Ο Ντάσιελ Χάμετ στο εδώλιο

Dashiell Hammett
Στο εδώλιο – Καταθέσεις στην Επιτροπή Αντι­αμερικανικών Ενεργειών
Μετάφραση – σημειώσεις Βασίλης Δουβίτσας.
Εισαγωγή Natalie Beunat.
Εκδόσεις Αγρα, 2013,
σελ. 96, τιμή 9,50 ευρώ

Ουάσιγκτον, ένα πρωινό στα τέλη Μαρτίου του 1953. Ο αμερικανός εισηγητής του νουάρ μυθιστορήματος καταθέτει στη Μόνιμη Υποεπιτροπή Ερευνών της Επιτροπής Κυβερνητικού Ελέγχου της αμερικανικής Γερουσίας. Τον Ιούνιο της ίδιας χρονιάς οι Ρόζενμπεργκ, το αντρόγυνο που κατηγορήθηκε για κατασκοπεία προς όφελος της Σοβιετικής Ενωσης, πρόκειται να καταδικασθούν σε θάνατο και να εκτελεσθούν στην ηλεκτρική καρέκλα. Προεδρεύων σε αυτή τη δημόσια ακρόαση, για να επανέλθουμε, είναι ο Ρεπουμπλικανός γερουσιαστής από το Γουισκόνσιν Τζόζεφ Μακ Κάρθι.

«Πιστεύετε ότι το κομμουνιστικό σύστημα είναι καλύτερο από το σύστημα που υπάρχει σε αυτή τη χώρα;» ερωτά κάποια στιγμή τον Ντάσιελ Χάμετ. «Αδυνατώ να απαντήσω σε αυτή την ερώτηση, επειδή ειλικρινά δεν καταλαβαίνω τι σημαίνει: είναι το κομμουνιστικό σύστημα καλύτερο από το σύστημα που υπάρχει σε αυτή τη χώρα;» απαντά με αδιόρατη ειρωνεία ο συγγραφέας του «Γερακιού της Μάλτας» στον κομμουνιστοφάγο γερουσιαστή, τον πλέον σεσημασμένο συντονιστή εκείνου του ζοφερού «κυνηγιού μαγισσών» της Επιτροπής Αντιαμερικανικών Ενεργειών κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου.

Από το 1947 κυρίως και μετά είχε βάλει στο καχύποπτο μικροσκόπιό της τον πνευματικό και καλλιτεχνικό κόσμο, με τον κινηματογράφο να έχει τη θλιβερή τιμητική του. «Θα υποστηρίζατε την υιοθέτηση του κομμουνισμού σε αυτήν εδώ τη χώρα;» επανέρχεται λίγο αργότερα ο υστερικός Μακ Κάρθι. «Οχι» του αντιγυρίζει τότε μονολεκτικά ο άνθρωπος που έγραψε τον «Κόκκινο θερισμό» και εξηγεί ότι «ένας από τους λόγους είναι ότι θα μου φαινόταν ανεφάρμοστο κάτι τέτοιο, εφόσον δεν θα το ήθελαν οι περισσότεροι άνθρωποι».

Ο Ντάσιελ Χάμετ ήταν, βεβαίως, αφιερωμένος στην υπόθεση της αμερικανικής Αριστεράς, πράγμα όχι και τόσο γνωστό όσο τα βιβλία του. Στη δεκαετία του 1930 πάλεψε για την παραχώρηση πολιτικών δικαιωμάτων στους μαύρους και πολέμησε τον ναζισμό και τον φρανκισμό. Υπήρξε πρόεδρος του Συμβουλίου Πολιτικών Δικαιωμάτων (Civil Rights Congress), μιας υπερδραστήριας κομμουνιστικής οργάνωσης που συγκροτήθηκε το 1946, με σκοπό αρχικά την ανάδειξη του φυλετικού προβλήματος στη χώρα, η οποία, μεταξύ άλλων, φρόντιζε να καταβάλλει και χρηματικές εγγυήσεις για την απελευθέρωση φυλακισμένων συντρόφων. Το 1949, όπως διαβάζουμε σε τούτη την ενδιαφέρουσα έκδοση της «Αγρας», η οποία περιλαμβάνει τα πρακτικά τριών σχετικών καταθέσεων του συγγραφέα, αρχής γενομένης από το 1951, ο Ντάσιελ Χάμετ καταδικάστηκε σε φυλάκιση (και) επειδή υποστήριξε έλληνες ναυτεργάτες της ΟΕΝΕ που συνελήφθησαν και εκρατούντο στο Ελις Αϊλαντ –πρόκειται για την Ομοσπονδία Ελληνικών Ναυτεργατικών Ενώσεων, με γραμματέα τον μετέπειτα βουλευτή του ΚΚΕ Αντώνη Αμπατιέλο. Ο βασικός λόγος ωστόσο εκείνης της εξάμηνης φυλάκισής του ήταν η οικονομική βοήθεια που παρείχε σε τέσσερα ηγετικά στελέχη του κομμουνιστικού κινήματος στις ΗΠΑ που είχαν καταδικαστεί με τον Νόμο Σμιθ, ο οποίος προέβλεπε ακόμη και απέλαση για όποιους προπαγάνδιζαν την ανατροπή του πολιτεύματος με τη βία.

Το βιβλίο φωτίζει τη μαχητική στάση του συγγραφέα να μη γίνει, επικαλούμενος το Σύνταγμα της πατρίδας του, ένας ακόμη καταδότης –«αρνούμαι να απαντήσω, δεδομένου ότι η απάντησή μου θα μπορούσε ενδεχομένως να με καταστήσει ένοχο» είναι η μόνιμη επωδός του.