Brexit: Βρετανική τραγωδία σε μία πράξη

Το δημοψήφισμα στο Ηνωμένο Βασίλειο λέγεται ότι ήταν σπουδαία νίκη για όσους αγωνίστηκαν να αποχωρήσουν από την Ευρωπαϊκή Ενωση (ΕΕ) και να γυρίσει η χώρα την πλάτη της στον εικοστό πρώτο αιώνα. Σε αυτό τουλάχιστον μπορώ να συμφωνήσω. Η απόφαση για το Brexit θα κυριαρχήσει στη βρετανική εθνική ζωή για την επόμενη δεκαετία, αν όχι περισσότερο. Κάποιος μπορεί να διαφωνεί για την ακριβή κλίμακα του οικονομικού σοκ – βραχυπρόθεσμου και μακροπρόθεσμου – αλλά είναι δύσκολο να φανταστεί οποιεσδήποτε συνθήκες υπό τις οποίες το Ηνωμένο Βασίλειο δεν θα γίνει φτωχότερο και λιγότερο σημαντικό στον κόσμο. Πολλοί από εκείνους που είχαν ενθαρρυνθεί να ψηφίσουν για τη δήθεν «ανεξαρτησία» τους θα διαπιστώσουν ότι αντί να κατακτήσουν την ελευθερία έχασαν τη δουλειά τους.

Γιατί συνέβη αυτό λοιπόν; Πρώτον, ένα δημοψήφισμα μειώνει την πολυπλοκότητα σε παράλογη απλότητα. Το κουβάρι της διεθνούς συνεργασίας και της κοινής κυριαρχίας που αντιπροσώπευε η ένταξη της Βρετανίας στην ΕΕ μειώθηκε σε μια σειρά από αναληθείς ισχυρισμούς και ψεύτικες υποσχέσεις. Είπαν στον βρετανικό λαό ότι δεν θα υπήρχε οικονομικό τίμημα για την έξοδο, ούτε απώλειες για όλους τους τομείς της κοινωνίας που έχουν επωφεληθεί από την Ευρώπη. Υποσχέθηκαν στους ψηφοφόρους μια συμφέρουσα εμπορική συμφωνία με την Ευρώπη (τη μεγαλύτερη αγορά της Βρετανίας), λιγότερη μετανάστευση και περισσότερα χρήματα για το Εθνικό Σύστημα Υγείας και άλλα προσφιλή δημόσια αγαθά και υπηρεσίες. Πάνω απ’ όλα, η Βρετανία, τους είπαν, «θα επανακτήσει τη δημιουργική ζωντάνια που χρειάζεται για να κυριαρχήσει πάλι στον κόσμο».

Μία από τις φρικαλεότητες που έχουμε μπροστά μας θα είναι η αυξανόμενη απογοήτευση των υποστηρικτών της εκστρατείας Leave καθώς θα εκτίθενται όλα αυτά τα ψέματα. Είπαν στους ψηφοφόρους ότι θα «πάρουν τη χώρα τους πίσω». Δεν πιστεύω ότι θα αρέσει στους Βρετανούς αυτό που θα καταλήξει να είναι η χώρα τους.

Ενας δεύτερος λόγος για την καταστροφή είναι ο κατακερματισμός των δύο βασικών πολιτικών κομμάτων της Βρετανίας. Για χρόνια, αντιευρωπαϊκά αισθήματα έχουν διαβρώσει το κύρος Συντηρητικών ηγετών. Επιπλέον, οποιαδήποτε έννοια κομματικής πειθαρχίας και αφοσίωσης κατέρρευσε πριν από χρόνια, καθώς συρρικνωνόταν ο αριθμός των δεσμευμένων οπαδών των Συντηρητικών. Ακόμη χειρότερο είναι αυτό που συνέβη στο Εργατικό Κόμμα, παραδοσιακοί υποστηρικτές του οποίου ψήφισαν υπέρ του Brexit σε πολλές περιοχές της εργατικής τάξης.

Με το Brexit είδαμε τώρα να έρχεται στη Βρετανία ο λαϊκισμός του στυλ του Ντόναλντ Τραμπ. Προφανώς, υπάρχει διαδεδομένη εχθρότητα, βυθισμένη σε ένα τσουνάμι από λαϊκιστική χολή, για όποιον θεωρείται μέλος του «κατεστημένου». Αυτό δείχνει έναν άλλον λόγο για τη νίκη του Brexit: η αυξανόμενη κοινωνική ανισότητα έχει συμβάλει σε μια εξέγερση εναντίον αυτού που γίνεται αντιληπτό ως μητροπολιτική ελίτ. Η παλιά βιομηχανική Αγγλία, σε πόλεις όπως το Σάντερλαντ και το Μάντσεστερ, ψήφισε ενάντια στο πιο εύπορο Λονδίνο. Η παγκοσμιοποίηση, είπαν σε αυτούς τους ψηφοφόρους, ωφελεί μόνο εκείνους που είναι στην κορυφή σε βάρος όλων των άλλων.

Μετά τη νίκη του Brexit, ο Ντέιβιντ Κάμερον δεν είχε άλλη επιλογή από το να παραιτηθεί. Δεν θα μπορούσε να πάει στις Βρυξέλλες για να διαπραγματευτεί κάτι που δεν το υποστηρίζει. Αν ο διάδοχός του είναι ένας ηγέτης της εκστρατείας υπέρ του Brexit, η Βρετανία μπορεί να προσβλέπει ότι θα καθοδηγηθεί από κάποιον που έχει περάσει τις τελευταίες δέκα εβδομάδες διαδίδοντας ψέματα.

Και οι δεσμοί που συνέχουν το Ηνωμένο Βασίλειο – ιδιαίτερα τη Σκωτία και τη Βόρεια Ιρλανδία, που και οι δύο ψήφισαν για να μείνουν στην Ευρώπη – θα υποστούν μεγάλη πίεση. Ελπίζω ότι η εξέγερση του Brexit δεν θα οδηγήσει αναπόφευκτα σε ψηφοφορία για τη διάλυση του Ηνωμένου Βασιλείου, αλλά κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει μια τέτοια πιθανότητα. Η εκστρατεία για το δημοψήφισμα αναβίωσε την εθνικιστική πολιτική, που στο τέλος έχει πάντα σχέση με τη φυλή, τη μετανάστευση και τις συνωμοσίες.