δεν πείστηκε ποτέ εντελώς για όλα όσα αποκάλυπτε για τον μικρόκοσμο των ατόμων και των μορίων η νέα αυτή «μηχανική». Ενώ ο Δανός Νιλς Μπορ, που βοήθησε τόσο πολύ με τα νοητικά του πειράματα στο να γίνουν κατανοητά κάποια σκοτεινά έως τότε σημεία γύρω από αυτή τη θεωρία, σε εποχές μεγάλης αμφισβήτησης, έχει πει: «Εάν δεν αιφνιδιάστηκες από την κβαντική θεωρία, δεν την κατάλαβες πραγματικά».

Αυτά όλα δίνουν το άλλοθι σε όποιον δεν έχει κάνει σπουδές Φυσικής να πει ότι η θεωρία για την κβαντική συμπεριφορά της ύλης δεν είναι για εκείνον. Και να πάει παρακάτω. Να ζήσει χωρίς να ξέρει τίποτα για το πόσο διαφορετικά από τον κόσμο των δικών μας μεγεθών συμπεριφέρονται στον μικρόκοσμό τους τα σωματίδια που συγκροτούν την ύλη. Να ζήσει όπως θα ζούσε και χωρίς να έχει δει ένα κινηματογραφικό έργο, που οι ειδικοί θα είχαν πει ότι «δεν το καταλάβαμε ούτε κι εμείς».

Μία ακόμη δικαιολογία ίσως είναι και το ότι το βιβλίο που περιγράφει την εξέλιξη των θεωριών γύρω από αυτό θέμα έχει περισσότερες από πεντακόσιες σελίδες.

Η απάντηση σε όλα αυτά θα μπορούσε να είναι πως σε πολύ λίγο θα σου προσφέρονται προϊόντα και επάνω τους θα υπάρχει ως επισήμανση ποιότητας μια έκφραση του τύπου «με κβαντική τεχνολογία». Ενώ ήδη έχουν μπει σε κυκλοφορία διάφορες ψευτο-θεραπείες με ομιχλώδη περιγραφή όπου όμως ξεχωρίζει η λέξη «κβαντικό». Οι κβαντικοί υπολογιστές και η κβαντική κρυπτογραφία είναι στον δρόμο…

Ο συγγραφέας του βιβλίου αυτού έχει σπουδάσει Φυσική και Φιλοσοφία σε Imperial και University of London ενώ αρθρογραφεί σε «Guardian» και «Times Literary Supplement». Σε γενικές γραμμές έχει δώσει βάρος στη διαμάχη Αϊνστάιν και Μπορ για το πόσο η περιγραφή της συμπεριφοράς των ατόμων, των μορίων και των στοιχειωδών σωματιδίων δεν μπορούσε να βασίζεται στους κλασικούς νόμους της μηχανικής από τον καιρό του Νεύτωνα και μετά του Αϊνστάιν. Οι θεωρίες της Φυσικής έχουν βέβαια προχωρήσει αγνοώντας πλέον τις αντιρρήσεις του Αϊνστάιν αλλά και την άμμο που ρίχνει στα γρανάζια ο Φάινμαν με τα όσα, εντελώς ως αστείο της στιγμής, είπε.

Το κακό με το βιβλίο αυτό είναι πως οι 477 σελίδες είναι αφιερωμένες σε μια διαμάχη του παρελθόντος, που έχει κριθεί ποιος είχε δίκιο και από τη σελίδα 480 έως και την 522 είναι τα πιο ενδιαφέροντα, όπως οι ανισότητες του Μπελ, οι κρυμμένες μεταβλητές του Μπομ, το θεώρημα Ασπέ έως και τα πρώτα πειράματα του Αντον Τσάιλιγκερ (διότι αν κοιτάξει κανείς προσεκτικά στην ταυτότητα του βιβλίου βλέπει πως στο εξωτερικό είχε εκδοθεί για πρώτη φορά το 2008, άρα λείπουν περίπου δέκα χρόνια ερευνών και συμπερασμάτων).

Ομως πρόκειται για ένα βιβλίο πολύ προσεκτικά γραμμένο που μπορεί να είναι το πρώτο σκαλοπάτι για όποιον δεν ξέρει αλλά θέλει, χωρίς να εμπλακεί σε τύπους και υπολογισμούς, να ξεκινήσει να αποκτά μια ιδέα για ό,τι προηγήθηκε. Επίσης είναι ένα βιβλίο πολύ προσεκτικά μεταφρασμένο. Με Γλωσσάρι, Χρονολόγιο, κάποιες κλασικές ασπρόμαυρες φωτογραφίες και αλφαβητικό πίνακα περιεχομένων. Αξίζει να το έχεις στη βιβλιοθήκη σου. Οπως είπε και ο Αϊνστάιν: «Από τη μια μεριά τα κύματα / από την άλλη κβάντα / η πραγματικότητα των δυο / στέκει ακλόνητη σαν βράχος…».

αλκησ γαλδαδάς

algaldadas@yahoo.gr