Ολοι είναι απόφοιτοι της ΑΣΚΤ, όλοι τους βάζουν τις ιδιαίτερες, πολύ δικές τους πινελιές στο μέλλον της ζωγραφικής, όλοι τους έχουν έχουν αρθρώσει τη δική τους ζωγραφική γλώσσα και την εκθέτουν τακτικά σε αίθουσες τέχνης στην Ελλάδα, όλοι τους ετοιμάζονται και εργάζονται σκληρά για να προωθήσουν τα εικαστικά τους όνειρα πέρα από τα σύνορα και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού. Ο Αλέκος Κυραρίνης, η Ιωάννα Καφίδα, ο Απόστολος Χαντζαράς και ο Σπύρος Αγγελόπουλος, αν και νέοι, έχουν ήδη διαγράψει ελπιδοφόρα πορεία στην ελληνική εικαστική σκηνή και έχουν κατακτήσει την αξιοζήλευτη θέση τους, την οποία υπερασπίζονται βασανίζοντας την τέχνη και την ιδεολογία τους. Είναι λοιπόν από τους πλέον αρμόδιους να μιλήσουν για τη μαγεία και τη δυσκολία της ζωγραφικής στους δύσκολους καιρούς μας.
Παρά την κρίση των αξιών και των οικονομικών δεικτών, όλοι τους είναι δυναμικά αισιόδοξοι. Η ζωγραφική δεν είναι για αυτούς απλώς μια δουλειά, αλλά συνολική στάση ζωής με ισχυρές δόσεις πάθους. Πιστεύουν ότι η δημιουργία αλλά και η απόλαυση της Τέχνης είναι μια καθημερινή εμπειρία που μας κάνει καλύτερους ανθρώπους. Η Ιωάννα Καφίδα λέει:

«Αν δεν κινείσαι γύρω από τον εαυτό σου μπορείς να ακούς τι συμβαίνει εκεί έξω. Ο,τι ακούς το κάνεις σκέψη και η σκέψη το κάνει συναίσθημα, το συναίσθημα το κάνει ζωγραφική». Θα περίμενε κανείς ότι σε έναν χώρο όπου ξεχωρίζει η ιδιαίτερη προσωπική έκφραση θα κυριαρχούσε το εγώ. Αντιθέτως επικρατεί η δίκαιη μοιρασιά τού «ένα σου, ένα μου».

Και ο ζωγράφος και ο θεατής αισθάνονται μέσω της ζωγραφικής ότι δεν είναι μόνοι και δίνουν και παίρνουν. Αλλοι πάλι θα ήθελαν περισσότερη συλλογικότητα στην καλλιτεχνική διαδικασία, όπως ο Αλέκος Κυραρίνης που τονίζει: «Είναι καθαρά ατομική η δουλειά που κάνουμε τώρα, ενώ παλαιότερα, στην Αναγέννηση ας πούμε, ο ένας μαθήτευε στον άλλον. Είχε ένα κύριο σώμα η τέχνη και κάποια στοιχεία της ιδιοσυγκρασίας ή της αξίας σου φαίνονταν έπειτα από ένα σημείο. Αφού πρώτα διδαχθείς, αφού προχωρήσεις, αφού, αφού…».

Αλέκος Κυραρίνης
«Κανείς δεν ζητάει από εμάς κάτι καλό»
Θέλω η ζωγραφική μου να έχει σαφή θεολογική αναφορά. Βέβαια αυτό έχει κινδύνους, μπορεί να απομονωθώ λιγάκι, αλλά έτσι θέλω να ζωγραφίζω. Αν δεν έχεις καλλιεργήσει και έναν κόσμο δίπλα σου από τον οποίο να αντλεί ενέργεια και νόημα η ζωγραφική, δεν μπορείς να κάνεις κάτι. Ολοι όσοι έκαναν αφηρημένη ζωγραφική, ο Καντίνσκι, ο Κλέε, όλοι είχαν και μια ιδεολογία. Χρειάζεσαι υποστήριξη από έναν κόσμο στέρεο που να σε εκφράζει ως άνθρωπο σε βάθος μεγάλο και η ζωγραφική να υπακούει σε αυτό. Τώρα είναι ο καταλληλότερος χρόνος να γίνει αυτό. Ενώ έχει υπάρξει μια εξέλιξη και στην τεχνολογία και σε όλα, οι κοινωνίες είναι πρωτόγονες σε βασικά θέματα. Ολες οι χώρες καλούνται να γίνουν πολυεθνικές, κανένας να μην μπορεί να εμβαθύνει στον πολιτισμό του.
Εγώ ζωγραφίζω για εμένα. Δεν υπάρχει άλλος να φτιάξει αυτά που θέλω εγώ να δω. Κάποια μαγεία, υπερβατικότητα, στοιχεία ιερότητας θα έλεγα, θα υπάρξουν στο έργο σου αν τα βιώσεις πρώτα εσύ. Και πρέπει να έχεις καθαρό μυαλό, να κουμαντάρεις σωστά τη δουλειά σου ούτως ώστε να φτάνεις σε κάποια όρια λεπτότητας, ευγένειας, μπορεί και μεγαλοπρέπειας. Τα έργα όμως πολύ νωρίς αυτονομούνται. Παλιά τα έπιανα από τον λαιμό και τα έκανα, τα έκανα…

Τώρα είμαι πιο νηφάλιος, έχω πιο καθαρό μυαλό και τα αφήνω να πάρουν τον δρόμο τους. Και τα ίδια μου λένε και πώς να τα συνεχίσω. Ούτως ή άλλως τα έργα δεν μας ανήκουν, ανήκουν στον κόσμο. Και όταν ξανασυναντώ ένα έργο μου, είναι σαν να είδα μια κοπέλα που πριν από πέντε χρόνια είχαμε βγει δύο-τρία ραντεβού αλλά δεν έγινε κάτι περισσότερο. Προσπαθώ να τα σκέφτομαι απλά, γιατί αν τα σκέφτεσαι απλά είναι πιο λεπτός ο νους σου και υπάρχει περιθώριο να βελτιωθεί η ζωγραφική σου, ενώ, αν είναι πολύπλοκη η σκέψη σου, έχεις παχύ νου, μπορεί να προβάλεις πάρα πολλά σε αυτά που κάνεις, στην ουσία να φουντώνει η περσόνα του καλλιτέχνη και το έργο σου να αδυνατίζει.

Μία από τις μεγάλες δυσκολίες είναι ότι δεν υπάρχει το αίτημα να κάνουμε κάτι καλό. Κανείς δεν το περιμένει, μόνοι μας προσπαθούμε. Αυτή τη στιγμή όλοι είμαστε κάτι σαν αρχιερείς των ιδεών μας. Και είμαστε απομονωμένοι. Μόνοι μας ξεκινάμε από λευκό μουσαμά και όπου πάει. Είναι κάτι σαν να ταϊζόμαστε από τη χολή μας. Εχουμε μια άσχημη γεύση…
Ιωάννα Καφίδα
«Ζωγραφίζω για να αγαπήσω τον άλλον»
Ζωγραφίζω για να είμαι κοντά στο αίσθημα ενός εφηβικού έρωτα ή στη φύση ή στους ανθρώπους ή στα κεράκια ή στις ψυχούλες. Γι’ αυτό ζωγραφίζεις. Σαν σε κατάσταση προσευχής. Αυτό είναι η μαγεία της. Προσπαθείς να συνδεθείς με κάτι άλλο για να μπορέσεις να διώξεις μια ενέργεια και να σου έρθει μια άλλη. Για να μπορέσεις να υπάρχεις. Αλλιώς πώς μπορείς να υπάρχεις; Με ποιον τρόπο να ζεις; Ενας τρόπος για μένα είναι η ζωγραφική. Δεν είναι μόνον αυτός αλλά μέσα από εκεί μπορώ να μετουσιώνω όλα όσα ζω. Αυτό που ζεις γίνεται κάτι άλλο και αυτό μετά γίνεται κάτι άλλο και το προσφέρεις. Ναι μεν κάνεις τη ζωγραφική για σένα –δεν σκέφτεσαι αν θα αρέσει στον άλλον –αλλά την κάνεις για να την προσφέρεις στον κόσμο. Η Τέχνη προσεγγίζει το ωραίο, όχι με την έννοια της διακόσμησης, της ευκολίας και του τριαλαλά αλλά με την έννοια της πνευματικής και ψυχικής ανάτασης. Να βλέπεις ένα έργο, να ακούς μια μουσική και να θέλεις να αγκαλιάσεις μετά τον άλλον, να τον αγαπήσεις. Να βγαίνεις από την έκθεση ή τη συναυλία καλύτερος άνθρωπος. Είδα στην Ικαρία τα φρέσκα της Μονής Θεοκτίστης και χάρηκα, συγκινήθηκα, αισθάνθηκα. Θα σκεφτώ και τη ζωή μου ακόμη καλύτερα. Μέσα από τον άλλον πάντα. Δεν μπορείς να είσαι μόνος. Αυτή τη χαρά που νιώθεις θα την κρατήσεις για τον εαυτό σου; Δεν θέλεις να συναντήσεις τον άλλον όντας εσύ καλύτερος; Που σημαίνει ότι χαμηλώνεις τον εαυτό σου και πας στον άλλον. Κι αυτό είναι και το ζητούμενο: να μην είναι τίποτε εγωκεντρικό, να είναι προσφορά.
Η έλευση της οικονομικής κρίσης έβαλε εμπόδια στην εμπορικότητα των έργων. Αλλά υπάρχουν και αυτοί που πιστεύουν ότι είναι αδύνατον να μπει τέλος στη ροή της ζωής και της Τέχνης. Η Ιστορία θα γράφεται για πάντα. Αλλωστε οι λιγότερες απολαβές δεν αναιρούν τη δημιουργία. Δεν θεωρώ ότι οι άνθρωποι πρέπει να είναι έρμαια της εποχής. Είναι ελεύθεροι. Είναι τελείως προσωπικός ο τρόπος που μπορεί ο άλλος να ονειρευτεί, να οραματιστεί, να ζωγραφίσει.
Απόστολος Χαντζαράς
«Θέλει κάθε φορά να αποδεικνύεις ότι είσαι μάγος»
Ενας μάγος κάνει παράξενες κινήσεις με τα χέρια του και χρησιμοποιεί διάφορα τεχνάσματα αποπλανώντας τις ματιές των ανθρώπων. Τους παρουσιάζει έτσι κάτι που δεν έχει μια λογική εξήγηση, ενώ εκείνοι προσπαθούν να δώσουν μια ερμηνεία, μαγεμένοι και εκστατικοί μπροστά στο θέαμα που τους αποκαλύπτεται. Στην ουσία, όμως, μαγεύει τις αισθήσεις τους, αποπλανά το βλέμμα τους, ίσως και τη λογική τους. Από μόνη της η διεργασία της ζωγραφικής είναι κάτι μαγικό. Ο ζωγράφος ανακατεύει χρώματα, χρησιμοποιεί τα δικά του υλικά, κάνει τις δικές του κινήσεις, βάζει μπροστά του έναν λευκό καμβά ή χαρτί και ξεκινάει τα μαγικά του.
Πάντα στέκομαι μπροστά σε ένα θέαμα του δρόμου, είτε αυτό είναι ένας μάγος είτε αυτό είναι τα άψυχα πλήκτρα στα οποία δίνει ζωή ένας μουσικός είτε είναι ένας ζωγράφος που ξεκινάει να ζωγραφίζει κάτι.Τα πτυχία των μάγων, των ζωγράφων, των ποιητών δεν είναι όμως αρκετά. Οπως και η κάθε αποπλάνηση, δεν χρειάζεται μονάχα πιστοποιημένες γνώσεις. Θέλει κάθε φορά να αποδεικνύεις από την αρχή ότι είσαι μάγος.
Η κάθε τέχνη όμως δεν γίνεται με ένα μαγικό ραβδάκι. Ο ζωγράφος πρέπει να αντιμετωπίσει πολλαπλές δυσκολίες. Η νοητή γραμμή μεταξύ αυτού που κοινωνεί το έργο του και του θεατή είναι σαν μια ερωτική σχέση. Πρέπει άλλοτε να τεντώνει και άλλοτε να χαλαρώνει με τρόπο επιδέξιο αλλα ποτέ να μη σπάει. Για να συμβεί αυτό πρέπει εφ’ όρου ζωής ο ζωγράφος να σπουδάζει την τέχνη του. Είναι ένας αιώνιος μαθητής. Χτίζει έναν άνθρωπο από την αρχή. Είναι σαν να βρίσκεται σε αδιάκοπη πάλη με τον εαυτό του. Και κάθε φορά πρέπει να ξαναγεννιέται. Αυτή είναι και η μεγαλύτερη δυσκολία. Οπως είπε και ο Gabriel Garcia Marquez, «οι άνθρωποι δεν γεννιούνται μόνο τη μέρα που τους φέρνει στον κόσμο η μάνα τους, μα η ζωή τούς αναγκάζει να ξαναγεννηθούν, μόνοι τους πλέον, μία και δύο και πολλές φορές ακόμα».
Μία επιπλέον δυσκολία είναι ο ζωγράφος να μην παρασυρθεί από τις κατά καιρούς μόδες, να μην ψάχνει να βρει την πρωτοτυπία ή την ευρεσιτεχνία. Αυτό είναι κάτι που θα προκύψει από μόνο του.Και επειδή η ζωή αποκαλύπτεται και αυτή με τρόπο μαγικό, καλεί όσους θέλουν να συμμετέχουν στη γιορτή μαγείας που δίνει. Οσοι πιστοί ας προσέλθουν…

Σπύρος Αγγελόπουλος

«Κάνω αυτή τη δουλειά για να είμαι ελεύθερος»
Η μεγαλύτερη μαγεία που έχει η ζωγραφική δεν έχει να κάνει με την ίδια, αλλά με τη ζωή του ζωγράφου. Ζώντας σε μια κοινωνία που οι περισσότεροι αισθάνονται σαν φυλακισμένοι και κάνουν δουλειές που δεν τους αρέσουν μόνο και μόνο για τα λεφτά, ο ζωγράφος έχει επιλέξει να κάνει αυτή του δουλειά για να είναι ελεύθερος. Να είναι παράδειγμα για τους άλλους, πως μπορεί να υπάρξει ένας άνθρωπος ελεύθερος σήμερα. Αυτή είναι για εμένα η μεγαλύτερη μαγεία της ζωγραφικής. Μετά υπάρχει και μια άλλη μαγεία που έχει να κάνει με την ίδια τη ζωγραφική, με το πώς δημιουργούν τα χρώματα και τα σχήματα εικόνες, και πως δουλεύοντας ένας ζωγράφος πινελιά-πινελιά, γραμμή-γραμμή, ζωγραφιά-ζωγραφιά, να μπορεί να φτάσει σε ένα επίπεδο να αισθάνεται ότι δεν είναι μόνος του. Δηλαδή να αισθάνεται μια παρηγοριά για τη φθαρτότητα της ύπαρξης. Και για τον θεατή συμβαίνει αυτό, αν δει μια ζωγραφιά που τον αφορά. Του δίνει μια παρηγοριά, τον κάνει να αισθάνεται ότι δεν είναι μόνος του. Του δίνει να καταλάβει ότι αυτό που αισθάνεται το έχει αισθανθεί και κάποιος άλλος και το έχει ζωγραφίσει.
Για εμένα δεν υπάρχει δυσκολία στη ζωγραφική και για κανέναν ζωγράφο πιστεύω. Η δυσκολία προκύπτει από τη στιγμή που κάποιοι αποφάσισαν να παίξουν με τη ζωγραφική όπως παίζουν με το χρηματιστήριο. Μπήκε στο κεφάλι του ζωγράφου ότι μπορεί να ζήσει με τη ζωγραφική του και πρέπει να ζήσει από αυτή και πρέπει να βγάλει λεφτά. Αυτό είναι μια μεγάλη φούσκα, μια τεράστια πατάτα. Αν κανείς από την πρώτη στιγμή που ασχολήθηκε με τη ζωγραφική είχε στο μυαλό του ότι δεν θα βγάλει ποτέ λεφτά, ότι το κάνει για άλλους λόγους, τότε τα πράγματα ξαναμπαίνουν στη θέση τους. Απλώς το κάνεις και το κάνεις όπως μπορείς και για εμένα είσαι και ένας θαυμαστός άνθρωπος. Οποιος το καταφέρνει αυτό είναι άξιος θαυμασμού. Είμαι ζωγράφος πλήρους απασχόλησης επειδή επιλέγω να είμαι ζωγράφος πλήρους απασχόλησης. Αυτό που μου δίνει η ζωγραφική έχει μέσα στην καρδιά μου μεγαλύτερη βαρύτητα απ’ ό,τι τα χρήματα από κάποια άλλη δουλειά. Επιλέγω να κάνω τη ζωγραφική με το τίμημα που έχει μια τέτοια απόφαση. Γιατί η χαρά που μου προσφέρει είναι μεγαλύτερη από το τίμημα. Τόσο απλό…
  • Φωτογραφίες: Νίκος Γ. Μαστροπαύλος

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ