Μπάμπης Μακρίδης: Εθισμός στον «Οίκτο»

Eναs άνδραs κοντά στα 45. Καλοβαλμένος, οικογενειάρχης, δικηγόρος. Επιτυχημένος. Σεμνός, πολύ ευγενικός. Ζει σε ένα ζηλευτό σπίτι, φαίνεται να τα έχει όλα. Ολα εκτός από τη γυναίκα του, την οποία λατρεύει. Η γυναίκα βρίσκεται σε κώμα, πάσχουσα από σοβαρή ασθένεια. Μόνο που η κατάστασή της θρέφει τελικά τη θλίψη του γιατί αυτός ο άνδρας νιώθει χαρούμενος και πλήρης μόνο όταν είναι μίζερος και δυστυχισμένος. Κατά μία έννοια έχει ανάγκη αυτή τη θλίψη της απώλειας, πρόθυμος να κάνει τα πάντα για να εκμαιεύσει τον οίκτο των άλλων, την πραγματική τροφή του.

Ακούγεται κάπως παράξενο, όμως αυτός ο άνδρας είναι κινηματογραφικός ήρωας και τον υποδύεται θαυμάσια ο Γιάννης Δρακόπουλος, ηθοποιός με ελάχιστη κινηματογραφική πείρα, κυρίως κωμικός. Ο ήρωάς του είναι το κεντρικό πρόσωπο της ταινίας «Οίκτος», δεύτερης μεγάλου μήκους δημιουργίας του Μπάμπη Μακρίδη. Προβάλλεται από την περασμένη Πέμπτη και έρχεται με δάφνες από το εξωτερικό: πραγματοποίησε την παγκόσμια πρεμιέρα της στο τμήμα World Cinema Dramatic Competition του τελευταίου Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Sundance στη Γιούτα των Ηνωμένων Πολιτειών όπου προκάλεσε το ενδιαφέρον του κοινού, αποσπώντας καλές κριτικές: το έγκριτο «Hollywood Reporter» ξεχώρισε την «ελκυστικά ιδιόμορφη ερμηνεία του Γιάννη Δρακόπουλου» επισημαίνοντας ότι «η ταινία δεν χρειάζεται τον οίκτο κανενός», ενώ το Screenanarchy χαρακτήρισε την ταινία «έξοχο πορτρέτο επικίνδυνης αυτοθυματοποίησης».

Το σενάριο του «Οίκτου» προέκυψε μέσα από δημιουργικές συζητήσεις. Σχεδόν αμέσως μετά την πρώτη ταινία του, το «L» (2012), ο Μπάμπης Μακρίδης και ο σεναριογράφος του, Ευθύμης Φιλίππου («Κυνόδοντας», «Ο αστακός» κ.ά.), άρχισαν να αναζητούν το επόμενο θέμα που θα μπορούσαν να εξερευνήσουν. «Κάποια στιγμή έπεσε στο τραπέζι η ιδέα του οίκτου» είπε στο «Βήμα» ο Μακρίδης, ο οποίος στο διάστημα που μεσολάβησε ανάμεσα στις δύο ταινίες, δεν έπαψε να βγάζει το «μεροκάματο» από τη διαφήμιση, στην οποία εξακολουθεί να εργάζεται και του αρέσει γιατί «είσαι σε γύρισμα με συνεργείο και αυτή είναι η ζωή μου».

«Ο οίκτος βέβαια» συνεχίζει ο σκηνοθέτης, «έχει πολλές πλευρές, δεν είναι μόνον αυτό που περιγράφει η ταινία μας. Ομως εμείς αποφασίσαμε να ασχοληθούμε με αυτή την πλευρά: τι μπορεί να κάνει ένας άνθρωπος για να δεχθεί τον οίκτο; Από εκεί άρχισε το χτίσιμο του ήρωα». Και καθότι ο άνθρωπος αυτός είναι δικηγόρος, εύλογο ερώτημα είναι γιατί επέλεξαν το συγκεκριμένο επάγγελμα. «Σε μια δίκη, όταν έρχεται η στιγμή να παρθεί μια απόφαση, στην όλη ιστορία θα βρεις πάντα, κάπως, μια μορφή οίκτου» είπε ο Μακρίδης. «Εξάλλου γύρω μας υπάρχουν τόσοι και τόσοι άνθρωποι που συνηθίζουν να επιζητούν τον οίκτο και τη θλίψη. Το έχω παρατηρήσει και μου προκαλεί πάντα εντύπωση, διότι πολλές φορές διακρίνω ότι προσπαθούν με ψέματα να τραβήξουν την προσοχή των άλλων. Είναι κάτι που κάνουν συχνά οι ηλικιωμένοι και τα μικρά παιδιά. Ζητούν την προσοχή σου». Ο Μακρίδης παραδέχεται ότι ακόμη και ο ίδιος, όταν ήταν νεότερος λειτουργούσε με αυτόν τον τρόπο, επιζητούσε τον οίκτο. «Βυθιζόμουν στη γλυκιά μελαγχολία για να πάρω ένα χάδι» είπε.

Επίσης, ο σκηνοθέτης έχει και πολλούς γνωστούς που λειτουργούν κατ’ αυτόν τον τρόπο. Φέρνει μάλιστα «ένα ακραίο παράδειγμα», ενός φίλου του στην Αγγλία ο οποίος «όποτε φλέρταρε έλεγε στις κοπέλες ότι έπασχε από βαριά αρρώστια έτσι ώστε το φλερτ να προχωρήσει. Και, πράγματι, τον πίστευαν και το φλερτ προχωρούσε. Το περίεργο είναι ότι σε πολλές περιπτώσεις η εξίσωση είναι αμφίδρομη» συνεχίζει ο Μακρίδης. «Οσο πιο πολύ θες τον οίκτο του άλλου, τόσο πιο πολύ θέλει κι εκείνος να σου τον δώσει».

Για τον σκηνοθέτη, το κάστινγκ του κεντρικού ήρωα ήταν ένα από τα πιο νευραλγικά σημεία στη διαδικασία για τη δημιουργία του «Οίκτου». Ο Μακρίδης είπε ότι είδε δεκάδες ηθοποιούς προτού καταλήξει στον Γιάννη Δρακόπουλο, του οποίου τη δουλειά δεν ήταν σε θέση να γνωρίζει διότι είναι κυρίως τηλεοπτική και ο σκηνοθέτης δεν διαθέτει τηλεόραση. «Αυτά τα πράγματα είναι και λίγο χημεία» είπε ο Μακρίδης. «Με το που είδα τον Γιάννη κατάλαβα ότι είχα βρει τον άνθρωπό μου». Δεν χρειάστηκε καν να γίνουν πρόβες, παρά μόνον μερικές αναγνώσεις σεναρίου μαζί με τους υπόλοιπους ηθοποιούς. Το πρώτο πράγμα που ο Μακρίδης είπε στον πρωταγωνιστή του (γνωστό από σειρές όπως «Υπάρχουν άντρες και άντρες» και «Το σόι σου») ήταν ότι ο «Οίκτος» θα έχει πολύ κλάμα. «Θα κλάψεις;» τον ρώτησε. «Κλαίω συχνά» του απάντησε ο ηθοποιός. Λέει ο Μακρίδης: «Ο Γιάννης, που είναι και stand up comedian, ανήκει στους όπως τους αποκαλώ «natural born comedians» (κωμικοί από τα γεννοφάσκια τους). Aν δεις την ιστορία τους, οι περισσότεροι είναι λίγο ή πολύ καταθλιπτικοί. Αντι Κάουφμαν, Στιβ Μάρτιν, Ρίτσαρντ Πράιορ, Ρόμπιν Γουίλιαμς, Πίτερ Σέλερς. Νομίζεις ότι η κωμωδία είναι τελικά μια άμυνα στην κατάθλιψή τους. Πάντως ήταν καλό που ο Γιάννης είναι κωμικός γιατί η ταινία θα γινόταν πολύ βαριά με έναν δραματικό ηθοποιό στη θέση του». Ο σκηνοθέτης δικαιώθηκε για την επιλογή του: «Συνδυάζει το σχεδόν ανέκφραστο παράλογο του Μπάστερ Κίτον με την απόλυτη μοχθηρία» επεσήμανε για τον πρωταγωνιστή το Screen International.

«Μου αρέσει πολύ η αντίστιξη» λέει ο Μπάμπης Μακρίδης και πράγματι, αυτό φαίνεται ακόμη και στην πολύ ενδιαφέρουσα μουσική επένδυση της ταινίας. To soundtrack περιέχει τζαζ κομμάτια γραμμένα ειδικά για την ταινία από τον πολωνό τζαζίστα Mikolaj Trzaska αλλά και κομμάτια κλασικής μουσικής, όπως η «Ωδή στη χαρά» του Λούντβιχ βαν Μπετόβεν που ακούγεται στο πρώτο μέρος, ή το «Ρέκβιεμ» του Bόλφγκανγκ Αμαντέους Μότσαρτ, που για τον Μακρίδη είναι «το πιο θανατηφόρο μουσικό έργο. Θέλησα να χρησιμοποιήσω κάποια κομμάτια σε αντίστιξη με αυτό που συμβαίνει στον ήρωα» είπε ο σκηνοθέτης. Για παράδειγμα, όταν ο ήρωας χαίρεται που είναι θλιμμένος, ακούμε την «Ωδή στη χαρά», ενώ αργότερα, όταν ο ήρωας θα έπρεπε να χαίρεται για το καλό που ήρθε στη ζωή του, έρχεται η σειρά του «Ρέκβιεμ». Επίσης, το Μοιρολόι που ακούμε κάποια στιγμή να τραγουδά ο Δρακόπουλος είναι σε στίχους Ευθύμη Φιλίππου, μελοποιημένο από τον Coti K (Κωνσταντίνος Λουκάς Ρολάνδος Κυριάκος) και με τον Νίκο Βελιώτη στο τσέλο. Ακούμε επίσης τον ήχο ενός πανκ μουσικού συγκροτήματος (φίλοι του σκηνοθέτη) ονόματι Censored sound. «Κατά κάποιον τρόπο η μουσική ψυχογραφεί τον ήρωα» απάντησε ο σκηνοθέτης σε ερώτηση που αφορούσε τον λόγο για τον οποίο έδωσε μεγάλη σημασία σε αυτήν.

Η ταινία «Οίκτος», στην οποία παίζουν επίσης οι Εύη Σαουλίδου, Μάκης Παπαδημητρίου, Νότα Τσερνιάφσκι, Κώστας Ξυκομηνός κ.ά., διανέμεται από τη Strada Films και προβάλλεται στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών