Ένας κομίστας πέθανε στο Γκόθαμ Σίτι την περασμένη εβδομάδα. Ο Τζέρι Ρόμπινσον, είναι η αλήθεια, είχε πάψει να είναι μόνιμος κάτοικος της χάρτινης μητρόπολης ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του ’40 αλλά μάλλον είχε προλάβει να την προικίσει με έναν επιπλέον σημαίνοντα πολίτη: λέγεται ότι ο Joker, η διαχρονική νέμεση του Batman, σε αυτόν οφείλει την ύπαρξή της.
Η περίπτωση του Joker χρήζει ανάλυσης και όχι μόνο γιατί η αξία του νικημένου δίνει δόξα στο νικητή. Όπως έχει εξελιχθεί στην πορεία του χρόνου, ο γελωτοποιός της τράπουλας από τον οποίο άντλησε, υποτίθεται, έμπνευση ο Ρόμπινσον, αποτελεί το αρνητικό του ανθρώπου-νυχτερίδα. Στον ορθό λόγο του ντετέκτιβ προτάσσει την τρέλα, στην αιτιοκρατία αντιπαρατάσσει την τυχαιότητα, στο νομικό πλαίσιο της κοινωνίας την απαλλαγή από οποιαδήποτε αίσθηση ορίου.
Από το πλήθος πορτρέτων που του έχουν φιλοτεχνηθεί κατά καιρούς, ορισμένα ξεχωρίζουν περισσότερο. Ο Joker του Άλαν Μουρ όχι μόνο αποδέχεται στο The Killing Joke (DC Comics, 1988) ότι κάποτε ήταν φυσιολογικός, προσπαθεί να αποδείξει στον Batman ότι εξ ορισμού η τρέλα από τη λογική απέχουν ελάχιστα – «one bad day», για την ακρίβεια. Δεν είναι ο χαρακτήρας ή η ποιότητα της διάνοιας που κάνει τη διαφορά, όλα κυβερνώνται από μια τυχαία ακολουθία γεγονότων. Ο Κρίστοφερ Νόλαν στο The Dark Knight (2008) περιστέλλει (ή διαστέλλει, ανάλογα με το πώς θα το δει κανείς) την ψυχοπάθεια του χαρακτήρα ώστε να τον παρουσιάσει ως «πράκτορα του χάους», δυνητικά τρελό ενδεχομένως, οπωσδήποτε όμως φορέα ανατροπής των καθεστώτων εννοιών: το χρήμα, οι ανθρώπινες ζωές, οι κοινωνικές δομές είναι ένας πύργος από τραπουλόχαρτα προς κατεδάφιση.
Το πιθανό παρελθόν που ο Joker αναδημιουργεί στο μυαλό του καθημερινά, κατά τον Άλαν Μουρ, αντιστοιχεί κατά ειρωνικό τρόπο στην αβεβαιότητα της πατρότητάς του – μια και στο σύμπαν του Σκοτεινού Ιππότη η γνώση του ποιος δημιούργησε τι είναι ζήτημα φήμης. Ο δημιουργός του Batman, Μπομπ Κέιν, έλεγε ότι «ο Τζέρι Ρόμπινσον δεν είχε καμία σχέση με αυτό αλλά ώσπου να πεθάνει θα λέει ότι δημιούργησε [τον Joker]. Μας έφερε ένα τραπουλόχαρτο που χρησιμοποιούσαμε στα πρώτα τεύχη». Ο Ρόμπινσον από την πλευρά του ισχυριζόταν ότι η ιδέα ήταν δική του, ο Μπιλ Φίνγκερ έγραψε το σενάριο της πρώτης ιστορίας, ενώ ο ίδιος και ο Κέιν έκαναν τα σχέδια, επομένως «όλοι παίξαμε το ρόλο μας».
Η αβεβαιότητα είναι δομικό στοιχείο στο χώρο του πρώιμου αμερικανικού κόμικ. Ο Τζέραρντ Τζόουνς στο Men of Tomorrow: Geeks, Gangsters and the Birth of the Comic Book (Basic Books, 2004) περιγράφει μια ζούγκλα χωρίς συμβάσεις εργασίας ή αποδείξεις παροχής υπηρεσιών. Πόρρω απέχοντας από την αναγνώριση των δημιουργικών δικαιωμάτων των καλλιτεχνών, οι ιστορίες κυκλοφορούσαν ανώνυμα, κείμενα και χαρακτήρες θεωρούνταν εταιρική περιουσία, η φράση «πνευματικά δικαιώματα» λειτουργούσε ως σύντομο ανέκδοτο: ακόμη και σήμερα η Marvel πλήρωσε δυσανασχετώντας τον πρώτο σχεδιαστή του Captain America, Τζο Σάιμον, ενώ η Warner Bros, ιδιοκτήτρια της DC εξακολουθεί να αρνείται δικαστικά την πλήρη διευθέτηση στους κληρονόμους του δημιουργού του Superman, Τζέρι Σίγκελ.
Στο άναρχο αυτό περιβάλλον ο αρχομανής Μπομπ Κέιν εκτός από δημιουργός του Batman έδρασεκαι ως αποκλειστικός διαχειριστής του ονόματός του. Για δεκαετίες είχε εξασφαλίσει το παπικό πρωτείο της ιδιοκτησίας, παραμερίζοντας τον συν-δημιουργό του, Μπιλ Φίνγκερ, από κάθε αναφορά στις σελίδες του κόμικ, αποκλείοντάς τον από οποιαδήποτε απόπειρα διεκδίκησης χρημάτων ή αναγνώρισης για τους πολυάριθμους χαρακτήρες που εμπνεύστηκε. Πρωτοπόροι όπως ο Βιν Μόρτιμερ ή ο Ντικ Σπρανγκ εργάστηκαν για χρόνια προς μείζονα δόξα του Κέιν και των εργοδοτών του σαν τους «nègres» του Αλέξανδρου Δουμά που κατέστησαν εφικτή τη διαρκή παραγωγή μυθιστορηματικών ογκολίθων του μεγέθους του Κόμη Μοντεχρήστου. Αρπακτικός, αδίστακτος, μεθοδικός, ο Joker του Τζέρι Ρόμπινσον ίσως είναι τελικά ταιριαστή μεταφορά όχι μόνο των εχθρών του Batman αλλά και εκείνων των φίλων που απόλαυσαν τα κέρδη του.
