Στίγκλιτς: Ετσι προέκυψε ο Τραμπ

Τους οικονομικούς λόγους πίσω από την άνοδο του «φαινομένου Τραμπ» εξηγεί ο Τζόζεφ Στίγκλιτς στο Project Syndicate. Aκολουθούν αποσπάσματα από το άρθρο του Νομπελίστα Αμερικανού οικονομολόγου:

«Προφανώς, πολλοί παράγοντες βοήθησαν για να φτάσει ο Τραμπ τόσο μακριά. Κατ΄αρχάς, πολλοί Αμερικανοί είναι οικονομικά σε χειρότερη κατάσταση από ό,τι ήταν πριν από ένα τέταρτο του αιώνα. Το μέσο εισόδημα των ανδρών εργαζομένων με πλήρες ωράριο είναι χαμηλότερο από ό,τι ήταν πριν από 42 χρόνια, και είναι όλο και πιο δύσκολο για τα άτομα με περιορισμένη εκπαίδευση να βρουν μια θέση εργασίας πλήρους απασχόλησης που να πληρώνει αξιοπρεπείς μισθούς.

Πράγματι, οι πραγματικοί (προσαρμοσμένοι βάσει του πληθωρισμού) μισθοί στο κάτω μέρος της κατανομής του εισοδήματος είναι περίπου όπου ήταν πριν από 60 χρόνια. Ετσι, δεν αποτελεί έκπληξη ότι ο Τραμπ βρίσκει ένα μεγάλο, δεκτικό ακροατήριο όταν λέει ότι η κατάσταση της οικονομίας είναι σάπια. Αλλά ο Τραμπ κάνει λάθος, τόσο στη διάγνωση όσο και στη θεραπεία που προτείνει.

Η αμερικανική οικονομία, στο σύνολό της, τα έχει πάει καλά τις τελευταίες έξι δεκαετίες: το ΑΕΠ έχει αυξηθεί σχεδόν έξι φορές. Αλλά τα κέρδη αυτής της αύξησης τα απολαμβάνουν σχετικά λίγοι στην κορυφή – άνθρωποι όπως ο Τραμπ, εν μέρει λόγω των τεράστιων φορολογικών περικοπών που θέλει να επεκτείνει και να εμβαθύνει.

Ταυτόχρονα, οι μεταρρυθμίσεις που οι πολιτικοί ηγέτες υποσχέθηκαν ότι θα εξασφαλίσουν την ευημερία για όλους – όπως το ελεύθερο εμπόριο και η οικονομική φιλελευθεροποίηση – δεν δικαίωσαν τις προσδοκίες του πολύ κόσμου. Και εκείνοι των οποίων το βιοτικό επίπεδο έχει μείνει στάσιμο ή έχει μειωθεί έχουν καταλήξει σε ένα απλό συμπέρασμα: οι πολιτικοί ηγέτες της Αμερικής είτε δεν ήξεραν για τί μιλούσαν ή έλεγαν ψέματα (ή και τα δύο).

Ο Τραμπ θέλει να κατηγορήσει για όλα τα προβλήματα της Αμερικής το εμπόριο και την μετανάστευση. Κάνει λάθος. Οι ΗΠΑ θα είχαν αντιμετωπίσει την αποβιομηχάνιση ακόμη και χωρίς το ελεύθερο εμπόριο: η παγκόσμια απασχόληση στον τομέα της μεταποίησης έχει μειωθεί, με τα κέρδη από την παραγωγικότητα να υπερβαίνουν την αύξηση της ζήτησης.

Η παγκόσμια οικονομική κρίση ήταν ένα σημείο καμπής για πολλούς ψηφοφόρους: η κυβέρνησή τους έσωσε τους πλούσιους τραπεζίτες που είχαν φέρει τις ΗΠΑ στο χείλος της καταστροφής, ενώ φαινομενικά δεν κάνει σχεδόν τίποτα για τα εκατομμύρια των απλών Αμερικανών που έχασαν τις δουλειές και τα σπίτια τους. Το σύστημα δεν παράγει απλώς άδικα αποτελέσματα, αλλά τους φαίνεται και στημένο.

Η υποστήριξη για τον Τραμπ βασίζεται, τουλάχιστον εν μέρει, στην διάχυτη οργή που απορρέει από αυτή την απώλεια της εμπιστοσύνης στην κυβέρνηση. Αλλά οι προτεινόμενες πολιτικές του Τραμπ θα κάνουν μια κακή κατάσταση πολύ χειρότερη. Σίγουρα, άλλη μία δόση οικονομίας του είδους που υπόσχεται, με φορολογικές περικοπές που αποσκοπούν σχεδόν αποκλειστικά στους πλούσιους Αμερικανούς και στις επιχειρήσεις, θα παράγει αποτελέσματα που δεν θα είναι καλύτερα από ό,τι την τελευταία φορά που δοκιμάστηκαν.

Υπάρχουν δύο μηνύματα που θα έπρεπε να ακούνε οι πολιτικές ελίτ στις ΗΠΑ. Οι απλοϊκές νεο-φιλελεύθερες φονταμενταλιστικές θεωρίες της αγοράς που έχουν διαμορφώσει τόσο πολύ την οικονομική πολιτική στη διάρκεια των τελευταίων τεσσάρων δεκαετιών είναι άσχημα παραπλανητικές, γιατί το τίμημα για την αύξηση του ΑΕΠ είναι οι διογκούμενες ανισότητες. Οι αγορές δεν υπάρχουν στο κενό. Η «επανάσταση» των Θάτσερ-Ρίγκαν, η οποία ξανάγραψε τους κανόνες και αναδιάρθρωσε τις αγορές προς όφελος εκείνων που είναι στην κορυφή, πέτυχε πολύ καλά στην αύξηση της ανισότητας, αλλά απέτυχε εντελώς στην αποστολή της να αυξήσει την ανάπτυξη.

Αυτό οδηγεί στο δεύτερο μήνυμα: πρέπει να ξαναγράψουμε τους κανόνες της οικονομίας, αυτή τη φορά για να εξασφαλίσουμε ότι θα επωφεληθούν οι απλοί πολίτες. Οι πολιτικοί στις ΗΠΑ και αλλού, οι οποίοι αγνοούν αυτό το μάθημα, θα λογοδοτήσουν.