Σαράντα ρόλοι, ένας ηθοποιός

Η ιστορία της Charlotte Von Mahlsdorf είναι συναρπαστική. Περίοδος πολέμου στη Γερμανία του Γ’ Ράιχ, το ταξίδι από την Δυτική στην Ανατολική Γερμανία του Κομμουνισμού, μια πατροκτονία , ένα μουσείο με αντίκες και οικιακά αντικείμενα όλων όσοι έφυγαν από τη Δύση και όλοι η γκέι σκηνή του Βερολίνου μαζεμένη στο υπόγειο αυτής της έπαυλης. Ο Χάρης Αττώνης ζωντανεύει αυτή την τρομερή ιστορία του Lothar που έγινε Charlotte στο 104, στο Γκάζι. Είναι μόνος πάνω στο σανίδι και ερμηνεύει πάνω από 40 ρόλους σε έναν καταιγιστικό μονόλογο.

Τι ακριβώς είναι το I am my own wife;

Το «I Am My Own Wife» είναι το πολυβραβευμένο έργο του Doug Wright που εδώ και χρόνια παίζεται στην Αμερική και σε πολλές άλλες χώρες με φοβερή επιτυχία λόγω του –δυστυχώς – πάντα επίκαιρου θέματός του και της πρωτοτυπίας που έχει ως θεατρικός μονόλογος. Αφηγείται τη αληθινή ιστορία της Charlotte Von Mahlsdorf που γεννήθηκε αγόρι στο Βερολίνο και έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής της ως Σαρλότε, περπατώντας σε «ένα μονοπάτι ανάμεσα σε δυο από τα πιο ολοκληρωτικά καθεστώτα του 20ού αιώνα, τους Ναζί και το Κομμουνιστικό Καθεστώς της Ανατολικής Γερμανίας» καταφέρνοντας να επιβιώσει. Η παράσταση εδώ ήταν μια ιδέα του Ιωσήφ Βαρδάκη, που μετέφρασε το έργο και το σκηνοθέτησε έχοντας στο πλευρό του αγαπημένους συνεργάτες σαν την Μαριέττα Φαφούτη στη μουσική, την Χριστίνα Σκαρπέλη στα κοστούμια και την Ρεβέκκα Μουστάκη Ζέση στα σκηνικά. Ξεκίνησε με πολλή αγάπη στο Bios το Γενάρη του 2012 και συνεχίζεται για δεύτερη χρονιά στο 104 στο Γκάζι.

Τι σε τράβηξε στη ζωή της Charlotte Von Mahlsdorf;

Αρχικά, μελετώντας τη ζωή της μέσα από τη βιογραφία της και διάφορα βίντεο –όσο και ένα υπέροχο ντοκιμαντέρ που παίζει η ίδια, με τράβηξε αμέσως το πόσο εξωστρεφής άνθρωπος φαινόταν να είναι. Γεμάτη χιούμορ, με ένα χαμόγελο πάντα ζωγραφισμένο στο πρόσωπό της. Αυτό, σε αντιδιαστολή με τα «όσα είχε περάσει, τι της είχε συμβεί σε αυτήν τη ζωή, πόσες μάχες είχε δώσει», όπως λέει και ο συγγραφέας του έργου, ζώντας πάντα στο περιθώριο και στα όρια του νόμου που επέβαλλαν τα δυο ακραία καθεστώτα χωρίς όμως να χάνει το κουράγιο και κυρίως την ταυτότητά της, με γοήτευε όλο και περισσότερο. Δεν ήταν όμως γεννημένη ήρωας. Και για αυτό κατά τη διάρκεια της ζωής της, κατηγορήθηκε για πολλά, όπως για τη δολοφονία του φασίστα πατέρα της και την προδοσία του συνεργάτη της στη Στάζι. Ετσι, στο τέλος της ζωής της, κυνηγημένη από δημοσιογράφους και την κοινή γνώμη, αυτοεξορίστηκε στη Σουηδία. Κατάφερε να επιβιώσει στις πιο δύσκολες συνθήκες αλλά ο ερχομός της δημοκρατίας δεν την δικαίωσε. Πέθανε μόνη της μέσα σε ό,τι αγάπησε περισσότερο. Στο μουσείο που είχε φτιάξει στην Ανατολική Γερμανία, όταν το επισκέφθηκε μετά από χρόνια. Δεν κατάφερε ποτέ να νικήσει τη μοναξιά της κι αυτό μάλλον είναι για μένα ο πιο δυνατός συνδετικός μας κρίκος.

Πόσους ρόλους υποδύεσαι; Ποιον αγαπάς περισσότερο, λιγότερο και γιατί;

Οι βασικοί ρόλοι είναι περίπου 8-9 και οι υπόλοιποι, περίπου 32, εμφανίζονται σε μικρή έκταση. Από μια σκηνή μέχρι μια ατάκα. Ο πιο αγαπημένος μου, μάλλον, είναι η θεία Λουίζε. Μια ηρωίδα των καιρών της που αυτή συμπαραστάθηκε στο Λόθαρ όταν ανακάλυπτε τη Σαρλότε μέσα του, με χιούμορ και ευθύτητα. Ο τρόπος που απεικονίζεται και στην παράσταση νομίζω είναι καταλυτικός και προσφέρει μια ανάλαφρη νότα στην αφήγηση. Ο πατέρας της Σαρλότε, από την άλλη, είναι αυτός που δεν αγαπώ καθόλου. Πώς να αγαπήσεις ένα φασίστα, που χτυπάει τη γυναίκα του και απειλεί ότι θα σκοτώσει όλη του την οικογένεια επειδή δεν υπάκουε στις ακραίες πεποιθήσεις του, επειδή δεν τον προσκυνούσε; Οπως λέει και η Σαρλότε σε ένα νεοναζί που της επιτέθηκε μέσα στο μουσείο της, παρέα με άλλους τριάντα ομοϊδεάτες του, όταν ήταν πια πολύ μεγάλη: «το έχω ξαναδεί το πρόσωπό σου, στα δεκάξι μου!».

Τι κινδύνους κρύβει μια τέτοια παράσταση;

Στην αρχή φαινόταν πραγματικά δύσκολο. Κυρίως γιατί το κείμενο ήταν τεράστιο, χειμαρρώδες και με όλους αυτούς τους ρόλους να εναλλάσσονται αστραπιαία. Φοβόμουν ότι αν ξεχνούσα κάτι, αν κολλούσα κάπου, δεν θα υπήρχε κανείς να με σώσει. Και αν μπερδευτώ και σε κάποιον χαρακτήρα κάνω τη φωνή ή το στήσιμο κάποιου άλλου, θα φανεί τουλάχιστον γελοίο. Ειδικά όταν δεν υπήρχαν πολλά περιθώρια για αυτοσχεδιασμό. Στην πορεία, όμως, τίποτα από αυτά δε συνέβη. Η παράσταση ήταν τόσο λεπτομερώς στημένη από τον Ιωσήφ, οι χαρακτήρες τόσο καλά δουλεμένοι και η κάθε κίνηση χορογραφημένη που ήξερα πάντα τι κάνω και το απολάμβανα. Εξ άλλου, δεν ήμουν ποτέ μόνος. Η παρουσία των συνεργατών ήταν πάντα εκεί, είτε ψυχικά, είτε με τη συχνή παρουσία τους. Και φέτος που ο Ιωσήφ χειρίζεται και την κονσόλα, νιώθω ότι είναι μια διαρκής επικοινωνία μαζί του, με την παράσταση που στήσαμε και με το κοινό που μας πλημμυρίζει αγάπη και θετική σκέψη κάθε βράδυ. Μια μεγάλη δυσκολία είναι ότι η συγκέντρωσή μου πρέπει να είναι τόσο μεγάλη που να μη με επηρεάζει τίποτα από τους εξωτερικούς παράγοντες. Και το κοινό παίζει ουσιαστικό ρόλο σε αυτό. Αλλες φορές γελάει σε κάποια σημεία, άλλες φορές είναι απολύτως σιωπηλό, μα ευτυχώς ποτέ δεν είναι ανήσυχο! Πάντα στο τέλος μου λένε ότι δεν ήθελαν να χάσουν λέξη από το κείμενο. Και αυτό νομίζω είναι το μεγάλο μας κέρδος.

Σε δικαιώνει το γεγονός πως το έργο παίζεται για δεύτερη χρονιά παρόλο που άλλαξε ο χώρος της παράστασης;

Σαφώς και με δικαιώνει. Οχι μόνο γιατί πήγε τόσο καλά πέρυσι και θελήσαμε να το επαναλάβουμε, όχι γιατί πολλοί μας έστελναν μηνύματα λέγοντας ότι δεν το πρόλαβαν και θα ήθελαν να το κάνουμε πάλι, όχι απλά γιατί το 104 μας εμπιστεύτηκε και άνοιξε τις πόρτες του διάπλατα «άνευ όρων», πιστεύοντας στη δουλειά μας, μα κυρίως γιατί είναι ένα τόσο σπουδαίο έργο, που σε καιρούς σαν και αυτούς που ζούμε έχει πολλά να μας προσφέρει, να μας βάλει σε περισυλλογή, να ταυτιστούμε και να παραδειγματιστούμε. Μακάρι να μπορούσαμε να το παρουσιάζουμε για καιρό, αν τα δικαιώματα δεν ήταν τόσο ψηλά και μακάρι να μπορούσαμε να το προσφέρουμε «δωρεάν» στον κόσμο. Πιστεύω πραγματικά στη μεγάλη αξία του και χαίρομαι που όποιος το βλέπει, μας λέει το ίδιο.

Πόσο δύσκολο είναι το να κάνεις θέατρο στην Ελλάδα του 2012;

Οσα χρόνια κάνω θέατρο, ήταν πάντα δύσκολο. Και σίγουρα, ακόμα κι αν κατάφερνες να είσαι στα πράγματα, δεν ήταν εύκολο να επιβιώσεις κάνοντας μόνο θέατρο. Κι αν δεν προερχόσουν από ένα εύπορο περιβάλλον, έπρεπε να κάνεις ένα σωρό άλλες δουλειές ώστε να συντηρείς την τέχνη σου. Ειδικά τα τελευταία χρόνια, που πήρα την απόφαση να δημιουργήσω τη δική μου ομάδα, την Degreezero και να ξεκινήσουμε να δουλεύουμε με γνώμονα τις προσωπικές μας ανάγκες και να δημιουργούμε με αγάπη παρέα με συνεργάτες που σκέφτονται το ίδιο, οι συνθήκες είναι ακόμα πιο δύσκολες –μια και το οικονομικό πλέον τίθεται και στο ότι αναλαμβάνουμε εμείς την παραγωγή (στο «I Am My Own Wife», το μεγαλύτερο βάρος έπεσε στους ώμους του Ιωσήφ, για παράδειγμα και στο Rejected, την προηγούμενη παράσταση, σε εμένα –με την πολύτιμη βοήθεια των θεάτρων πάντα), συνήθως και σίγουρα δεν περιμένουμε να έχουμε καμία απολαβή από αυτό εκτός από την ηθική. Και όλοι οι συνεργάτες δουλεύουν γενναιόδωρα και εθελοντικά! Σε μια Ελλάδα που όλα μέρα με τη μέρα γκρεμίζονται γύρω μας, άνθρωποι άξιοι φεύγουν μακριά για να βρουν την τύχη τους, οι αξίες αμφισβητούνται όλο και περισσότερο, φαίνεται παράλογο να προσπαθείς να σταθείς στα πόδια σου και να κάνεις θέατρο, όταν ο κόσμος δεν έχει να φάει δίπλα σου. Oμως, τώρα περισσότερο από ποτέ, πρέπει να αντισταθούμε. Αλίμονο αν όλη η κατάσταση μας οδηγούσε στην παραίτηση. Δεν μπορώ ούτε και θέλω να φανταστώ τη ζωή μου χειρότερη από ότι είναι τώρα, μέσα στο κλίμα που ζω και εργάζομαι. Μπορώ όμως να την φανταστώ πολύ καλύτερη και προς τα εκεί προσπαθώ να την κατευθύνω, με όποιο τίμημα.

Γιατί δεν έχεις φύγει να κυνηγήσεις το όνειρο σου στο εξωτερικό; Αν δεν κάνω λάθος έχεις ζήσει στο Λονδίνο.

Eφυγα πολύ νέος, με το που τελείωσα το λύκειο και τα πράγματα τότε στην Ελλάδα ήταν πολύ διαφορετικά. Στο Λονδίνο, παράλληλα με τις σπουδές, δούλευα full-time και έζησα τη σκληρή πραγματικότητα του να ζεις μακριά από τη «βολή» σου είτε αυτή είναι οικογένεια και φίλοι είτε απλά μια συνήθεια. Παρ’ όλα αυτά, είχα ήδη δουλειά στο θέατρο με το που τελείωσα τις σπουδές εκεί, μα η νοσταλγία για την Ελλάδα με κέρδισε και επέστρεψα –εν αρχή προσωρινά. Ηθελα να συνεχίσω μεταπτυχιακά είτε στο Λονδίνο είτε στη Νέα Υόρκη, αλλά οικονομικοί λόγοι δε μου το επέτρεψαν. Δε μετάνιωσα που έμεινα στην Ελλάδα, μετάνιωσα που δεν εκμεταλλεύτηκα τις ευκαιρίες όσο ήμουν εκτός. Δεν είναι εύκολο να κυνηγήσεις το όνειρό σου έξω, εκτός κι αν έχεις ένα μπάτζετ το οποίο σου επιτρέπει να κάνεις τα σεμινάρια που χρειάζονται, να νοικιάζεις το (πανάκριβο) σπίτι, να βρεις το σωστό ατζέντη που θα ασχοληθεί με την ιδιαιτερότητα της καταγωγής σου και θα την χρησιμοποιήσει υπέρ σου, θα δικτυωθείς και θα γίνεις μέρος ενός συστήματος που θα μπορεί να σε συντηρήσει και να το κατανοήσεις. Εδώ στην Ελλάδα, μετά από τόσα χρόνια εντατικής και σοβαρής δουλειάς, δεν έχω γίνει μέρος κανενός «συστήματος», οι παραστάσεις μας, όσο φροντισμένες, πετυχημένες, αξιόλογες κι αν είναι, διαδίδονται από στόμα σε στόμα και δεν ανήκουμε σε κανένα σύστημα «βραβείων», «χορηγιών», «φεστιβάλ»… έστω και ως θεατές. Είναι επιλογή μου να παραμένω στο «fringe» του ελληνικού θεάτρου πλέον -αλλά δεν ξεκίνησε έτσι, απαραίτητα. Κάνουμε θέατρο για να επικοινωνήσουμε με τον κόσμο. Και όταν το μερίδιο της πίτας είναι άνισα μοιρασμένο, είναι εύκολο να πνιγεί μια φωνή μέσα στις τόσες κραυγές. Ωστόσο το χαίρομαι, όσο αυτό μου επιτρέπει να μπορώ να δημιουργώ. Στο εξωτερικό, το «fringe», το περιθωριακό, το εναλλακτικό θέατρο, είναι ακόμα πιο σκληρό. Δεν έχω όμως αποκλείσει το ενδεχόμενο. Το σκέφτομαι έντονα τελευταία. Για την ώρα όμως πιστεύω σε αυτό που κάνω, με τον τρόπο που το κάνω και με τους ανθρώπους που το κάνω, στη χώρα που με μεγάλωσε με τάσεις εκδίωξης.

Τα γεγονότα στο Χυτήριο τι σου άφησαν πέρα από θλίψη; Ρωτάω γιατί αν δεν κάνω λάθος υπάρχει αμφιλεγόμενος ρόλος στο I am my own wife.

Το Χυτήριο βρίσκεται πολύ κοντά στο 104 όπου είχαμε πρόβες εκείνο το διάστημα. Οπότε ζήσαμε από κοντά όλον αυτό τον παραλογισμό. Μου φαινόταν τόσο αδιανόητο, ο κόσμος να μην έχει να φάει πραγματικά και να βλέπω εκπροσώπους της εκκλησίας να βάλλονται εναντίον ανθρώπων που κάνουν τη δουλειά τους αντί να προσφέρουν βοήθεια, με όποιο τρόπο, σε αυτούς που την χρειάζονται. Και παράλληλα, με την αρωγή εκπροσώπων της βουλής και των ακολούθων τους. Δεν ξέρω αν ήθελα να γελάσω, να κλάψω ή να θυμώσω. Κι επειδή το θέμα του «I Am My Own Wife», έχει να κάνει ακριβώς με αυτό, με το φανατισμό, την προδοσία, τη Στάζι και τις «ολοκληρωτικές» συμπεριφορές, μου φαινόταν τόσο οξύμωρο. Να ζούμε σε μια χώρα που είχαμε καταφέρει, μετά από πολλούς αγώνες, να ζούμε δημοκρατικά και να απολαμβάνουμε ίσα δικαιώματα, έχοντας βεβαίως πολύ δρόμο ακόμα μπροστά μας και ξαφνικά να μεταφερόμαστε στο μεσαίωνα. Θεωρώ πως ο καθένας έχει δικαίωμα να εκφράζει την άποψή του. Μα οι ακραίες εκδηλώσεις, είτε θαυμασμού, είτε απέχθειας, με φόβιζαν πάντα. Μακάρι όλο αυτό να είναι μια απλή εξαίρεση και να μην ξυπνάει σιγά-σιγά το κτήνος που καλά νομίζαμε ότι είχαμε κοιμίσει.

Τι θα έκανες αν δεν ήσουν ηθοποιός;

Υποθέτω θα τραγουδούσα, κάτι που κάνω παράλληλα έτσι κι αλλιώς. Ξεκίνησα όμως με τη μουσική, από μικρός και κάποια στιγμή το τραγούδι έγινε το μεγαλύτερό μου όνειρο. Στην πορεία ήρθε ο χορός και το θέατρο, για να «ενισχύσω» τα εκφραστικά μου μέσα και μετά οι σπουδές στο μουσικό θέατρο. Αν ήταν να κάνω κάτι τελείως διαφορετικό από όλα αυτά, δεν ξέρω πραγματικά. Μάλλον κάτι που θα μου επέτρεπε να ταξιδεύω, πάντα. Με το πνεύμα και με το σώμα.

Ποιες είναι οι 10 αγαπημένες σου ταινίες;

Πολλές οι αγαπημένες. Για συναισθηματικούς λόγους θα αναφερθώ κυρίως στις πιο κλασικές:

∙The Wizard of Oz του Victor Fleming

∙The Piano της Jane Campion

∙The 400 Blows του Francois Truffaut

∙Dancer in the Dark του Lars von Trier

∙Chaplin του Richard Attenborough

∙Wanderland του Michael Winterbottom

∙Elizabeth του Shekhar Kapur

∙Rear Window του Alfred Hitchcock

∙West Side Story των Jerome Robbins & Robert Wise

∙Ladri di Biciclette (Bicycle Thieves) του Vittorio De Sica

Τι θες να κάνεις στο μέλλον;

Να το οραματίζομαι, να το βλέπω καλύτερα, πιο καθαρά. Να μην χάσω την πίστη μου στον έρωτα. Να συνεχίσω με την ίδια αφοσίωση ό,τι κάνω και ακόμα μεγαλύτερη. Και να αποδώσω στους ανθρώπους που αγαπώ την ευγνωμοσύνη μου που είναι στη ζωή μου.