Πιο μετριοπαθές; Πιο ισορροπημένο; Πιο αξιόπιστο; Πιο «ορθόδοξο»; Επιχειρεί, με άλλα λόγια, πράγματι στροφή με την ταυτότητα του νέου υπουργικού συμβουλίου, στην -τελευταία πιθανότατα- νέα πενταετή προεδρική θητεία του, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, αξιοποιώντας γνωστούς Κεμαλιστές, αλλά και Κούρδους πολιτικούς και εκπαραθυρώνοντας τον πρώην υπουργό Εσωτερικών Σουλεϊμάν Σοιλού, των πρώην υπουργό Αμύνης Χουλουσί Ακάρ και τον πρώην υπουργό Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου;
Για «νέα και μετριοπαθή» πρόσωπα, καταρχάς, που συστήνουν ένα υπουργικό συμβούλιο, το οποίο «απομακρύνεται από την εικόνα της ομάδας γερακιών του παρελθόντος», κάνει λόγο, μιλώντας στο ΒΗΜΑ, ο τούρκος αναλυτής Ντόρα Μενγκούτς, αναλύοντας ενδελεχώς την σύνθεση της Κυβέρνησης Ερντογάν.
Τα πρόσωπα-κλειδιά και οι ρόλοι
«Ποιοι είναι οι μετριοπαθείς; Εκτός από τον νέο υπουργό Οικονομικών Μεχμέτ Σιμσέκ;», διαφωνεί ο Μέριτς Σενιούζ, ένας από τους αρχισυντάκτες στην τουρκική έκδοση του Independent. «Η σύνθεση του υπουργικού Συμβουλίου δεν σημαίνει τίποτα σε καθεστώς, που είναι ενός ανδρός αρχή», επισημαίνει. «Ο λόγος του Ερντογάν είναι ο απαράβατος κανόνας».
Ειδικότερα, στο υπουργείο Παιδείας ανέλαβε ο Γιουσούφ Τεκίν, «γνωστό αντιδραστικό στοιχείο, με ισλαμιστική ατζέντα», σύμφωνα με τον Σενιούζ. Ο νέος υπουργός Εσωτερικών Αλί Γερίλκαγια «ήταν επίσης πολύ σκληρός στις κοινωνικές διαμαρτυρίες. Τουλάχιστον, συντάσσεται με το νόμο».
Η έκπληξη
Η «πραγματική έκπληξη», τονίζει, είναι ο υπουργός Αμυνας Γιασάρ Γκιουλέρ, «γνωστός Κεμαλιστής, με φιλορωσική και φιλοκινεζική ατζέντα. Λόγω των σχέσεων των ΗΠΑ με τις Συριακές Μονάδες Προστασίας του Λαού YPG και το PKK, πολιτικά, φαίνεται, να συμπλέει ως προς αυτά τα “μέτωπα” με τον πρόεδρο Ερντογάν».
Θα καρατομηθεί στο εξάμηνο ο νέος ΥΠΟΙΚ;
«Το μόνο θετικό στην νέα υπουργική σύνθεση είναι η απομάκρυνση του Σοϊλού», προσθέτει ο αρχισυντάκτης στην τουρκική έκδοση του Independent, που εκτιμά ότι ο ΥΠΟΙΚ Σιμσέκ «ναι μεν έχει στενές σχέσεις με τις δυτικές χρηματαγορές. Αλλά μένει να δούμε αν ο Ερντογάν θα τον αφήσει να κάνει τη δουλειά του». Η πρόβλεψη που κάνει για το ΒΗΜΑ είναι ότι «σε δύο χρόνια ο Σίμσεκ πιθανώς θα τα παρατήσει».
Την άποψη της απομάκρυνσής του, πριν την λήξη της θητείας του, παραδόξως ενστερνίζεται και διπλωματική πηγή στην Άγκυρα: «Με τον Σίμσεκ φαίνεται ότι ο Ερντογάν προσπαθεί να δείξει ένα νέο προφίλ στις Αγορές και να βοηθήσει τη λίρα. Ωστόσο ο νέος ΥΠΟΟΙΚ, είτε δεν θα προλάβει να υλοποιήσει τις οικονομικές πολιτικές του, είτε ο Ερντογάν θα τον καθαιρέσει στο πρώτο εξάμηνο. Οπότε, μάλλον περισσότερο συμβολικό χαρακτήρα έχει η επιλογή του, παρά πρόκειται να αλλάξει οτιδήποτε».
Ο νέος ΥΠΟΙΚ Μεχμέτ Σιμσέκ, Αγκυρα, Τουρκία, 4 Ιουνίου 2023
«Ολίγον έκπληκτη» δηλώνει η ίδια διπλωματική πηγή με τη επιλογή του υπουργού Εξωτερικών, Χακάν Φιντάν, παρόλο που «μπορεί να αποδειχθεί πως είναι καλή. Είχε μεγάλη διπλωματική δραστηριότητα, τα προηγούμενα χρόνια, για την ομαλοποίηση των σχέσεων με την Αίγυπτο, χώρες του Κόλπου κ.λπ., επισκεπτόμενός τις συχνά ως μέλος της αντιπροσωπείας των προέδρων».
«Νομίζω ότι στόχος του τούρκου προέδρου ήταν να συστήσει ένα μετριοπαθές υπουργικό συμβούλιο. Δεν είμαι σίγουρος ότι το πέτυχε. Η ανάληψη από τον πρώην επικεφαλής της Εθνικής Οργάνωσης Πληροφοριών (MİT) Χακάν Φιντάν των καθηκόντων του υπουργού Εξωτερικών, μπορεί να υποδηλώνει ότι η έμφαση στην εξωτερική πολιτική θα δοθεί στο εξής στην ασφάλεια», μας σχολιάζει ο τούρκος ακαδημαϊκός και αναλυτής Ντοάν Τίλιτς, που συμφωνεί με όσους θέλουν η επιλογή του νέου ΥΠΟΙΚ Μεχμέτ Σιμσέκ να στέλνει «ένα μήνυμα προς τις παγκόσμιες αγορές και τους επιχειρηματικούς κύκλους». Εκφράζει ωστόσο κι αυτός την επιφύλαξη ως προς το κατά πόσο «ο Ερντογάν θα τον αφήσει ελεύθερο να επιστρέψει στην κλασική καπιταλιστική θεωρία. Ενδέχεται να ξεκινήσει την θητεία του με αύξηση των επιτοκίων. Θα πρέπει να περιμένουμε να δούμε. Οι περισσότεροι νέοι υπουργοί δεν είναι γνωστοί, αν και πολλοί εξ αυτών βρίσκονταν ήδη στην κορυφή της γραφειοκρατίας των υπουργείων που ανέλαβαν».
«Μυστικό κουτί» του Ερντογάν ο νέος ΥΠΕΞ;
«Ο νέος ΥΠΕΞ Φιντάν είναι ένας από τους πιο αξιόπιστους άνδρες του επιτελείου του Ερντογάν», παραδέχεται ο Τζαγκντάς Σιμσέκ, ένας πολιτικός μηχανικός με έδρα την Άγκυρα και δεσμούς με την πολιτική, ανήκοντας στο στρατόπεδο της τουρκικής αντιπολίτευσης – ο οποίος μας διευκρινίζει ότι ουδεμία σχέση έχει με τον συνονόματό του ΥΠΟΙΚ. «Ο Φιντάν εργάστηκε σε πολλές διεθνείς διενέξεις, όπως η εισβολή στη Συρία, η εισβολή στην Ουκρανία, η περιοχή της Μεσογείου κ.λπ. Ο Φιντάν ήταν επίσης αρκετά ενεργός στην κουρδική πολιτική, το πρώτο εξάμηνο της δεκαετίας του 2010. Έτσι, μπορεί να είναι κατάλληλος για κάποιες μελλοντικές τολμηρές αποφάσεις, όπως η επέκταση του ΝΑΤΟ», εκτιμά, χαρακτηρίζοντας τόσο τον εαυτό του όσο και πολλούς ομοϊδεάτες του «δύσπιστους» ως προς τον προσανατολισμό του έργου των νέων υπουργών.
Ο νέος ΥΠΕΞ Χακάν Φιντάν, δίπλα από τον προκάτοχο της θέσης του, Μεβλούτ Τσαβούσογλου, Αγκυρα, Τουρκία, 5 Ιουνίου 2023
Πέραν των συγκρατημένα αισιόδοξων φωνών, από πλευράς τούρκων αναλυτών, εντυπωσιάζει το γεγονός ότι υπάρχει μερίδα γνωστών προσωπικοτήτων της αντιπολίτευσης, οι οποίοι χαιρετίζουν θετικά το νέο υπουργικό συμβούλιο. Ένας εξ αυτών είναι κι ο ιδιαιτέρως προβεβλημένος πρώην βουλευτής του κυβερνώντος κόμματος ΑΚΡ, Φεϊζί Ισμπασαράν, ο οποίος από το 2010 πρόσκειται στην Αντιπολίτευση. Ο Ισμπασαράν σημείωσε σε tweet του, ανήμερα της ανακοίνωσης των νέων υπουργών – το οποίο εν συνεχεία διέγραψε: «Όλοι έχουν βαρεθεί την πόλωση και τη διαμάχη, κυρίως έχει κουραστεί ο ίδιος ο κ. Ερντογάν». Χαιρετίζοντας, καταρχάς, την άφιξη του νέου Αντιπρόεδρου Τζεβντέντ Γιλμάζ, λόγω της «μετριοπαθούς και συμφιλιωτικής προσωπικότητάς του», αλλά και την επιστροφή του Σισμέκ στην τουρκική Οικονομία, ενώ αναφερόμενος στον υπουργό Εσωτερικών Αλί Γερλίκαγια κάνει λόγο για «ένα δικηγόρο που γνωρίζω για την εντιμότητα και τη σκληρή δουλειά του στο κυβερνών ΑΚΡ κόμμα. Πιστεύω ότι θα αγωνιστεί για μια δίκαιη, ανεξάρτητη δικαιοσύνη».
H ανανέωση του υπουργικού συμβουλίου είναι πραγματικά σαρωτική, με την εξαίρεση «των υπουργών Υγείας (Φαχρετίν Κοτζά) και Πολιτισμού και Τουρισμού (Μεχμέτ Νουρί Ερσόι), που δεν ήταν βουλευτές», εξηγεί ο τούρκος αναλυτής Ντόρα Μενγκούτς, υπογραμμίζοντας ότι η Τουρκία, χώρα στην οποία αποτελεί «σημαία» ο εθνικισμός, συμβαίνει η παραδοξότης να αναλαμβάνουν υψηλόβαθμα πόστα τρία ονόματα, με κουρδικές καταβολές, από τις περιοχές Μπινγκόλ (ο Αντιπρόεδρος, Τζεβντέντ Γιλμάζ), Μαρντίν (ο υπουργός Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης, Βεντάτ Ισικάν) και Μπάτμαν (ο Υπουργός Οικονομικών, Σισμέκ).
Τα ερωτήματα της επόμενης μέρας
Το μεγάλο ερώτημα που επιχειρεί να απαντήσει είναι, καταρχάς, αυτό που απασχολεί και το σύνολο της τουρκικής κοινωνίας: θα αλλάξει η τροχιά της οικονομίας; Καθώς, σύμφωνα με τον πρώην επικεφαλής της Κεντρικής Τράπεζας της Τουρκίας Χακάν Καρ, το διπλό γεγονός ότι μέχρι το τέλος του έτους αναμένεται να ξεπεράσει τις 25 λίρες η ισοτιμία του δολαρίου και η πιθανότητα μη πληρωμής του εξωτερικού χρέους αυξήθηκε μετά τον α’ εκλογικό γύρο (στις 14 Μαΐου), από περίπου 20 % σε 30 % , «αυξάνει τον κίνδυνο χρεοκοπίας για την Τουρκία». Στο μεταξύ, στην έκθεση με τίτλο «Chartbook», ο οικονομικός αναλυτής Αντάμ Τουζ διακηρύσσει, αναφερόμενος στις ανορθόδοξες οικονομικές πολιτικές που υιοθέτησε ο Ερντογάν, ότι «τα τερτίπια που θα βάλουν τέλος στο σημερινό δίλημμα, φαίνεται να έχουν εξαντληθεί» . Το ερώτημα όλων είναι «με ποιο τρόπο», σημειώνει ο Μενγκούτς.
«Θα δημιουργήσουν ξανά τα επιτόκια κλίμα σύγκρουσης;», αναρωτιέται ο τούρκος αναλυτής. Σε συνέντευξή του, πάντως, στο CNN International, πριν περίπου δύο εβδομάδες, ο πρόεδρος Ερντογάν επιβεβαίωσε ότι, αν επανεκλεγεί, θα συνεχίσει να τα διατηρεί τα επιτόκια χαμηλά.
«Το σημαντικό επομένως αυτή τη στιγμή είναι αν ο τούρκος πρόεδρος, που επιμένει να αυτοπροσδιορίζεται ως «οικονομολόγος», θα παραδώσει όντως τα ηνία της οικονομίας στον Mεχμέτ Σιμσέκ», επισημαίνει ο Μπενγκούτς, υπενθυμίζοντας ότι παρασκηνιακά, έχει ειπωθεί πως ο Σίμσεκ «είχε απορρίψει αρχικά την προσφορά του Ερντογάν». Ο 56χρονος κουρδικής καταγωγής οικονομολόγος φέρεται ότι δέχτηκε τελικά το υπουργείο Οικονομικών, «υπό προϋποθέσεις, έχοντας πραγματοποιήσει μια κλειστή δυόμισι ωρών ενημέρωση στον πρόεδρο Ερντογάν, ξεδιπλώνοντάς του όλα τα δεδομένα για την τουρκική οικονομία».
Κόντρα στις προεκλογικές δεσμεύσεις του τούρκου προέδρου, ο Σισμέκ θεωρείται βέβαιο ότι θα αυξήσει τα επιτόκια για να απελευθερωθεί το συνάλλαγμα, θα δώσει έμφαση στον πληθωρισμό, γνωρίζοντας ότι τα διαρθρωτικά προβλήματα στην οικονομία δεν μπορούν να λυθούν μόνο με νομισματικά και δημοσιονομικά μέτρα, υπογραμμίζει ο Μενγκούτς.
Δείγματα «γραφής» έχει δώσει: Το 2007, όταν έγινε για πρώτη φορά υπουργός Επικρατείας, αρμόδιος για την Οικονομία, δήλωσε ότι «οι μισθοί είναι υψηλοί στην Τουρκία». Επίσης, είναι γνωστή στους οικονομικούς κύκλους η άποψή του «η περίοδος του άφθονου μισθού τελείωσε». «Είναι υπέρ των ιδιωτικοποιήσεων, έχει ονομάσει το συνταξιοδοτικό και το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης “βαρίδι για το κράτος”, ενώ έχει στοχοποιήσει στο παρελθόν τις αποζημιώσεις ως κύρια αιτία της ανεργίας. Είναι ξεκάθαρο ότι δεν θα μπορέσει να κάνει το παραμικρό αν δεν εξασφαλίσει την άνευ όρων υποστήριξη του προέδρου Ερντογάν».
Εξαιρετικά σοβαρό ερώτημα, σύμφωνα με τον τούρκο αναλυτή, είναι επίσης το ποιο πρόσωπο θα επιλέξει για Αρχηγό της Αστυνομίας ο νέος υπουργός Εσωτερικών Γερλίκαγια, ο οποίος είναι «γνωστός για τις μετριοπαθείς δημόσιες δηλώσεις του και για το ότι ήπιε Fanta για να διαμαρτυρηθεί κατά της Coca-Cola, όσο υπηρετούσε ως Κυβερνήτης του Τεκιρντάγκ, το 2014».
Έτερος γρίφος. Τι θα κάνει ο νέος ΥΠΕΞ, Χακάν Φιντάν, πρώην επικεφαλής της Εθνικής Οργάνωσης Πληροφοριών (MIT) – νεότερος διαχρονικά υφυπουργός της, καθώς ανέλαβε τη θέση στα 42 του χρόνια, κι από το 2015, μετά τη μετάβαση στο Προεδρικό Κυβερνητικό Σύστημα, πρόεδρος της MIT -, ο οποίος ήθελε να είναι υποψήφιος βουλευτής, επί πρωθυπουργίας του Αχμέτ Νταβούτογλου, χωρίς το αίτημα να γίνεται δεκτό από τον Ερντογάν εκείνη την περίοδο.
«Ο Χακάν είναι ένα εξέχον στέλεχος στη γραφειοκρατία των πληροφοριών και της ασφάλειας, σε κρίσιμες περιόδου. Αναφέρεται ως ένα από τα πρόσωπα-κλειδί του γεωπολιτικού αγώνα της Τουρκίας, και ιδιαίτερα του δόγματος της “Γαλάζιας Πατρίδας, ενώ βρισκόταν με ταυτότητα διπλωμάτη και στις διαπραγματεύσεις για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν», τονίζει ο Μενγκούτς.
«Έπαιξε καίριο ρόλο στη διαδικασία επίλυσης ζητημάτων που ανέκυψαν με τους Κούρδους και στην απόπειρα πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου», συνεχίζει. «Έχει υποστηριχθεί ότι ο Φιντάν είχε συναντηθεί με τον Αμπντουλάχ Οτσαλάν, στο νησί Ιμραλί, κατά τη διάρκεια της “Διαδικασίας Επίλυσης”, πριν μεταβεί στις συναντήσεις στο Όσλο, της Νορβηγίας. Τον Σεπτέμβριο του 2011, μετά από τη σκληρή κριτική της αντιπολίτευσης για τις διαρροές των συναντήσεών του με στελέχη του ΡΚΚ, ο τότε πρωθυπουργός Ερντογάν είχε αναλάβει την ευθύνη λέγοντας “Εγώ είμαι αυτός που τον έστειλε στο Ιμραλί, εγώ είμαι αυτός που τον έστειλε και για Όσλο. Γιατί; Γιατί υπάρχει πρόβλημα”. Ο διορισμός του Φιντάν στο Υφυπουργείο της ΜΙΤ συνέπεσε με τον απόηχο αυτών των συνομιλιών. Αναφέρεται επίσης ότι ο Φιντάν μια ημέρα πριν την αποτυχημένη απόπειρας πραξικοπήματος (15 Ιουλίου 2016), είχε προειδοποιήσει για αυτό στην Εθνική Οργάνωση Πληροφοριών. Κάποιοι τον περιγράφουν ως “το μυστικό κουτί” του προέδρου Ερντογάν».
