Σε κλίμα προσδοκιών αλλά και εντάσεων φτάνει την Πέμπτη στον Λευκό Οίκο ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, όπου θα συναντήσει τον Ντόναλντ Τραμπ.
Το «πάγωμα» των ΗΠΑ στις πωλήσεις μαχητικών αεροσκαφών προς την Τουρκία, οι σχέσεις της Άγκυρας με τη Ρωσία, οι κρίσεις σε Ουκρανία και Γάζα, αλλά και η τεταμένη σχέση με το Ισραήλ, βρίσκονται ψηλά στην ατζέντα μιας επίσκεψης που θα μπορούσε να αναδιαμορφώσει τις ισορροπίες στη Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή.
Κατά την πρώτη του θητεία, οι Ηνωμένες Πολιτείες είχαν μπλοκάρει τη συμμετοχή της Τουρκίας στο πρόγραμμα των μαχητικών F-35, όταν η Άγκυρα προχώρησε στην αγορά αντιαεροπορικού συστήματος από τη Ρωσία. Αμερικανοί αξιωματούχοι ανησυχούσαν ότι η χρήση του ρωσικού συστήματος S-400 θα μπορούσε να αξιοποιηθεί για τη συλλογή δεδομένων σχετικά με τις δυνατότητες του F-35, που θα κατέληγαν στη Μόσχα.
«Αναμένουμε θετική κατάληξη»
Την περασμένη εβδομάδα, ωστόσο, ο Τραμπ έδωσε ελπίδες στην Τουρκία ότι πλησιάζει λύση, ανακοινώνοντας τα σχέδιά του για την επίσκεψη Ερντογάν.
«Δουλεύουμε πάνω σε πολλές εμπορικές και στρατιωτικές συμφωνίες με τον πρόεδρο, μεταξύ των οποίων μια μεγάλης κλίμακας αγορά αεροσκαφών Boeing, μια σημαντική συμφωνία για F-16 και τη συνέχιση των συνομιλιών για τα F-35, τις οποίες αναμένουμε να καταλήξουν θετικά», δήλωσε ο Τραμπ σε ανάρτησή του.
Η επίσκεψη θα είναι η πρώτη του Ερντογάν στον Λευκό Οίκο μετά το 2019. Οι δύο ηγέτες είχαν αναπτύξει αυτό που ο Τραμπ χαρακτήριζε «πολύ καλή σχέση» παρά τις συχνά περίπλοκες αμερικανοτουρκικές σχέσεις.
Ανησυχία για τους δεσμούς Ερντογάν με τη Ρωσία
Αμερικανοί αξιωματούχοι έχουν εκφράσει ανησυχίες για το ιστορικό της Τουρκίας στα ανθρώπινα δικαιώματα υπό τον Ερντογάν και για τους στενούς δεσμούς της με τη Ρωσία. Οι εντάσεις με το Ισραήλ, έναν άλλο βασικό σύμμαχο των ΗΠΑ, για τη Γάζα και τη Συρία έχουν επίσης δυσκολέψει κατά καιρούς τη σχέση με την Άγκυρα.
Ο Ερντογάν έχει δηλώσει ξεκάθαρα ότι θέλει να τερματιστεί το εμπάργκο στα F-35. «Δεν νομίζω ότι αυτό ταιριάζει σε μια στρατηγική εταιρική σχέση και δεν θεωρώ ότι είναι ο σωστός δρόμος», είπε σε συνέντευξή του στο Fox News. Τούρκοι αξιωματούχοι αναφέρουν πως έχουν ήδη καταβάλει 1,4 δισ. δολάρια για τα μαχητικά.
Τα τέσσερα χρόνια «εξορίας»
Η κυβέρνηση Μπάιντεν κράτησε τον Ερντογάν σε απόσταση τα τέσσερα χρόνια της θητείας της, λόγω της οπισθοχώρησης της Τουρκίας στον τομέα της δημοκρατίας αλλά και των στενών σχέσεων της Άγκυρας με τη Μόσχα.
Κόμματα της αντιπολίτευσης και οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων κατηγορούν τον Ερντογάν ότι έχει υπονομεύσει τη δημοκρατία και έχει περιορίσει την ελευθερία της έκφρασης κατά τη διάρκεια της 20ετούς εξουσίας του.
Ο Τραμπ, αντιθέτως, βλέπει τον Ερντογάν ως κρίσιμο εταίρο και αξιόπιστο μεσολαβητή στην προσπάθειά του να τερματίσει τους πολέμους στην Ουκρανία και στη Γάζα. Η κυβέρνησή του ευθυγραμμίζεται σε μεγάλο βαθμό με την προσέγγιση της Τουρκίας στη Συρία, καθώς και οι δύο χώρες επανακαθορίζουν τη στάση τους μετά την πτώση του Μπασάρ αλ-Άσαντ τον περασμένο Δεκέμβριο.
Το αγκάθι με το Ισραήλ
Τόσο ο Τραμπ όσο και Ευρωπαίοι ηγέτες ακολούθησαν τον Ερντογάν στην αναγνώριση του Σύρου προέδρου Άχμαντ αλ-Σάρα, πρώην επικεφαλής μιας ομάδας ανταρτών που είχε χαρακτηριστεί τρομοκρατική οργάνωση. Ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Μάρκο Ρούμπιο συναντήθηκε με τον αλ-Σάρα τη Δευτέρα, στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ.
Ο Ερντογάν επιχειρεί να παρουσιάσει την Τουρκία ως σημείο σταθερότητας σε μια ταραχώδη περίοδο, υποστηρίζοντας ότι η χώρα του μπορεί να διαδραματίσει καίριο ρόλο για την ευρωπαϊκή ασφάλεια και να γεφυρώσει γεωπολιτικές αντιθέσεις σε ζητήματα όπως η Ουκρανία, η Συρία και οι εμπορικοί δασμοί των ΗΠΑ.
Η Άγκυρα θεωρεί επίσης ότι έχει αναδειχθεί σε αξιόπιστο μεσολαβητή στη Μαύρη Θάλασσα, διατηρώντας σχέσεις τόσο με την Ουκρανία όσο και με τη Ρωσία. Στη Συρία, οι αντάρτικες δυνάμεις που υποστήριξε η Τουρκία κατέλαβαν την εξουσία πέρυσι τον Δεκέμβριο, γεγονός που όξυνε τις ήδη τεταμένες σχέσεις με το Ισραήλ.
Ο Τραμπ, από την πλευρά του, έχει προτρέψει τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Μπενιαμίν Νετανιάχου να είναι «λογικός» στη στάση του απέναντι στην Άγκυρα.
Την Τρίτη, ο Ερντογάν συμμετείχε σε ομαδική συνάντηση που συγκάλεσε ο Τραμπ στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, με τη συμμετοχή οκτώ αραβικών και μουσουλμανικών χωρών, με αντικείμενο τον σχεδόν διετή πόλεμο στη Γάζα.
Ο Τούρκος ηγέτης έχει εξαπολύσει δριμεία κριτική στο Ισραήλ για τη διαχείριση του πολέμου.
Στην ομιλία του στη Γενική Συνέλευση, ο Ερντογάν κατηγόρησε ξανά το Ισραήλ για γενοκτονία – κατηγορία που απορρίπτουν ΗΠΑ και Ισραήλ. «Αυτό δεν είναι μάχη κατά της τρομοκρατίας», είπε. «Είναι κατοχή, εκδίωξη, εξορία, γενοκτονία και καταστροφή ζωών, μια πολιτική μαζικής καταστροφής που δικαιολογείται επικαλούμενη τα γεγονότα της 7ης Οκτωβρίου».
