Τα βλαστικά κύτταρα ίσως κάποια – όχι και τόσο μακρινή – ημέρα χαρίσουν το φως σε εκατομμύρια άτομα, υποστηρίζουν βρετανοί ερευνητές οι οποίοι για πρώτη φορά κατάφεραν να παραγάγουν τα φωτοευαίσθητα κύτταρα του ματιού στο εργαστήριο με χρήση εμβρυϊκών βλαστικών κυττάρων (το πείραμα αφορούσε βέβαια ποντίκια). Και όχι μόνο αυτό: τα κύτταρα εργαστηρίου μεταμοσχεύθηκαν στα μάτια τυφλών ποντικών και ενσωματώθηκαν πλήρως στον πολύπλοκο ιστό του αμφιβληστροειδούς χιτώνα.

Μέσα σε μια πενταετία οι κλινικές δοκιμές σε ανθρώπους

Όπως αναφέρεται σε σχετική δημοσίευση στην επιθεώρηση Nature Biotechnology, η ομάδα των ειδικών από το Οφθαλμολογικό Νοσοκομείο του Μούρφιλντς και το Πανεπιστήμιο του Λονδίνου στην οποία ανήκει το νέο επίτευγμα εκτιμά ότι με βάση τα ενθαρρυντικά αυτά αποτελέσματα θα μπορούσε να περάσει σε κλινικές δοκιμές σε ανθρώπους μέσα σε πέντε χρόνια.

Οι φωτοϋποδοχείς, τα κύτταρα δηλαδή του αμφιβληστροειδή χιτώνα αντιδρούν στο φως και το μετατρέπουν σε ηλεκτρικό σήμα, το οποίο και ταξιδεύει ως τον εγκέφαλο. Ωστόσο τα φωτοευαίσθητα αυτά κύτταρα των ματιών σε ορισμένες περιπτώσεις όπως η μελαγχρωστική αμφιβληστροειδοπάθεια και η ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας, καταστρέφονται οδηγώντας τελικώς σε τύφλωση.

Οι βρετανοί επιστήμονες απέδειξαν ότι είναι εφικτή η αντικατάσταση των φωτοϋποδοχέων μέσω μιας τρισδιάστατης τεχνικής που περιλαμβάνει τη δημιουργία αμφιβληστροειδούς χιτώνα στο εργαστήριο.

Η διαδικασία

Αρχικώς οι ερευνητές συνέλεξαν βλαστικά κύτταρα από έμβρυα ποντικών, τα οποία και μετέτρεψαν σε φωτοευαίσθητα ραβδία (τα ραβδία και τα κωνία είναι τα φωτοευαίσθητα κύτταρα του αμφιβληστροειδούς χιτώνα η απώλεια των οποίων οδηγεί σε τύφλωση) με τη βοήθεια ενός τεχνητού αμφιβληστροειδούς ο οποίος καλλιεργήθηκε στο εργαστήριο. Η διαδικασία αυτή επέτρεψε στα ραβδία να αναπτύξουν την πολύπλοκη τρισδιάστατη δομή που είναι απαραίτητη για τη σωστή λειτουργία τους. Στη συνέχεια τα κύτταρα εγχύθηκαν στους οφθαλμούς τυφλών ποντικιών.

Όπως διαπιστώθηκε, τα βλαστικά κύτταρα ενσωματώθηκαν στην υπάρχουσα δομή του οφθαλμού και σταδιακά έγιναν λειτουργικά. Ωστόσο, η αποτελεσματικότητά τους προς το παρόν κρίνεται μικρή, αφού μόνο περίπου 1.000 κύτταρα από τα 200.000 που μεταμοσχεύθηκαν, κατάφεραν να ενσωματωθούν στον αμφιβληστροειδή.

«Πρόκειται για απτή απόδειξη ότι οι φωτοϋποδοχείς μπορούν να δημιουργηθούν από μια εμβρυϊκή πηγή βλαστικών κυττάρων και να μεταμοσχευθούν με επιτυχία έτσι ώστε να μπορούμε σε πέντε χρόνια από τώρα να σχεδιάσουμε μια κλινική μελέτη σε ανθρώπους», εξήγησε ο καθηγητής Ρομπιν Αλι, επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας.

Επιλογή των κυττάρων στο σωστό στάδιο

Ο καθηγητής συμπλήρωσε πως μέχρι πρόσφατα «παρότι ερευνητές είχαν καταφέρει να δημιουργήσουν διαφορετικούς ενήλικους ιστούς του οργανισμού με βάση τα εμβρυϊκά βλαστοκύτταρα, η περίπλοκη δομή του αμφιβληστροειδούς είχε αποδειχθεί άκρως δύσκολο να αναπαραχθεί στο εργαστήριο». Ωστόσο, όπως είπε, η νέα 3D τεχνική μιμείται πολύ καλύτερα τη φυσική ανάπτυξη των ραβδίων. «Αυτό σημαίνει ότι είμαστε σε θέση να επιλέξουμε τα κύτταρα στο σωστό στάδιο ώστε να διασφαλίσουμε την επιτυχή μεταμόσχευσή τους. Το επόμενο βήμα είναι να τελειοποιήσουμε τη μέθοδό μας με χρήση ανθρώπινων κυττάρων ώστε να φθάσουμε στις δοκιμές σε ανθρώπους».

Σημειώνεται ότι αυτή τη στιγμή βρίσκεται σε εξέλιξη κλινική δοκιμή σε ανθρώπους στις ΗΠΑ και στη Βρετανία με χρήση εμβρυϊκών βλαστοκυττάρων για την αντιμετώπιση της νόσου Stargardt (ανίατη πάθηση των ματιών στην οποία εμφανίζεται απώλεια κυττάρων του αμφιβληστροειδούς που προστατεύουν τα φωτοευαίσθητα κύτταρα).