Ο ωκεανός, αυτός ο ακόμα και σήμερα ανεξερεύνητος στην ολότητά του αχανής χώρος, το μέρος που είναι συνώνυμο με την περιπέτεια, όχι πάντα του ακίνδυνου είδους, όπως αποδεικνύεται από την επικαιρότητα. Με σχεδόν το 71% της επιφάνειας της Γης να είναι καλυμμένο από νερό και το 95% εξ αυτού να βρίσκεται στους ωκεανούς (Ατλαντικός, Ειρηνικός, Ινδικός, Αρκτικός και ο πιο πρόσφατα αναγνωρισμένος ως πέμπτος ωκεανός, στις θάλασσες γύρω από την Ανταρκτική), καθώς οι θερμοκρασίες στην ξηρά γίνονται ολοένα και πιο ανυπόφορες, ήταν αναπόφευκτο ότι οι αρχιτέκτονες θα στρέφονταν στον βυθό για να δημιουργήσουν νέου τύπου χωρικές εμπειρίες, έστω κατ’ αρχάς για λόγους πρωτοτυπίας.

Η αρχιτεκτονική κάτω από το νερό, ένα είδος που δεν ξεπήδησε βέβαια από το πουθενά αλλά είναι παρόν ήδη από τη δεκαετία του ’60 στον χώρο των επιστημονικών υποθαλάσσιων ερευνών, γνωρίζει ιδιαίτερη άνθηση την τελευταία δεκαετία και όχι μόνο στον χώρο της φιλοξενίας και της εστίασης, όπου πάντα αναζητούνται οι απρόσμενες, μεγάλες συγκινήσεις. Στην Ευρώπη εμβληματικό τέτοιο παράδειγμα αποτελεί το υποβρύχιο εστιατόριο Under και κέντρο παρατήρησης υποθαλάσσιας ζωής στο Λίντεσνες της Νορβηγίας, το πρώτο του είδους του στη Γηραιά Ηπειρο, σχεδιασμένο από τους αγαπημένους Snøhetta. Ενα εύγλωττο παράδειγμα για τις δυνατότητες της υποβρύχιας αρχιτεκτονικής και τη συμβίωσή της με τη χλωρίδα και την πανίδα του βυθού που δείχνει τον δρόμο για το μέλλον, τώρα που οι συνθήκες που επικρατούν στην ξηρά αποδεικνύονται συχνά δυσάρεστες και επισφαλείς.

Φωτ.: Jason de Caires Taylor-Moua

Στη δε γειτονική Τουρκία να πούμε ότι δημιουργήθηκε ο πρώτος υπόγειος Τερματικός Σταθμός Κρουαζιεροπλοίων Galataport Istanbul, συνολικής έκτασης 29.000 τ.μ., στο Καράκιοϊ (το σύγχρονο όνομα για τον παλιό Γαλατά) της Κωνσταντινούπολης. Οι Αμερικανοί BEA Architects και συγκεκριμένα ο Μπρούνο Ράμος σε συνεργασία με τον όμιλο Doğuş σχεδίασαν το υποθαλάσσιο πρότζεκτ, το οποίο περιλαμβάνει τον έλεγχο διαβατηρίων, το τελωνείο καθώς και οδική πρόσβαση με ταξί, μικρά και μεγαλύτερα λεωφορεία, αντλώντας έμπνευση από τις αρχαίες δεξαμενές που δημιουργήθηκαν κατά τη διάρκεια της Ρωμαϊκής και Βυζαντινής Αυτοκρατορίας – στην ιστοσελίδα του σταθμού αναφέρονται η Βασιλική Κινστέρνα, ένα από τα σημαντικότερα έργα του Ιουστινιανού και η Κινστέρνα του Φιλοξένου που έχουν μεγάλη ιστορική σημασία και είναι δημοφιλή τουριστικά αξιοθέατα της Πόλης.

Φωτ.: Shutterstock

Στην Ευρώπη μέχρι το 2025 αναμένουμε και το μερικώς υποθαλάσσιο μουσείο Docking the Amsterdam στην Ολλανδία, το οποίο θα περιλαμβάνει τον εγκιβωτισμό επί της ουσίας του ιστορικού πλοίου «Αμστερνταμ», του καλύτερα διατηρημένου της Ολλανδικής Εταιρείας Ανατολικών Ινδιών (της πρώτης ίσως πολυεθνικής στον κόσμο, με έτος ίδρυσης το 1602) που ναυάγησε κοντά στο Χέιστινγκς στα βρετανικά παράλια το 1749. Το πλοίο θα μεταφερθεί, θα μελετηθεί και θα γίνει επισκέψιμο για το κοινό καθώς το ολλανδικό αρχιτεκτονικό γραφείο ZJA θα δημιουργήσει μια γυάλινη δεξαμενή γύρω από το ναυαγισμένο κουφάρι επιτρέποντας έτσι στους επισκέπτες να έχουν τη συνολική εικόνα του.

Κάπως πιο αναμενόμενο είναι το γεγονός ότι το ενυδρείο Oceanogràfic, το μεγαλύτερο της Ευρώπης, στη Βαλένθια της Ισπανίας και στο αρχιτεκτονικό σύμπλεγμα της «Πόλης των Τεχνών και Επιστημών» στην όχθη του ποταμού Τούρια που σχεδίασε ο Σαντιάγο Καλατράβα και ο Φέλιξ Καντέλα, έχει τμήματα περιτριγυρισμένα από νερό. Αποτελείται από δύο υποβρύχιους πύργους που συνδέονται με μια σήραγγα μήκους 35 μέτρων και φιλοξενεί συνολικά περί τα 45.000 όντα από 500 διαφορετικά θαλάσσια είδη.

Φωτ.: Kerzner Communications

Στις μακρινές θάλασσες

Επειδή για την ώρα η υποθαλάσσια αρχιτεκτονική είναι πιο δημοφιλής για συγκεκριμένες χρήσεις, όπως ο τομέας της εστίασης, άξιο αναφοράς είναι και το εστιατόριο Ossiano στο Ντουμπάι των θαυμάτων και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων. Το συγκεκριμένο εντάσσεται στο resort Atlantis, The Palm, το οποίο, όπως υπονοεί και το όνομά του, διαθέτει μια σειρά από υποβρύχιες σουίτες. Το συγκεκριμένο εστιατόριο δεν θέλει να βασίζεται μόνο στο εντυπωσιακό σκηνικό του αλλά και στην ποιότητα των εδεσμάτων που προσφέρει, εξ ου και διευθύνεται από τον βραβευμένο με Michelin σεφ Γκρεγκουάρ Μπερζέ και επιπλέον το μενού περιέχει εποχικά προϊόντα και ό,τι προσφέρει η φύση σε ακτίνα 50 χλμ. από την ακτή.

Ο βυθός προσφέρει το ιδανικό περιβάλλον για να λειτουργήσει και ως χώρος τέχνης ή μουσείο, αρκεί βέβαια οι επισκέπτες να είναι σε θέση να κάνουν scuba diving, ελεύθερη κατάδυση ή πολύ καλή χρήση του αναπνευστήρα τους. Πώς αλλιώς να δεις το Coral Greenhouse ή αλλιώς το Θερμοκήπιο των Κοραλλιών στην Αυστραλία, εκεί όπου ο βρετανός υποβρύχιος φωτογράφος, γλύπτης και περιβαλλοντολόγος Τζέισον ντε Κάρις Τέιλορ, γνωστός για το πρωτοποριακό του έργο σε υποθαλάσσια περιβάλλοντα, δημιούργησε ένα «φυτώριο» κοραλλιών σε αυτό που είναι το πρώτο υποβρύχιο μουσείο της Αυστραλίας. Το Coral Greenhouse βρίσκεται στα 16 μέτρα βάθος και ένα σύντομο κολύμπι μακριά από την εγκατάσταση Ocean Sentinels στον κοραλλιογενή ύφαλο John Brewer κοντά στο Τάουνσβιλ. Ο δομικός σκελετός του από τσιμέντο με ουδέτερο pH και ανθεκτικό στη διάβρωση χάλυβα φτάνει σε ύψος δέκα μέτρων, έχει βάρος 165 τόνους και αποσκοπεί να αλλάζει με την πάροδο του χρόνου καθώς τα πλάσματα της θάλασσας καταλαμβάνουν σταδιακά το τεχνητό αυτό περιβάλλον. Τα γλυπτά που βρίσκονται εντός του φέρουν τις μορφές παιδιών από τα σχολεία της ευρύτερης περιοχής. To μεγαλύτερο υποβρύχιο γλυπτό στον κόσμο πάντως βρίσκεται στο Νασάου στις Μπαχάμες. Φέρει τον τίτλο «Ocean Atlas», έχει ύψος περί τα 5 μ., ζυγίζει 60 τόνους και αναπαριστά ένα σκυμμένο κορίτσι το οποίο «σηκώνει» στους ώμους του τις ελπίδες για ένα καλύτερο μέλλον. Δημιουργός του είναι και πάλι ο Τζέισον ντε Κάρις Τέιλορ, ο οποίος δημιούργησε στον συγκεκριμένο «κήπο» του BREEF (The Bahamas Reef Environment Educational Foundation) μια πληθώρα γλυπτών που έχουν αποικιστεί πλέον από θαλάσσιους οργανισμούς.

Φωτ.: Jason de Caires Taylor-Moua

Το Australian Underwater Discovery Centre στο Μπάσελτον, όταν ολοκληρωθεί, αναμένεται να είναι το μεγαλύτερο φυσικό παρατηρητήριο υποθαλάσσιας ζωής. Σχεδιασμένο από τους Βρετανούς Baca Architects, θα βρίσκεται σε απόσταση 1,25 μιλίων από την ακτογραμμή και θα είναι κομμάτι της προβλήτας Μπάσελτον, του μεγαλύτερου επενδεδυμένου με ξύλο λιμενοβραχίονα στο νότιο ημισφαίριο. Στο εσωτερικό θα υπάρχει ένα υποβρύχιο μονοπάτι όπως και υποβρύχια τραπεζαρία για να μπορούν οι επισκέπτες να έχουν απρόσκοπτη θέα στον βυθό.

Για το τέλος μια παιχνιδιάρικη νότα με άρωμα «ρετρό», αν αναλογιστεί κανείς ότι το The 21st Century Museum of Contemporary Art στην πόλη Καναζάβα της επαρχίας Ισικάβα στην Ιαπωνία άνοιξε στις αρχές της χιλιετίας. Ομως το έργο «Swimming Pool» του αργεντινού εικαστικού Λεάντρο Ερλιχ δημιουργεί μια σταθερά γοητευτική ψευδαίσθηση περιήγησης κάτω από την επιφάνεια του νερού. Δημιουργείται από ένα ρηχό στρώμα υγρού πάνω σε μια επιφάνεια γυαλιού που φιλοξενεί από κάτω της μια απόλυτα στεγνή δεξαμενή – που παραπέμπει σε άδεια πισίνα -, μέσα στην οποία μπορούν να περπατούν οι επισκέπτες και να βγάζουν φωτογραφίες, χωρίς να βρέχονται και να αγωνιούν για την αναζήτηση οξυγόνου.