Υψηλές τάσεις

Η ιδέα ξεκίνησε στα τέλη της δεκαετίας του 1990, προωθούμενη κυρίως από άτομα με αυτισμό ως αντεπιχείρημα στην κρατούσα άποψη η οποία τείνει να θεωρεί τις νευρολογικές διαφοροποιήσεις παθολογικές καταστάσεις. Με το πέρασμα των χρόνων και τη βοήθεια του Διαδικτύου σήμερα έχει εξελιχθεί σε ένα διεθνές κίνημα ατομικών δικαιωμάτων το οποίο πλέον, εκτός από τον αυτισμό, συμπεριλαμβάνει στην ομπρέλα του τη ΔΕΠΥ, τη δυσλεξία, τη διπολική διαταραχή και άλλους «νευρότυπους», όπως τους αποκαλεί, αποφεύγοντας τις λέξεις «διαταραχή» ή «πάθηση». Δανειζόμενοι το σύνθημα «τίποτε για εμάς χωρίς εμάς» οι υπέρμαχοι του κινήματος διεκδικούν το δικαίωμά τους στη «νευρολογική διαφορά» και ζητούν την υιοθέτηση συστημάτων υποστήριξης των «μη νευροτυπικών» ατόμων ώστε, με τη βοήθεια της τεχνολογίας, της ειδικής εκπαίδευσης και των κατάλληλων υποδομών, να μπορούν να ενσωματώνονται στην κοινωνία.

Οι πιο «σκληροπυρηνικοί» του κινήματος της νευροποικιλότητας θεωρούν ότι ο αυτισμός και οι άλλες νευρολογικές διαφοροποιήσεις δεν χρήζουν θεραπείας, και αυτός είναι ένας λόγος για τον οποίο έχουν δεχθεί έντονη κριτική από αρκετούς επιστήμονες. Κάτι άλλο που τους καταλογίζουν επίσης είναι ότι υποπίπτουν σε «διακρίσεις», καθώς οι θέσεις τους μπορούν να υπερασπίσουν κατά κύριο λόγο όσους «μη νευροτυπικούς» είναι σε έναν βαθμό λειτουργικοί, αφήνοντας τους υπόλοιπους που έχουν σοβαρά προβλήματα στο έλεος της μοίρας τους.

Ισως η ουσία βρίσκεται κάπου στη μέση. Αρκετοί επιστήμονες ενστερνίζονται την κεντρική ιδέα της νευροποικιλότητας, αφήνοντας κατά μέρος τις ακραίες φωνές και τις υπερβολές. Επισημαίνουν ότι ολοένα και περισσότερες μελέτες δείχνουν πως οι νευρολογικές διαφοροποιήσεις σαν τον αυτισμό ή τη ΔΕΠΥ είναι υπερβολικά διαδεδομένες για να θεωρούνται «μη φυσιολογικές», όπως και ότι η εκδήλωσή τους δεν εξαρτάται μόνο από γενετικούς αλλά και από περιβαλλοντικούς παράγοντες. Για να δείξουν πού μπορεί να οδηγήσει ένας υπερβάλλων «διορθωτικός ζήλος», οι υπερασπιστές της νευροποικιλότητας συχνά τονίζουν ότι αν ο Αλμπερτ Αϊνστάιν, ο Βόλφγκανγκ Αμαντέους Μότσαρτ, ο Νίκολα Τέσλα και πολλές άλλες μεγαλοφυΐες ζούσαν στη σημερινή εποχή, θα είχαν διαγνωστεί με κάποια διαταραχή του αυτιστικού φάσματος.

Το ίδιο ακριβώς επικαλείται σε ένα άρθρο του και ο Τζοΐτσι Ιτο, διευθυντής στο Media Lab του Ινστιτούτου Τεχνολογίας της Μασαχουσέτης (MIT) στις ΗΠΑ. «Τα μη νευροτυπικά παιδιά υποφέρουν στο παραδοσιακό εκπαιδευτικό σύστημα μόνο και μόνο για να ανακαλυφθεί αργότερα ότι είναι ιδιοφυή» αναφέρει. «Πολλά από αυτά τα παιδιά καταλήγουν τελικά στο ΜΙΤ και σε άλλα ερευνητικά ινστιτούτα». Ο κ. Ιτο υπερασπίζεται τη νευροποικιλότητα κυρίως επειδή ανησυχεί για το μέλλον και τις παρεμβάσεις που θα μπορούσαν να γίνουν με την πρόοδο της γενετικής. Οπως υπογραμμίζει, η λογική της διόρθωσης κάθε είδους «ελαττωμάτων», η οποία θυμίζει την ευγονική του προηγούμενου αιώνα, οδηγεί σε έναν δρόμο εξαιρετικά ολισθηρό. «Οπωσδήποτε κάποια παιδιά που γεννιούνται με αυτισμό βρίσκονται σε κατάσταση η οποία απαιτεί θεραπευτική παρέμβαση και αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα» τονίζει. «Παρ’ όλα αυτά, οι προσπάθειές μας να «εξαλείψουμε» τον αυτισμό είτε μέσω θεραπειών είτε, στο μέλλον, μέσω γενετικής παρέμβασης, θα μπορούσαν να οδηγήσουν στην εξάλειψη μιας νευρολογικής ποικιλομορφίας η οποία δίνει ώθηση στη γνώση, στην καινοτομία, στις τέχνες και σε πολλά βασικά στοιχεία μιας υγιούς κοινωνίας».