Τα βράδια «κυκλοφορούν» οι πιο επικίνδυνοι ρύποι για τη δημόσια υγεία. Από τις επιστημονικές μετρήσεις, οι οποίες έγιναν το διάστημα 10 Ιανουαρίου με 10 Φεβρουαρίου 2013, βρέθηκε ότι το 90% των αιωρούμενων σωματιδίων τις βραδινές ώρες σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Ηράκλειο Κρήτης, Ιωάννινα, Πάτρα και Κρήτη ήταν μικρής διαμέτρου, δηλαδή μικρότερη από 2,5 μικρόμετρα (PM2,5).


Σύμφωνα με τους επιστήμονες, τα σωματίδια αυτά διεισδύουν ευκολότερα στον ανθρώπινο οργανισμό από τα αντίστοιχα μεγαλύτερης διαμέτρου και συνεπώς είναι ικανά να φτάσουν ευκολότερα στις κυψελίδες των πνευμόνων και να προκαλέσουν σημαντικές βλάβες.
Οι πιο υψηλές συγκεντρώσεις αιωρούμενων σωματιδίων παρατηρήθηκαν από τις 7 μ.μ. έως τις 3 π.μ. με τα μέγιστα επίπεδα να καταγράφονται κοντά στα μεσάνυχτα.
Ειδικότερα, στο Θησείο, οι μέγιστες ωριαίες συγκεντρώσεις ήταν περίπου 300 μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο και στο κέντρο της Πάτρας πάνω από 200 μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο.
Μάλιστα, όπως επισημαίνουν οι επιστήμονες, η κατάσταση θα μπορούσε να είναι ακόμη χειρότερη. Αλλά, κατά ευτυχή συγκυρία, οι υψηλές θερμοκρασίες, ο δυνατός άνεμος και η βροχή που επικράτησαν το τελευταίο διάστημα (ο φετινός Ιανουάριος ήταν κατά περίπου 3,5 βαθμούς Κελσίου θερμότερος από τον περυσινό) περιόρισαν πολύ τη συχνότητα των επεισοδίων ρύπανσης.
Στα αποτελέσματα αυτά κατέληξε το πείραμα το οποίο υλοποιήθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος ΕΣΠΑ –Θαλής, με θέμα «Προσδιορισμός των πηγών και των φυσικοχημικών ιδιοτήτων των λεπτόκοκκων και υπερλεπτόκοκκων αιωρούμενων σωματιδίων του ατμοσφαιρικού αερολύματος που επηρεάζουν το κλίμα της Ελλάδας».
Οι μετρήσεις έγιναν από ερευνητές του Ιδρύματος Έρευνας και Τεχνολογίας, του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, του ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος», των ομάδων Ατμοσφαιρικής Φυσικής και Χημείας των Πανεπιστημίων Αιγαίου, Πατρών, Κρήτης και Ιωαννίνων και του Georgia Institute of Technology.
Τα κυριότερα δεδομένα που προέκυψαν από το πείραμα ήταν:
–Οι συγκεντρώσεις των αιωρούμενων σωματιδίων τις κρύες νύχτες με άπνοια έφτασαν σε πολύ υψηλά επίπεδα.
–Στο Θησείο, οι συγκεντρώσεις PM 2,5 ξεπέρασαν τα 50 μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο αέρα έξι νύχτες κατά τον έναν μήνα των μετρήσεων. Σε τρεις από αυτές τις νύχτες ξεπέρασαν τα 100 μικρογραμμάρια.
–Η καύση ξύλων ήταν υπεύθυνη (άνω του 90% συνεισφορά) για τις υψηλές συγκεντρώσεις τις νυχτερινές ώρες.
–Τα σωματίδια από την καύση ξύλων αποτελούνταν κατά 80% από οργανικές ενώσεις, κατά 10% από στοιχειακό άνθρακα (μη καθαρό γραφίτη) και κατά 10% από ανόργανα άλατα (χλωριούχο κάλιο, θειικό κάλιο κλπ). Οι εκατοντάδες οργανικές ενώσεις συμπεριλαμβάνουν πολυκυκλικούς αρωματικούς υδρογονάνθρακες (ενώσεις ιδιαίτερα τοξικές για τη ζωή στον πλανήτη), αλκάνια, μονο-καρβοξυλικά και δι-καρβοξυλικά οξέα , διτερπενοικά οξέα κλπ.
Όπως τόνισαν οι επιστήμονες σήμερα σε συνέντευξη Τύπου, «ενδεχομένως σε άλλες περιοχές του λεκανοπεδίου το πρόβλημα να ήταν πιο οξύ». Πάντως, όπως υποστήριξαν, οι μετρήσεις στο Θησείο αποτελούν μια απεικόνιση της μέσης κατάστασης στο αστικό περιβάλλον της πόλης.
Εντοπίστηκαν τοξικές ενώσεις
Ιδιαίτερα ανησυχητικό είναι το γεγονός ότι ταυτόχρονα με τις υψηλές συγκεντρώσεις σωματιδίων, μετρήθηκαν και σχετικά υψηλές συγκεντρώσεις αερίων αρωματικών ενώσεων (τολουόλιο, ξυλόλια κλπ) Η ύπαρξη αυτών των ενώσεων αποδεικνύει την καύση επεξεργασμένων ξύλων και άλλων υλικών. Οι συγκεντρώσεις αυτών των τοξικών ενώσεων τη νύχτα ήταν διπλάσιες ή και τριπλάσιες από τις αντίστοιχες συγκεντρώσεις τους κατά τις ώρες κυκλοφοριακής αιχμής.
Μάλιστα, τις κρύες νύχτες (ελάχιστη θερμοκρασία μικρότερη των 5 βαθμών Κελσίου) με άπνοια, αυτά τα σωματίδια και αέρια παγιδεύονται σε ένα στρώμα λίγων εκατοντάδων μέτρων πάνω από το έδαφος, φτάνοντας σε ιδιαίτερα υψηλές συγκεντρώσεις.
Οι επιστήμονες επισήμαναν ότι με βάση το μέγεθός τους και τη χημικής τους σύσταση, τα σωματίδια τα οποία παράγονται από την καύση του ξύλου φαίνονται να είναι το ίδιο επικίνδυνα για την ανθρώπινη υγεία με τα σωματίδια που προέρχονται από την κυκλοφορία των οχημάτων και τις άλλες πηγές καύσης.
Όπως αναφέρουν, οι μετρήσεις καταδεικνύουν το μέγεθος του προβλήματος ατμοσφαιρικής ρύπανσης το οποίο μπορεί να δημιουργηθεί στα αστικά κέντρα της χώρα εάν συνδυαστούν η καύση ξύλων με τις κατάλληλες καιρικές συνθήκες. «Ευτυχώς αυτές οι συνθήκες είναι σχετικά σπάνιες τον φετινό χειμώνα. Αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να επαναλάβουμε σαν χώρα αυτό το «πείραμα» υψηλών εκπομπών και τις επόμενες χρονιές ελπίζοντας ότι η φύση θα δείξει κατανόηση», σημειώνουν, επισημαίνοντας ότι με το αρμόδιο Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής (ΥΠΕΚΑ) δεν υπάρχει καμία επικοινωνία.
Υψηλές συγκεντρώσεις σε Πάτρα και Ιωάννινα
Απογοητευτικά ήταν τα αποτελέσματα και σε άλλες ελληνικές πόλεις όπου έγιναν μετρήσεις. Στην Πάτρα, οι συγκεντρώσεις των PM 2,5 ξεπέρασαν τα 50 μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο για 12 νύχτες, κατά τη διάρκεια του μήνα των μετρήσεων. Σε πέντε από αυτές ξεπέρασαν τα 100 μικρογραμμάρια.
Στα Ιωάννινα, τα επίπεδα των αιωρούμενων σωματιδίων ξεπέρασαν τα 50 μικρογραμμάρια σε 19 περιπτώσεις κατά τη διάρκεια της περιόδου 10 Ιανουαρίου –10 Φεβρουαρίου. Σε πέντε από αυτές ξεπέρασαν τα 100 μικρογραμμάρια.
Μέχρι στιγμής ο μικρότερος αριθμός υπερβάσεων παρατηρήθηκε στο Ηράκλειο Κρήτης όπου οι θερμοκρασίες είναι γενικώς υψηλότερες.