«Διδάξαμε στα παιδιά την αγάπη για την πατρίδα τους, μια ιδέα που δεν προτείνω να διαψεύσουμε, αλλά μόνο να διευρύνουμε προσθέτοντας σ’ αυτήν τη διδασκαλία την αγάπη για την κοινή τους πατρίδα την Ευρώπη, και για ολόκληρο τον κόσμο, ολόκληρη την ανθρωπότητα. Το στοίχημά μας είναι η προβολή της έννοιας της πατρίδας όχι μέσα από το πρίσμα της αντιπαλότητας, αλλά της σύνδεσής της με τις ξένες πατρίδες» τόνιζε με αγωνία ο Στέφαν Τσβάιχ στη διάλεξή του για την ηθική αποτοξίνωση της Ευρώπης, στο συνέδριο της Accademia d’Italia στη Ρώμη το 1932 (Στέφαν Τσβάιχ, Εκκληση προς τους Ευρωπαίους, εκδ. Μελάνι, 2017).
Τάκης Αναστόπουλος
Η καρδιά της Ευρώπης. Ο ρόλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην εξέλιξη της Ευρωπαϊκής Ενωσης
Πρόλογος Νικηφόρος Διαμαντούρος.
Εκδόσεις Εστίας, 2021,σελ. 244, τιμή 14 ευρώ
Στο προοίμιο του βιβλίου του, ο Τάκης Αναστόπουλος μας θυμίζει με εύστοχο τρόπο τον έντονο ακτιβισμό του Τσβάιχ, ο οποίος μιλούσε για την ανάγκη ενοποίησης της Ευρώπης, δανειζόμενος από τον Φάουστ του Γκαίτε τη φράση: «Στην αρχή υπήρξε η πράξη». Ο Αναστόπουλος υπογραμμίζει πως είναι το ίδιο πνεύμα που βρίσκουμε με διαφορετική διατύπωση στην ιστορική διακήρυξη του Ρομπέρ Σουμάν της 9ης Μαΐου 1950: «Η Ευρώπη δεν θα δημιουργηθεί διαμιάς, ούτε ως ένα συνολικό οικοδόμημα, θα διαμορφωθεί μέσα από συγκεκριμένα επιτεύγματα που θα δημιουργήσουν πρώτα μια πραγματική αλληλεγγύη». Αυτό το υπερεθνικό όραμα υπηρέτησε ο Τάκης Αναστόπουλος και «αυτού του οράματος τη θεσμική έκφανση και πορεία επιχειρεί να αποδώσει, μέσα από μια «εκ των ένδον» οπτική, προσέγγιση και ανάλυση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής», όπως σημειώνει στον πρόλογό του ο Νικηφόρος Διαμαντούρος που έχει κι αυτός υπηρετήσει τη θεσμική έκφανση της ευρωπαϊκής ιδέας.
Σε αυτό το εγχειρίδιο που κυκλοφόρησε στη σειρά Βασική Ιστορική Βιβλιοθήκη που διευθύνουν οι Νίκος Καραπιδάκης και Κώστας Κωστής και είναι χρήσιμο για όσους ενδιαφέρονται για τη δομή και τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ο αναγνώστης έχει την ευκαιρία να μελετήσει τον κομβικό ρόλο της Επιτροπής ως ατμομηχανής της κοινοτικής μεθόδου της ενοποιητικής διαδικασίας. Η Επιτροπή είναι ένα από τα τρία θεσμικά όργανα που μετέχουν στο τρίγωνο λήψης αποφάσεων (Κοινοβούλιο, Συμβούλιο και Επιτροπή) και λειτούργησε ως κύριος μοχλός για την προώθηση του οράματος των ιδρυτών της Ενωμένης Ευρώπης.
«Χωρίς να εξομοιώνεται με κράτος, η Επιτροπή λειτουργεί σαν κυβέρνηση, είναι το αντίστοιχο της εκτελεστικής εξουσίας. Οπως ένας υπουργός σε μια κυβέρνηση, ο επίτροπος είναι ο πολιτικός υπεύθυνος ενός τομέα πολιτικής, η διαμόρφωση και η διαχείριση της οποίας (τόσο η τεχνική, αλλά και η πολιτική της επεξεργασία) επιτελείται από υπηρεσίες, το συνηθέστερο από την καθ’ ύλην αρμόδια Γενική Διεύθυνση» γράφει ο Αναστόπουλος και μας θυμίζει πως μέχρι την κρίση του 1998-1999, που οδήγησε στην παραίτηση της Επιτροπής Σαντέρ – κατά τη διάρκειά της η Επιτροπή είχε μπει στο στόχαστρο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, του Τύπου και άλλων διαμορφωτών της ευρωπαϊκής κοινής γνώμης -, ουδείς είχε πραγματικά ενδιαφερθεί για τον τρόπο και τη μέθοδο λειτουργίας του βασικού αυτού θεσμού της ΕΕ, παρά μόνο οι ειδικοί των θεσμικών σχέσεων.
Ο Τάκης Αναστόπουλος κατέθεσε μια χρήσιμη συνοπτική παρουσίαση ενός μοναδικού στην ιστορία θεσμού, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, που υιοθέτησε ως ουσιώδη τρόπο λειτουργίας του τη συναίνεση, τον συμβιβασμό και την εμπιστοσύνη μεταξύ των μελών του, τα οποία δεν ήταν άλλα από τα ευρωπαϊκά κράτη που μόλις είχαν βγει από τον πιο αιματηρό πόλεμο της Ιστορίας, τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο Τάκης Αναστόπουλος (1948-2019) υπηρέτησε σε διάφορες θέσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και στο βιβλίο αυτό μας «ξεναγεί» με εύστοχο τρόπο και εύληπτο λόγο στο θεσμικό οικοδόμημα της Ευρώπης.
Ο κ. Σωτήρης Ντάλης είναι αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Μεσογειακών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αιγαίου.
