«Τοπίο στην ομίχλη» θυμίζει η σημερινή συζήτηση των ηγετών των «27» για την Τουρκία, το μέλλον των ευρωτουρκικών σχέσεων και την κατάσταση στην Ανατολική Μεσόγειο, η οποία αναμένεται να εξελιχθεί στο δείπνο της Συνόδου Κορυφής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου που πραγματοποιείται στις Βρυξέλλες.
Όπως προκύπτει και από τα όσα είπε ευρωπαίος αξιωματούχος χθες σε ενημέρωση ευρωπαίων δημοσιογράφων, η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) επιθυμεί τη σταθερότητα στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, παραμένει όμως ασαφές, με βάση τα λεγόμενά του, με ποιον τρόπο αυτή θα επιτευχθεί. Ομοφωνία για κυρώσεις, όπως ο ίδιος παραδέχθηκε, δεν υπάρχει αυτή τη στιγμή, ενώ ο Σαρλ Μισέλ εξακολουθεί να προωθεί την πραγματοποίηση μίας διεθνούς διάσκεψης για την Ανατολική Μεσόγειο, με ορίζοντα τις αρχές του 2021, με τις περισσότερες παραμέτρους της όμως να παραμένουν άγνωστες.
Οι σκέψεις που διακινούνται σχετικά με τη διάσκεψη αυτή (που στηρίζει και η Άγκυρα) για συζήτηση σειράς θεμάτων σε ομάδες εργασίας αφήνουν περιθώρια ευελιξίας (σσ. θα μπορούσαν πχ να κληθούν οι Τουρκοκύπριοι σε μία συζήτηση για θέματα ενέργειας και πως θα γινόταν αυτό δεκτό από τη Λευκωσία;), αλλά κάποιες άλλες σκέψεις όπως πχ η παρουσία δικαστών από διεθνή δικαιοδοτικά όργανα σε σχέση με την οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών έχουν ακουστεί ως ιδιαίτερα προβληματικές. Ουδείς έχει επίσης καταλάβει ποιος θα συγκαλέσει τη διάσκεψη και με ποια κριτήρια θα κληθούν όσοι συμμετάσχουν.
Οι διερευνητικές επαφές
Μοιάζει δε ξεκάθαρο ότι η ίδια η Άγκυρα έχει συνδέσει την έκβαση της Συνόδου Κορυφής σε σχέση με το ζήτημα της αναφοράς σε περιοριστικά μέτρα (σσ. κυρώσεις) εναντίον της με την εξεύρεση μίας ημερομηνίας για την πραγματοποίηση του επόμενου, του 61ου, γύρου των διερευνητικών επαφών. Η επανάληψη αυτών των συνομιλιών αναδείχθηκε σε μόνιμη επωδό του Βερολίνου και των Βρυξελλών το διάστημα που προηγήθηκε, αλλά δεν υπάρχουν διασφαλίσεις ότι όλα θα εξελιχθούν ομαλά, εκτός και αν έχουν δοθεί ιδιωτικώς κάποιες διαβεβαιώσεις προς τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι αν έχει συμβεί κάτι τέτοιο, τότε υπάρχει ξεκάθαρη «πολιτική δύο μέτρων και δύο σταθμών» σε σχέση με την Κυπριακή Δημοκρατία, η οποία επιμένει ότι πρέπει να τηρηθούν όσα συμφωνήθηκαν στο άτυπο Συμβούλιο των υπουργών Εξωτερικών της ΕΕ (Gymnich) στα τέλη Αυγούστου στο Βερολίνο. Ο ίδιος ευρωπαίος αξιωματούχος υπήρξε όμως σαφής στη χθεσινή ενημέρωση σημειώνοντας ότι το πλαίσιο λήψης αποφάσεων είναι «πολιτικό» και δεν πρέπει να υπάρχει προσκόλληση σε όσα ειπώθηκαν στο Gymnich.
Συνάντηση Μητσοτάκη – Μισέλ
Στη χθεσινή συζήτηση του Συμβουλίου των Μονίμων Αντιπροσώπων (Coreper) δεν παρουσιάστηκε κανένα έγγραφο σχετικά με την Τουρκία, ακριβώς λόγω των διαφωνιών και των ευαισθησιών που υπάρχουν. Ουδείς γνωρίζει αν θα καταστεί εφικτό να υπάρξει κοινή θέση των «27» για την Τουρκία και αν αυτή θα καταγραφεί σε Συμπεράσματα ή θα λάβει άλλη μορφή (πχ Δήλωση). Δεν αποκλείεται λοιπόν οι ηγέτες των «27» να εμπλακούν για ακόμη μία φορά οι ίδιοι στη διαμόρφωση λεκτικού, σε μία συζήτηση που ίσως να είναι μακρά. Ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης θα έχει συνάντηση με τον κ. Μισέλ το πρωί της Πέμπτης, ενώ ο κ. Μισέλ είχε το βράδυ της Τετάρτης συνάντηση και με τον κύπριο Πρόεδρο Νίκο Αναστασιάδη.
Όπως ανέφερε και στην επιστολή πρόσκλησης (invitation letter) προς τους ηγέτες ο Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, η «σταθερότητα και η ασφάλεια» όλης της περιοχής αποτελούν βασικές καθοδηγητικές γραμμές, η Τουρκία καλείται να συνδράμει «εποικοδομητικά» και «όλες οι επιλογές παραμένουν στο τραπέζι» σε σχέση με το τι θα πράξει η ΕΕ σε αντίθετη περίπτωση. Σύμφωνα με τον ίδιο ευρωπαίο αξιωματούχο, η ΕΕ θα επιθυμούσε να προωθήσει και μία θετικά ατζέντα προς την Άγκυρα με βάση και τα όσα συνόδευαν τη Δήλωση ΕΕ – Τουρκίας του για το Προσφυγικό.
Τα «καρότα»
Ωστόσο, πολλά από εκείνα τα… «καρότα» μοιάζουν δύσκολα να χρησιμοποιηθούν πλέον. Η Γερμανία και η Αυστρία ξέκοψαν τη συζήτηση για επικαιροποίηση της Τελωνειακής Ένωσης (σσ. αν και σε γερμανικούς κύκλους αυτή έχει κάπως αναθερμανθεί), το ζήτημα της φιλελευθεροποίησης του καθεστώτος θεωρήσεων για τούρκους πολίτες προκαλεί αλλεργία σε πολλά κράτη – μέλη, ενώ η υπόθεση της ενταξιακής προοπτικής έχει παγώσει για τα καλά. Όσο για το Προσφυγικό, αυτό έχει λάβει πια ξεκάθαρη συναλλακτική διάσταση και αφορά στη χορήγηση κοινοτικών κονδυλίων προς την Άγκυρα για να συγκρατεί τις μεταναστευτικές ροές – με την εξαίρεση φυσικά της εργαλειοποίησής τους όπως στην περίπτωση του Έβρου τον περασμένο Μάρτιο!
Αν και η ΕΕ έχει εκφράσει την πλήρη αλληλεγγύη της προς την Αθήνα και τη Λευκωσία, το γεγονός ότι η Άγκυρα αισθάνεται την άνεση να διατηρεί το πλωτό γεωτρύπανο «Yavuz» και το σεισμογραφικό σκάφος «Barbaros» εντός της κυπριακής ΑΟΖ χωρίς να πιέζεται ασφυκτικά να τα αποσύρει θα μπορούσε να οδηγήσει στο συμπέρασμα ότι η παραβατική της συμπεριφορά προς την Κυπριακή Δημοκρατία ενοχλεί λιγότερο από ό,τι η πρόσφατη δραστηριότητα του «Oruc Reis» νοτίως του Καστελλορίζου. Ο ευρωπαίος αξιωματούχος σημείωσε ότι ο κ. Μισέλ ζήτησε από τον κ. Ερντογάν την αποχώρηση των πλοίων, αλλά ο δεύτερος δεν αισθάνθηκε προφανώς αρκετή πίεση να τα αποσύρει. Είναι επίσης κοινό μυστικό ότι αυτή η τουρκική τακτική δημιουργεί μία ελαφρά υποβόσκουσα ένταση μεταξύ Αθήνας και Λευκωσίας, αν και η χθεσινή επίσκεψη του Νίκου Δένδια στην Κύπρο και η συνάντησή του με τον ομόλογό του Νίκο Χριστοδουλίδη έδειξε ότι υπάρχει ένας κοινός βηματισμός.
Οι κυρώσεις για τη Λευκορωσία
Στη σημερινή Σύνοδο υπάρχει φυσικά και το ζήτημα των κυρώσεων για τη Λευκορωσία, στις οποίες έχει εγείρει ενστάσεις η Κύπρος αν δεν προχωρήσει παράλληλα η καταχώρηση ονομάτων προσώπων και εταιρειών από την Τουρκία. Τυπικώς, η σχετική απόφαση θα μπορούσε να ληφθεί και με ενισχυμένη πλειοψηφία, αλλά το πολιτικό μήνυμα από μία τέτοια επιλογή θα έπληττε το κύρος της ΕΕ, ενώ θα δημιουργούσε και κακό προηγούμενο για άλλα καθεστώτα κυρώσεων. Δεν υπάρχει όμως αμφιβολία ότι οι πιέσεις προς τη Λευκωσία θα είναι ισχυρές να άρει τις αντιρρήσεις της.
Επίσης, την προσεχή εβδομάδα και πιο συγκεκριμένα στις 6 Οκτωβρίου αναμένεται στην Αθήνα ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτεμπεργκ, που προηγουμένως θα έχει επισκεφθεί την Άγκυρα. Το ζήτημα της δημιουργίας ενός μόνιμου μηχανισμού αποτροπής συγκρούσεων, που ήταν η αρχική επιθυμία του ΝΑΤΟ όπως είχε διατυπωθεί στην αρχική έκδοση του εγγράφου που κατατέθηκε, δεν βρίσκεται πλέον στο τραπέζι. Το κείμενο που έχει προκύψει από τις συζητήσεις είναι πολύ πιο άνευρο και ουσιαστικά αφορά στην εγκατάσταση μίας «κόκκινης γραμμής» 24ωρου βάσεως. Τέτοιες… γραμμές όμως υπάρχουν ήδη και απλά δεν λειτουργούν. Την ίδια στιγμή, φαίνεται ότι εξετάζεται, αν και ακόμη δεν έχουν ληφθεί οριστικές αποφάσεις, το σενάριο μίας συνάντησης του κ. Δένδια με τον τούρκο ομόλογό του Μεβλούτ Τσαβούσογλου στο περιθώριο του φόρουμ «GLOBSEC2020» στην Μπρατισλάβα της Σλοβακίας – ίσως στις 8 Οκτωβρίου. Ελληνικές πηγές πάντως κρατούσαν πολύ προσεκτική στάση σε σχέση με την πραγματοποίηση αυτής της συνάντησης.
