«Το “πίσω” είναι η πρώτη λέξη που μαθαίνουν στα ελληνικά»

«Το «πίσω» είναι η πρώτη λέξη που μαθαίνουν στα ελληνικά! Το ακούν στις παντός είδους ουρές, στα κέντρα υποδοχής και φιλοξενίας. Είναι συγκλονιστικό» λέει στο «Βήμα» η κυρία Ντίνα Ρέππα, δασκάλα και γραμματέας του Συλλόγου Εκπαιδευτικών «Αριστοτέλης». Είναι ένας από τους συλλόγους που βρίσκεται στο λιμάνι του Πειραιά και κάθε απόγευμα προσφέρουν παιδαγωγικές δράσεις για τα παιδιά των προσφύγων. «Ανακούφιση δίνουμε και υπάρχει ανταπόκριση» σημειώνει.

Αυτό ακριβώς τονίζουν και άλλοι εκπαιδευτικοί όλων των βαθμίδων που βοηθούν εθελοντικά στον Πειραιά, στο Λαύριο, στο Ελληνικό. Υπάρχει αναντίρρητα ανάγκη για θεσμική παρουσία της πολιτείας στον σχεδιασμό μορφωτικών και εκπαιδευτικών δράσεων για τους πρόσφυγες που έχουν εγκλωβιστεί –άγνωστο για πόσο ακόμη –στη χώρα. «Είμαι πολίτης, διαπιστώνω ένα πρόβλημα, νοιάζομαι γι’ αυτό, επομένως συνεισφέρω στο περιθώριο της δουλειάς μου στο πλαίσιο των δυνατοτήτων μου» εξηγεί στο «Βήμα» ο κ. Χάρης Αθανασιάδης, ιστορικός της εκπαίδευσης και αναπληρωτής καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, ο οποίος «τρέχει» μια ανάλογη πρωτοβουλία στη δομή φιλοξενίας του μπέιζμπολ στο Ελληνικό. Παρά τη δυσκαμψία και τις αδράνειες, επισημαίνει ότι «το κράτος πρέπει να κάνει τη δουλειά. Οργανωμένα η πολιτεία να σκύψει στη γενική επίλυση του προβλήματος».

Σκέψεις για τάξεις υποδοχής

Το 40% των προσφύγων, όπως υπολογίζεται, είναι παιδιά. «Εχουν αποκοπεί τα περισσότερα από το σχολείο, έχουν χάσει ήδη μία χρονιά, ίσως και παραπάνω» σημειώνουν δάσκαλοι από τον σύλλογο Κερατσινίου – Περάματος που πρωτοστατούν σε παιδαγωγικές δραστηριότητες στην Πέτρινη Αποθήκη στο λιμάνι του Πειραιά. Στα κέντρα φιλοξενίας έχουν συγκροτηθεί ήδη δομές δημιουργικής απασχόλησης για τα μικρότερα παιδιά, το θέμα αφήνεται ως επί το πλείστον στον εθελοντισμό και στη διάθεση των εκπαιδευτικών που θέλουν να βοηθήσουν. Οπως αναφέρουν ανώτατα στελέχη του υπουργείου Παιδείας, σχεδιάζονται αυτή τη στιγμή καλλιτεχνικά δρώμενα και εκπαιδευτικές δράσεις με στόχο κυρίως την ψυχική στήριξη των μικρών μεταναστών.

«Δεν υπάρχει σημείο με πρόσφυγες που να μη γίνεται δράση, είτε «αυτοσχέδια» από τοπικές συλλογικότητες είτε πιο οργανωμένα από φορείς όπως η Τοπική Αυτοδιοίκηση με τη συνεργασία εκπαιδευτικών» σημειώνει στο «Βήμα» ο αναπληρωτής καθηγητής του ΕΜΠ κ. Νίκος Μπελαβίλας, σύνδεσμος της υπηρεσιακής επιτροπής του υπουργείου Παιδείας για τους πρόσφυγες με τις δράσεις και τις ΜΚΟ ανά τη χώρα. «Υπάρχουν εξαιρετικές δράσεις με τρεις μήνες ζωής σε Ελαιώνα, Σχιστό και Διαβατά» επισημαίνει, με τη συμμετοχή της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και άλλων φορέων, όπως το Πάντειο και το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο.

Ηδη μελετώνται οι εν λόγω καλές πρακτικές και άλλες πρωτοβουλίες στα υπόλοιπα κέντρα φιλοξενίας ώστε να ενταχθούν σε ένα πρόγραμμα-ομπρέλα που θα αγκαλιάσει τα προσφυγόπουλα μετά το καλοκαίρι και γι’ αυτό είναι επιτακτική ανάγκη να ολοκληρωθεί η καταγραφή δομών και παιδιών. Εντός των ημερών το υπουργείο Παιδείας θα ορίσει για κάθε κέντρο έναν εν ενεργεία εκπαιδευτικό που θα συντονίζει τις δράσεις και την εποπτεία θα έχει επιστημονική επιτροπή, την οποία θα αποτελούν πανεπιστημιακοί και εκπαιδευτικοί με πρότερη εμπειρία σε θέματα ένταξης μεταναστών –«όταν όμως η έκταση της κατάστασης δεν ήταν φυσικά τέτοια όπως είναι σήμερα» υπογραμμίζει ο κ. Μπελαβίλας.

Στόχος της προσπάθειας είναι άμεσα η απασχόληση και η επανένταξη των παιδιών στην ομαλότητα στις ανοιχτές δομές φιλοξενίας. Οι «τάξεις υποδοχής» θα είναι η πρώτη φάση και στη συνέχεια θα υπάρχει νεότερος σχεδιασμός για όσους θα μείνουν στη χώρα. Ηδη γίνεται ανταλλαγή εμπειρίας και πρακτικών διεθνώς με την Υπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες, με την ελληνική πλευρά να «προπορεύεται» από το υπάρχον πλούσιο υλικό.

Τονίζοντας αρχικά ότι πρέπει να είναι σεβαστή η ελεύθερη επιλογή των προσφύγων, ο κ. Κώστας Τουλγαρίδης, πρόεδρος του συλλόγου δασκάλων Ανατολικής Αττικής, που δραστηριοποιούνται στο Λαύριο, επισημαίνει ότι είναι αναγκαία η δημιουργία τμημάτων ένταξης και υποδοχής στα σχολεία, μακριά από περίκλειστες δομές και απομονωμένες περιοχές, ώστε να αποφευχθεί η «γκετοποίηση». Είναι σίγουρο ότι θα απαιτηθούν κονδύλια, όπως επισημαίνουν όλοι οι εκπαιδευτικοί, συμπληρώνοντας πως θα πρέπει να αναζητηθούν από την Ευρώπη που έκλεισε τα σύνορα, ενώ δεν είναι λίγοι όσοι διαφωνούν έντονα με επιλογές «τύπου ΕΣΠΑ» του ελαστικού χρόνου και όρων εργασίας. Στελέχη του υπουργείου Παιδείας έχουν μιλήσει για προσλήψεις, ωστόσο έχουν αφήσει ανοιχτή την πόρτα στη δημιουργία ενός ιστού δράσεων σε όσους εκπαιδευτικούς λειτουργούν εθελοντικά από όμορρα σχολεία.

Η επική ανταπόκριση μιας ταλαιπωρημένης από την οικονομική κρίση κοινωνίας φαίνεται να αφήνει σε δεύτερο πλάνο το ακανθώδες ζήτημα του τι μέλλει γενέσθαι από τη νέα χρονιά. Οι άμεσες ανάγκες των εγκλωβισμένων από τα κλειστά σύνορα απέκτησαν απόλυτη προτεραιότητα. «Στο λιμάνι υπάρχει σημαντικός αριθμός από ασυνόδευτα παιδιά, χωρίς δημόσια προστασία. Είναι κάτω των 18, των 16 χρόνων, ορισμένων οι συγγενείς είναι σε άλλες χώρες» λέει η κυρία Ρέππα. Εχουν περάσει πολλά, έχουν δει πόλεμο, έχουν ζήσει σε στρατόπεδα προσφύγων στην Τουρκία. Είναι πρόβλημα το ότι προέρχονται από διαφορετικές εθνότητες, προκαλούνται αντιπαλότητες καθώς «ηλεκτρίζονται από την κατάσταση της αναμονής» όπως σημειώνουν εκπαιδευτικοί από το Κερατσίνι και το Πέραμα. «Οι στάσεις του σώματος είναι τρεις: ξαπλωμένοι στα μάρμαρα, καθιστοί στα μάρμαρα και όρθιοι» προσθέτουν

Σε εθελοντική βάση

«Είμαστε αντιμέτωποι με πρωτόγνωρα πράγματα που τα ψάχνουμε» λέει ο κ. Τουλγαρίδης καθώς οι εκπαιδευτικοί μαζί με άλλες συλλογικότητες έχουν παρουσία εδώ και πάνω από δύο εβδομάδες στην κατασκήνωση του πρώην υπουργείου Γεωργίας στο Σούνιο, όπου φιλοξενούνται οικογένειες με αρκετά παιδιά. Η αποδοχή είναι πολύ καλή όπως και η προσφορά. «Η αλληλεγγύη δεν μπορεί να αντικαταστήσει την κρατική δομή» αναφέρει σημειώνοντας ότι σε πρώτη φάση ζητούμενο είναι η επικοινωνία και η απασχόληση των παιδιών, ενώ είναι ανοιχτό το θέμα των μαθημάτων. Ηδη έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον 20-30 εκπαιδευτικοί και, καθώς σταθεροποιήθηκε η παρουσία περισσότερων από τους μισούς, η δράση τρέχει Τρίτη ως Παρασκευή, ενώ πρόσφατα και το Σάββατο. «Επικρατεί ενθουσιασμός από την ανταπόκριση και τη χαρά που προσφέρουν. Ηδη το κλίμα αυτό συζητιέται και περνά στα σχολεία» προσθέτει για να τονίσει ότι υπάρχουν αντίστοιχες πρωτοβουλίες σε Μαλακάσα, Βόρεια Ελλάδα κ.α.

Στους περισσότερους χώρους στο λιμάνι οι συνθήκες είναι τραγικές, επισημαίνει η κυρία Ρέππα. Γι’ αυτό η παιδαγωγική δραστηριότητα εκεί γίνεται ακόμη δυσκολότερη. «Σε μη δημόσια δομή δεν μπορεί να γίνει διαδικασία μάθησης» τονίζει, ωστόσο κάθε απόγευμα δάσκαλοι από το κέντρο της Αθήνας αλλά και όλη την Αττική απασχολούν δημιουργικά τα παιδιά. «Πολύς κόσμος συμμετέχει» και μάλιστα πηγαίνουν γονείς, εκπαιδευτικοί και μαθητές για να γνωρίσουν από κοντά την πραγματικότητα σε ένα μάθημα ζωής. «Χωρίς να θέλουμε να υπερτονίσουμε τα θετικά, είναι άνθρωποι που έχουν περάσει εξαιρετικά δύσκολες συνθήκες. Ξεγέλασαν τον θάνατο. Ζούμε κάτω από την ίδια μέγγενη» προσθέτει.

Αντιδράσεις για όσα κάνουν δεν αντιμετωπίζουν, όπως λένε οι εκπαιδευτικοί. Ισως χαρακτηριστικότερο παράδειγμα είναι το Λαύριο, όπου την αρχική αντίθεση σχεδόν σύσσωμου του δημοτικού συμβουλίου (πλην ΚΚΕ) στην εγκατάσταση προσφύγων το περασμένο φθινόπωρο υποσκέλισαν οι πρωτοβουλίες του Δικτύου Υποστήριξης Προσφύγων Λαυρεωτικής (ΔΥΠΛΑ).

Και στο κέντρο της Αθήνας, όχι κοντά στον Αγ. Παντελεήμονα, αλλά στην περιοχή της Νεάπολης, περίπου 350 πρόσφυγες στεγάζονται σε κλειστό σχολικό κτίριο, μεταξύ των οποίων και πολλά παιδιά. Αν και δεν υπήρξε ανταπόκριση στο αίτημα επικοινωνίας, πολλές χαρούμενες φωνούλες ακούγονται τα μεσημέρια στην αυλή από παιδιά που παίζουν. Εθελοντές έχουν αναλάβει και εκεί τη δημιουργική απασχόλησή τους με πολύ μεγάλη δεκτικότητα, όπως καταγράφεται σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης. «Φτιάξαμε χάρτινα σπιτάκια, ζωγραφίσαμε με μπογιές και μαρκαδόρους, παίξαμε ποδοσφαιράκι και μπόουλινγκ, φτιάξαμε βραχιολάκια μακραμέ και στο τέλος σπάσαμε την πινιάτα που ήταν γεμάτη δώρα και κονφετί για τα 100 περίπου πιτσιρίκια» αναφέρεται σε μια ανάρτηση. Σημαντικός αριθμός παιδιών έχουν εγγραφεί και παρακολουθούν σχολείο –διαπολιτισμικό –στο Γκάζι.

«Θετικές οι πρωτοβουλίες από όπου και αν προέρχονται. Δεν έχουμε την πολυτέλεια να χάνουμε χρόνο» υπογραμμίζει ο κ. Αθανασιάδης.