Το φάντασμα της Ακροδεξιάς προκαλεί πολιτικούς σεισμούς στη Γερμανία

Η ετήσια Oktoberfest υπήρξε και εφέτος μια μεγάλη γιορτή για το Μόναχο. Περίπου 6,5 εκατομμύρια επισκέπτες βρέθηκαν στην πρωτεύουσα της Βαυαρίας επί 18 ημέρες για να απολαύσουν τις τοπικές μπίρες και τις προσφερόμενες λιχουδιές. Η Βαυαρία είναι αυτή τη στιγμή το πλουσιότερο κρατίδιο της ομοσπονδιακής Γερμανίας. Εχει έναν προϋπολογισμό 60 δισ. ευρώ, εκ των οποίων τα 20 δισ. αφιερώνονται στην εκπαίδευση και στην κατάρτιση, με σχεδόν πλήρη απασχόληση. Η κυβέρνηση σχεδιάζει να δαπανήσει 1,5 δισ. ευρώ ώστε κάθε σπίτι να έχει σύνδεση στο Διαδίκτυο και πέρυσι κατέβαλε άλλα τόσα για την αποπληρωμή του χρέους της με σκοπό να το μηδενίσει ως το 2023.

Από την άποψη αυτή, οι τοπικές εκλογές που διεξάγονται σήμερα στη Βαυαρία θα έπρεπε να είναι από τις πιο βαρετές και ουδείς να ασχολείται μαζί τους. Με βάση τη λογική, η κυβέρνηση της Χριστιανοκοινωνικής Ενωσης (CSU), του κόμματος που κυβερνά το γερμανικό κρατίδιο επί σχεδόν επτά δεκαετίες, θα έπρεπε να αισθάνεται άνετη για την επανεκλογή της. Πίσω από την επιφάνεια όμως, η πολιτική ατμόσφαιρα στο Μόναχο είναι τούτη την περίοδο ηλεκτρισμένη. Η παντοδυναμία του ιστορικού κόμματος του Φραντς-Γιόζεφ Στράους απειλείται για πρώτη φορά τόσο έντονα. Η βέβαιη είσοδος (και μάλιστα με διψήφιο ποσοστό) της ακροδεξιάς Εναλλακτικής για τη Γερμανία (AfD) στο επιβλητικό Μαξιμιλιανέουμ, το ανάκτορο του βασιλιά Μαξιμιλιανού Β’, στο οποίο στεγάζεται το 180μελές Κοινοβούλιο της Βαυαρίας, συνιστά μείζονα μεταβολή που θα έχει επιπτώσεις πέραν των ορίων του κρατιδίου. Το «φάντασμα του AfD» αναμένεται να επηρεάσει ακόμα και τη σταθερότητα του «μεγάλου συνασπισμού» – κάτι που αναγκάζει την Ανγκελα Μέρκελ να παρακολουθήσει με αγωνία την ανακοίνωση των εκλογικών αποτελεσμάτων σήμερα το απόγευμα. Οι σχέσεις της Χριστιανοδημοκρατικής Ενωσης (CDU) της κυρίας Μέρκελ με τους βαυαρούς συμμάχους της είναι ήδη τεταμένες και νέες αναταράξεις, όπως εκείνες που προηγήθηκαν στο Μεταναστευτικό και στην υπόθεση Μάασεν, θα προκαλούσαν βαρύ πονοκέφαλο στην καγκελάριο.

«Το Βήμα» βρέθηκε τις προηγούμενες ημέρες στο Μόναχο αλλά και στο Βερολίνο. Στο πλαίσιο επίσκεψης που διοργανώθηκε από το Ιδρυμα Hanns Seidel, το οποίο συνδέεται με το CSU, χωρίς όμως να εξαρτάται από αυτό (ο προϋπολογισμός του καλύπτεται από το ομοσπονδιακό υπουργείο Εξωτερικών), συνομίλησε με σειρά αξιωματούχων της Χριστιανοκοινωνικής Ενωσης, στελέχη της ομοσπονδιακής Βουλής, δημοσιογράφους και αναλυτές. Η αίσθηση και οι πληροφορίες συνέκλιναν στη διαπίστωση ότι το CSU πρόκειται, εκτός και αν σημειωνόταν μια δραματική αλλαγή τα τελευταία 24ωρα, να καταγράψει το ιστορικά χαμηλότερο εκλογικό ποσοστό του και να απολέσει την απόλυτη πλειοψηφία στο βαυαρικό Κοινοβούλιο. Το στοιχείο που καθιστά την κατάσταση έτι δυσκολότερη είναι ότι το CSU μπορεί να μην είναι καν σε θέση να επιλέξει με ποιο κόμμα ή ποια κόμματα θα συγκυβερνήσει (είναι πολύ πιθανό να χρειαστεί περισσότερους του ενός εταίρους), όπως παραδέχεται στέλεχος της κοινοβουλευτικής του ομάδας.

Η δεξιά στροφή του CSU λόγω του Μεταναστευτικού το έχει οδηγήσει σε έναν διμέτωπο αγώνα, καθώς στην προσπάθεια ανακοπής των διαρροών προς το AfD κινδυνεύει να χάσει ολοκληρωτικά τους κεντρώους ψηφοφόρους της Βαυαρίας. Αυτοί, ενοχλημένοι από τη σκληρή ρητορική των Χριστιανοκοινωνιστών, έχουν αναζητήσει καταφύγιο στους Πρασίνους, που αναδεικνύονται τρίτη πολιτική δύναμη. Οι Πράσινοι δεν αποτελούν την επιθυμητή επιλογή του CSU για μετεκλογική συνεργασία, αλλά η πραγματικότητα μπορεί να μην αφήσει περιθώρια για άλλες σκέψεις. Το μόνο που είναι σαφές είναι με ποιο κόμμα δεν μπορεί να υπάρξει μετεκλογική συνεργασία. Και αυτό δεν είναι άλλο από το AfD, η εμφάνιση και η εκλογική άνοδος του οποίου «έχουν στοιχειώσει» το CSU και την ηγεσία του, τον πρόεδρο του κόμματος και ομοσπονδιακό υπουργό Εσωτερικών Χορστ Ζεεχόφερ και τον βαυαρό πρωθυπουργό Μάρκους Ζέντερ. Οι δύο άνδρες βρίσκονται κυριολεκτικά στα μαχαίρια για το ποιος ευθύνεται περισσότερο για τις άσχημες δημοσκοπικές επιδόσεις του κόμματος και θα πρέπει να θεωρείται δεδομένο ότι μετά τις εκλογές θα υπάρξουν, αργά ή γρήγορα, καρατομήσεις.

Ο ιστορικός ηγέτης του CSU Φραντς-Γιόζεφ Στράους είχε πει λίγα χρόνια πριν από τον θάνατό του το 1988 την εξής φράση: «Δεν υπάρχει χώρος για ένα δημοκρατικό κόμμα στα δεξιά του CSU». Μπορεί οι δημοσκοπήσεις να μην είναι πανάκεια, αλλά πλέον η είσοδος του ακροδεξιού κόμματος στη βαυαρική Βουλή είναι ένα γεγονός που έχουν αποδεχθεί και τα ίδια τα στελέχη του CSU.

Στις τοπικές εκλογές, το 2013, η Χριστιανοκοινωνική Ενωση είχε λάβει 47,7%, εκλέγοντας 101 βουλευτές στην 180μελή Βουλή. Είναι χαρακτηριστικό ότι είχε κερδίσει τις 89 από τις 91 μονοεδρικές περιφέρειες (στα κρατίδια ισχύει το ίδιο εκλογικό σύστημα με το ομοσπονδιακό επίπεδο, βάσει του οποίου οι ψηφοφόροι ψηφίζουν χωριστά για τον βουλευτή της περιοχής τους και για το κόμμα που προτιμούν). Ο μέσος όρος των δημοσκοπήσεων δείχνει ότι το CSU δεν θα ξεπεράσει το 35% και η μόνη ελπίδα των στελεχών του είναι να κερδίσουν από τη δεξαμενή των αναποφάσιστων, οι οποίοι λίγο πριν από τις εκλογές έφθαναν περίπου το 45%. Τα κακά μαντάτα είχαν βέβαια έρθει από τις περυσινές εθνικές εκλογές, όταν το CSU κατέγραψε ποσοστό 38,8%.

Το AfD καταγράφει σε ορισμένες περιοχές της Βαυαρίας ακόμα και 20%, ενώ σύμφωνα με την πρόβλεψη κορυφαίου στελέχους του CSU το ποσοστό του αναμένεται να κυμανθεί μεταξύ 14% και 18%! Με αυτό θα ξεπεράσει το 12,4% που έλαβε στις ομοσπονδιακές εκλογές του 2017. Παράλληλα, θα εισέλθει στο 15ο από τα συνολικά 16 τοπικά Κοινοβούλια και θα του απομένει μόνο ένα: αυτό της Εσσης, στο οποίο διεξάγονται εκλογές σε δύο εβδομάδες και όπου το AfD επίσης αναμένεται να εισέλθει. Το εντυπωσιακότερο είναι ότι περίπου το 50% των ψηφοφόρων του είναι άνθρωποι που πριν από την εμφάνιση του AfD δεν ψήφιζαν και τώρα… σηκώθηκαν από τον καναπέ.

Οι άσχημες ειδήσεις για τους Χριστιανοκοινωνιστές δεν σταματούν εδώ. Μπορεί στελέχη του κόμματος να επιμένουν ότι η δεξιά στροφή που έχουν πραγματοποιήσει για να υπερφαλαγγίσουν την Εναλλακτική για τη Γερμανία να μην είναι τόσο… δεξιά, αλλά όπως και να τη χαρακτηρίσει κανείς δεν έχει αποδώσει. Αντίθετα, έχει κάνει το CSU ευάλωτο στο Κέντρο. Καθώς δε το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα (SPD) βρίσκεται σε ελεύθερη πτώση, διότι αναμένεται να απολέσει περίπου το 50% της δύναμής του, η οποία σήμερα ανέρχεται σε 40 βουλευτές, οι μεγάλοι κερδισμένοι είναι οι Πράσινοι. Δεν υπάρχει καλύτερη περιγραφή αυτού που συμβαίνει από τα λόγια βουλευτή του CSU που μας μίλησε υπό το καθεστώς της ανωνυμίας. «Οι «latte machiatto mums» ή οι «Porsche Cayenne mums» δεν μας ψηφίζουν πια» παρατηρεί, προτού αρχίσει να γελάει: «Ναι, αυτοί είναι οι όροι που χρησιμοποιούμε εδώ. Νεαρές οικογένειες, με παιδιά, που έχουν την οικονομική άνεση να αγοράσουν καροτσάκι των 1.000 ευρώ, που κυκλοφορούν με πανάκριβα αυτοκίνητα και απολαμβάνουν καθημερινά τον καφέ τους στα ακριβότερα στέκια έχουν πλέον γυρίσει την πλάτη στο κόμμα μας. Τους έχει απωθήσει η σκληρή ρητορική και το καταφύγιο είναι οι Πράσινοι».

Πώς εξηγείται άραγε αυτή η τεκτονική πολιτική μεταβολή στη Βαυαρία, η οποία ήδη διαχέεται σε όλη τη Γερμανία; Σε σχετικά πρόσφατη δημοσκόπηση της εταιρείας Bayerntrend, το 44% των ερωτηθέντων χαρακτήριζε το Μεταναστευτικό/Προσφυγικό τη βασικότερη πρόκληση για την κυβέρνηση της Βαυαρίας. Το ποσοστό εμφανίζεται μειωμένο σε σχέση με το πρώτο εξάμηνο του 2017, αλλά και πάλι είναι ιδιαίτερα υψηλό. Η βαυαρική κυβέρνηση δαπανά τεράστια ποσά για τις υπηρεσίες που σχετίζονται με το Μεταναστευτικό (στέγαση, σίτιση, αστυνόμευση, εκπαίδευση, ενσωμάτωση) και αναμφίβολα αυτό μετράει στις απόψεις των ψηφοφόρων, ενώ είναι εκμεταλλεύσιμο πολιτικά από το AfD.

Μήπως όμως ο κίνδυνος από το AfD δεν προσλαμβάνεται ως πολιτικός αλλά ως πολιτισμικός; Μπαίνοντας στο κτίριο της βαυαρικής Καγκελαρίας, στον τοίχο δεξιά από το γραφείο των πληροφοριών, διακρίνει εύκολα κανείς έναν σταυρό. Ο βαυαρός πρωθυπουργός Μάρκους Ζέντερ προχώρησε την περασμένη άνοιξη σε μια αμφιλεγόμενη κίνηση. Τοποθέτησε σταυρούς σε όλα τα δημόσια κτίρια, με αποτέλεσμα να του ασκήσει κριτική τόσο η Καθολική όσο και η Προτεσταντική Εκκλησία για εκμετάλλευση των θρησκευτικών συμβόλων με σκοπό πολιτικά οφέλη. Το CSU απάντησε λέγοντας ότι αυτό προστατεύει τη βαυαρική χριστιανική ταυτότητα καλύτερα από την Εκκλησία, αλλά το μόνο βέβαιο είναι ότι από αυτή τη διαμάχη κερδίζει αποκλειστικά το AfD. Αυτό ήταν, υπό την ηγεσία της πρώην προέδρου του Φράουκε Πέτρι, που έσπευσε, λόγω του Μεταναστευτικού, να αναδείξει το Ισλάμ ως μείζονα κίνδυνο για τη γερμανική κοινωνία.

Η μετωπική σύγκρουση του προέδρου του κόμματος Χορστ Ζεεχόφερ με την Ανγκελα Μέρκελ, όταν η καγκελάριος δήλωσε ότι η Γερμανία μπορεί να τα καταφέρει με το προσφυγικό κύμα, έχει αφήσει ανοιχτό τραύμα που έχει μεταφερθεί στο εσωτερικό της Χριστιανοκοινωνικής Ενωσης. Σήμερα, το δίδυμο Ζεεχόφερ – Ζέντερ αναλώνεται σε πλειοδοσία σκληρής αντιμεταναστευτικής και… αντιμερκελικής ρητορικής, ενώ εξίσου σκληρή γλώσσα χρησιμοποιεί και ο Αλεξάντερ Ντόμπριντ, επικεφαλής της Κοινοβουλευτικής Ομάδας του CSU στην ομοσπονδιακή Βουλή. Ο Ζέντερ εκμεταλλεύθηκε το κακό αποτέλεσμα του κόμματος στις τελευταίες ομοσπονδιακές εκλογές για να κερδίσει την πρωθυπουργία στη Βαυαρία και να στείλει τον Ζεεχόφερ στο Βερολίνο. Ο κ. Ζεεχόφερ εισήγαγε την περασμένη άνοιξη ένα σχέδιο 63 σημείων για το Μεταναστευτικό, στο πλαίσιο του οποίου ουσιαστικά μιλούσε για κλείσιμο των νοτίων συνόρων της Γερμανίας και απελάσεις – κάτι που θα μπορούσε να σηματοδοτήσει ακόμα και κατάρρευση του συστήματος Σένγκεν. Η κυβέρνηση Μέρκελ εισήλθε σε περιδίνηση και ο κ. Ζέεχοφερ υποχρεώθηκε σε τακτική υποχώρηση, αλλά αυτό ουδόλως… ενόχλησε τον άσπονδο φίλο του που χρεώνει σε αυτόν και στην κυβέρνηση του Βερολίνου «όλα τα κακά του CSU».

Ποιος θα μπορούσε να φανταστεί ότι το κόμμα που θα ίδρυε, στις 6 Φεβρουαρίου 2013, μια μικρή ομάδα αποτελούμενη από έναν καθηγητή Οικονομικών, έναν συντηρητικό αρθρογράφο και έναν… συνταξιούχο υψηλόβαθμο κυβερνητικό αξιωματούχο, σε ένα προτεσταντικό κοινοτικό κέντρο στο Ομπερούρσελ κοντά στη Φρανκφούρτη, με στόχο να εκφράσει όσους τότε διαμαρτύρονταν για τα πακέτα βοήθειας προς την Ελλάδα, θα εξελισσόταν σε μια πολιτική δύναμη που θα απειλούσε τα θεμέλια της γερμανικής Δημοκρατίας; Από τότε βέβαια κύλησε πολύ νερό στο αυλάκι και από την αρχική τριάδα έχει παραμείνει στην Εναλλακτική για τη Γερμανία, αλλά σε ηγετικό ρόλο, μόνον ο… συνταξιούχος κυβερνητικός αξιωματούχος, ο Αλεξάντερ Γκάουλαντ. Οι άλλοι δύο, ο πρώτος πρόεδρος του κόμματος, ο οικονομολόγος Μπερντ Λούκε, και ο αρθρογράφος Κόνραντ Ανταμ, έχουν αποχωρήσει.

Και το ίδιο το κόμμα όμως έχει μεταλλαχθεί, έπειτα από δύο αλλαγές ηγεσίας. Η δεξιά (κατ’ άλλους ακροδεξιά) στροφή του συνεχίζεται καθημερινά, όπως έδειξε η στάση που τήρησε στα γεγονότα του Κέμνιτς. Οσα πρόσφατα συνέβησαν στην πόλη αυτή του κρατιδίου της Σαξονίας (που βρίσκεται γεωγραφικά στον χώρο της πρώην Ανατολικής Γερμανίας) κρίνονται κομβικά για τον τρόπο με τον οποίο όλοι αντιλαμβάνονται τις προθέσεις του AfD. Στις 26 Αυγούστου ένας 35χρονος Κουβανογερμανός μαχαιρώθηκε μέχρι θανάτου και ύποπτοι για την αποτρόπαια πράξη ήταν δύο σύροι πρόσφυγες. Υστερα από λίγες ώρες συγκεντρώθηκαν στην πόλη 800 διαδηλωτές απειλώντας όποιον έμοιαζε με μετανάστη αλλά και χτυπώντας αστυνομικούς. Την επομένη, στην πόλη συγκεντρώθηκαν 6.000 άτομα, νεοναζί, χούλιγκανς και υποστηρικτές του AfD. Και όλα τα βλέμματα έπεσαν βέβαια στον Μπγιορν Χέκε, τον επικεφαλής του παραρτήματος του κόμματος σε ένα άλλο ανατολικογερμανικό κρατίδιο, αυτό της Θουριγγίας, και γνωστού για τις ακραία εθνικιστικές και ρατσιστικές απόψεις του.

Η αδυσώπητη πραγματικότητα είναι ότι το AfD καλπάζει σχεδόν σε όλα τα επίπεδα. Εκμεταλλεύεται δε παράλληλα την εσωστρέφεια της κυβέρνησης του «μεγάλου συνασπισμού», η δημιουργία του οποίου έχει αναδείξει τους 92 βουλευτές του αξιωματική αντιπολίτευση στην Μπούντεσταγκ. Μια κρίση στη Βαυαρία είναι πολύ πιθανό να μεταφερθεί στο Βερολίνο και να φέρει πάλι την κυβέρνηση της Ανγκελα Μέρκελ σε θέση άμυνας. Ηδη την περασμένη άνοιξη προκλήθηκε κρίση λόγω των προτάσεων Ζεεχόφερ για το Μεταναστευτικό. Ενδιαμέσως, ο κυβερνητικός συνασπισμός έδειξε ανίκανος να διαχειριστεί την υπόθεση του πρώην προέδρου του Ομοσπονδιακού Γραφείου για την Προστασία του Συντάγματος Χανς-Γεργκ Μάασεν που ισχυρίστηκε ότι ο ακροδεξιός όχλος δεν κυνήγησε αλλοδαπούς στο Κέμνιτς, αμφισβητώντας την ίδια την καγκελάριο. Και σε όλα αυτά ήλθε να προστεθεί η αποτυχία της καγκελαρίου να εκλέξει ως επικεφαλής της Κοινοβουλευτικής Ομάδας του CDU τον επί χρόνια έμπιστό της Φόλκερ Κάουντερ, που έχασε από τον «αντάρτη» Ραλφ Μπρίνκχαους.

Η Ανγκελα Μέρκελ θα βρεθεί στο συνέδριο των Χριστιανοδημοκρατών τον προσεχή Δεκέμβριο αποδυναμωμένη. Θα αμφισβητηθεί ευθέως; Αγνωστο. Το χειρότερο είναι ότι η αποδυνάμωση Μέρκελ έρχεται σε πολύ κακή στιγμή. Χωρίς εμφανή διάδοχο, με το CSU σπαρασσόμενο από εσωτερικές έριδες και το SPD πλήρως απονευρωμένο, ο δρόμος για το AfD είναι ανοιχτός. Παράλληλα, όλος ο χώρος της άλλοτε Ανατολικής Γερμανίας είναι έτοιμος να παραδοθεί στο κόμμα αυτό, καθώς, αν και έχουν περάσει 28 χρόνια από την επανένωση, το χάσμα με την πρώην Δυτική Γερμανία παραμένει ορατό. Το 2019 θα διεξαχθούν τοπικές εκλογές σε τρία από αυτά τα κρατίδια: Θουριγγία, Σαξονία, Βρανδεμβούργο. Σε όλα, το ακροδεξιό κόμμα αναμένεται να αυξήσει τα ποσοστά του.

Σε πρόσφατη δημοσκόπηση του ινστιτούτου Forsa, το 52% των υποστηρικτών του AfD δήλωσε ότι δεν είναι ικανοποιημένο με το δημοκρατικό σύστημα που εγκαθίδρυσε το μεταπολεμικό γερμανικό Σύνταγμα. Το κόμμα έχει μεγάλη απήχηση στα σώματα ασφαλείας και στις Ενοπλες Δυνάμεις, αντιπροσώπευση σε πολλές δημόσιες υπηρεσίες, αλλά είναι επίσης και το μόνο κόμμα που κερδίζει ψηφοφόρους (μαζί με τους Πράσινους). Στελέχη όπως ο κ. Γκάουλαντ επιτίθενται συστηματικά στα μεγάλα μέσα ενημέρωσης – αν και έχουν συχνή παρουσία σε αυτά – ταυτίζοντάς τα με μια διεφθαρμένη ελίτ. Την ίδια στιγμή, αξιοποιούν πολύ αποτελεσματικά τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και προσεγγίζουν τα μεσαία στρώματα. Στους κόλπους του όμως υπάρχουν υποομάδες, όπως η Πατριωτική Πλατφόρμα (ΡΡ), η οποία εκπροσωπεί ακροδεξιές εξτρεμιστικές δυνάμεις και σύμφωνα με το περιοδικό «Der Spiegel» υπάρχει έγγραφο του γραφείου Βόρειας Ρηνανίας – Βεστφαλίας του BfV που εισηγείται να τεθεί η ομάδα αυτή υπό παρακολούθηση για αντιδημοκρατική συμπεριφορά. Τα δε γεγονότα στο Κέμνιτς της Σαξονίας έδειξαν ότι υπάρχουν σχέσεις με το ισλαμοφοβικό κίνημα Pegida, καθώς και με νεοναζί. Δεν λείπουν και όσοι ανησυχούν ότι κάτι πολύ κακό εκκολάπτεται εντός του AfD. Μπορεί αυτό να απειλήσει το γερμανικό πολιτικό σύστημα; Είναι ένα ερώτημα βασανιστικό που θα απαιτήσει γρήγορα απαντήσεις…