Το 2009 εκδόθηκε από τον οικονομολόγο Joe Waldfogel στην Αμερική ένα αιρετικό βιβλίο με τίτλο «Η οικονομία του Σκρούτζ : Γιατί δεν πρέπει να αγοράζετε δώρα στις γιορτές» (Scroogeconomics : Why you shouldn’t Buy Presents for the Holidays»).
Η ουσία των παράδοξων σκέψεων του παραπάνω οικονομολόγου από το Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια συμπυκνωνόταν στο εξής βασικό σημείο : Δεν πρέπει να χαρίζουμε ούτε να δεχόμαστε δώρα στις γιορτές των Χριστουγέννων !
Αντί αυτού είναι καλύτερο να δίνουμε χρήματα σε αυτούς που αγαπάμε ( ή να δεχόμαστε χρήματα από αυτούς μας αγαπούν).
Γιατί;
Γιατί απλά όταν άλλοι αγοράζουν για εμάς , είτε ρούχα είτε οτιδήποτε άλλο , πολύ δύσκολα θα κάνουν μια επιλογή εξίσου καλή με εκείνη που θα κάναμε εμείς για τον εαυτό μας ! Και συνέχιζε:
«Η αγορά δώρου πάντα καταστρέφει κεφάλαιο! Και οι Αμερικανοί, όπως και οι άλλοι δυτικοί λαοί, γιορτάζουν τα Χριστούγεννα με ένα όργιο καταστροφής κεφαλαίου»!
Οι σκέψεις τούτες του Waldfogel αποτέλεσαν την πιο χυδαία έκφανση της εμπορευματοποίησης των ανθρώπινων συναισθημάτων. Γιατί;
Γιατί όταν προσφέρει κανείς ένα Χριστουγεννιάτικο δώρο στο φίλο του δεν σκέφτεται μόνο τη μεγιστοποίηση της ωφέλειας. Πολλά δώρα απευθύνονται «στον πρωτόγονο , παθιασμένο και ρομαντικό εαυτό μας» (Sandel).
Άλλα δώρα ελέγχουν, αμφισβητούν και επανερμηνεύουν την ταυτότητά μας. Αυτό συμβαίνει , επειδή η φιλία λ.χ. είναι κάτι παραπάνω από το να είσαι χρήσιμος στον άλλο. Όπως εξάλλου μας είχε διδάξει και ο Αριστοτέλης η φιλία στην πιο ευγενή της μορφή διαπλάθει και διαπαιδαγωγεί τους ανθρώπους!
Επομένως από τέτοιες ευγενείς σκέψεις θα έπρεπε κανονικά να διακατεχόμαστε ενόψει του καινούργιου έτους 2024!
Όμως πολλοί Έλληνες εξακολουθούν να είναι πολύ απογοητευμένοι για το μέλλον τους, γιατί βρίσκονται σε μια άσχημη οικονομική κατάσταση (έστω και αν τα βασικά μεγέθη της οικονομίας μας έχουν βελτιωθεί σε σχέση με τα σκληρά χρόνια της οικονομικής κρίσης).
Έτσι, θα αναφέρω ορισμένα μεγέθη τα οποία αποτυπώνουν ανάγλυφα την ανθρώπινη δυστυχία.
Οι άνεργοι λ.χ. αγγίζουν και σήμερα τις 506.000 άτομα!
Επιπλέον , σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ το έτος 2023 2.772.000 κάτοικοι της Ελλάδας απειλούνταν από τη φτώχεια, έχοντας ως βασικό σημείο αναφοράς το ετήσιο εισόδημα των 11.995 ευρώ για δύο ενήλικες γονείς και δύο εξαρτώμενα παιδιά κάτω των 14 ετών («Οικονομικός Ταχυδρόμος 8/5/2023»).
Επιπλέον, οκτώ (8) στους δέκα (10) Έλληνες δεν μπορούν να πληρώσουν έγκαιρα τους λογαριασμούς ηλεκτρικού ρεύματος, αερίου κλπ, όπως έδειξε πρόσφατη έρευνα του Ευρωβαρόμετρου ( Eurobarometer EP Automn 2023 Survey).
Τέλος, η ακρίβεια στα τρόφιμα καλπάζει ανεξέλεγκτη!
Eπομένως δεν συνιστά η χώρα μας το European success story , δηλαδή το Ευρωπαικό παράδειγμα επιτυχίας όπως υποστήριξε πρόσφατα το γνωστό περιοδικό Economist (« Greece is a European success story»).
Και υπό την έννοια τούτη είναι σίγουρο ότι πολλοί συμπολίτες μας θα περάσουν και φέτος δύσκολα Χριστούγεννα!
Ωστόσο, από την άλλη πλευρά υπάρχει και ένας άλλος λαμπερός και φοβερός κόσμος. Αυτοί δηλαδή που θα κάνουν πολυτελείς χριστουγεννιάτικες διακοπές στα διάσημα ελβετικά χιονοδρομικά κέντρα (επιχειρηματίες, πολιτικοί που πλούτισαν παράνομα , φοροφυγάδες κλπ).
Και υπό αυτές τις συνθήκες το ερώτημα είναι το εξής:
Ποια είναι η ελπίδα μας για το μέλλον μέσα σε ένα κόσμο έντονων ανισοτήτων;
Η απάντηση είναι η εξής :
Ένα καινούργιο είδος αλληλεγγύης που γεννήθηκε στην Ελλάδα στα χρόνια της οικονομικής κρίσης.
Με άλλα λόγια εθελοντικές οργανώσεις , δίκτυα ανταλλαγής τροφίμων , κοινωνικά παντοπωλεία και άλλες δράσεις από ανθρώπους και φορείς που αναπληρώνουν όσο μπορούν το αποδυναμωμένο κράτος κοινωνικής πρόνοιας.
Το συμπέρασμα; Η ευχή «καλά Χριστούγεννα» μπορεί να έχει πραγματικό νόημα, μόνο αν ενσωματώνει αυτή την καινούργια αλληλεγγύη!
Καλά Χριστούγεννα!
*Καλφέλης Γρηγόρης, Καθηγητής Νομικής Σχολής του Α.Π.Θ., kalfelis@law.auth.gr
