«Η ΙΣΤΟΡΙΑ της Ευρώπης ξεκίνησε στην Ελλάδα. Και αν δεν προσέξουμε, μπορεί να τελειώσει εκεί». Ο Τίμοθι Γκάρτον Ας δεν μασάει τα λόγια του. Ο διάσημος βρετανός ιστορικός, με τον οποίο συνομίλησε «Το Βήμα»
πριν από λίγες ημέρες, παρακολουθεί πολύ στενά την ελληνική κρίση. Και δεν θεωρεί τόσο κακή, εκ πρώτης όψεως, την ανάμειξη του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ) στην Ελλάδα. Εκείνο το οποίο φοβάται περισσότερο από όλα όμως είναι οι επιπτώσεις για την ευρωζώνη και για το μέλλον της Ενωμένης Ευρώπης
που κινδυνεύει να χάσει οριστικά τη μάχη με τις αναδυόμενες οικονομίες της Ασίας, την Κίνα και την Ινδία. Κατ΄ αυτόν, η νομισματική ένωση δεν μπορεί να διατηρηθεί για πολύ χωρίς στενότερο οικονομικό συντονισμό. Αυτό όμως προϋποθέτει και ισχυρότερη πολιτική ένωση.
«Η προσαρμογή της ελληνικής οικονομίας θα είναι αρκετά επώδυνη» σημειώνει ο 55χρονος καθηγητής του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης. «Δεν έχετε δυνατότητες επιλογής, πρέπει να τα κάνετε όλα ταυτόχρονα:να μειώσετε το δημοσιονομικό έλλειμμα, να περιορίσετε το δημόσιο χρέος, να κόψετε τις δημόσιες δαπάνες» παρατηρεί. Παραδέχεται βέβαια ότι η κατάσταση ίσως να ήταν καλύτερη αν οι Ευρωπαίοι είχαν κινηθεί ταχύτερα προς έναν μηχανισμό στήριξης. «Αν τα κράτη-μέλη της ευρωζώνης είχαν προσφέρει νωρίτερα πιο ισχυρές εγγυήσεις, αυτό θα μείωνε το κόστος δανεισμού» τονίζει. Δεν ξεχνάει να προσθέσει όμως το εξής: «Μπορώ να καταλάβω την απροθυμία των ευρωπαίων εταίρων σας, και κυρίως της Γερμανίας, να κινηθούν ταχύτερα. Το παρελθόν της Ελλάδας είναι τέτοιο που δύσκολα θα τους κατηγορούσε κανείς».
Ο κίνδυνος για τους άλλους
Φοβάται ο Τίμοθι Γκάρτον Ας τη διάχυση της κρίσης πέραν της Ελλάδος σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες; «Φυσικά. Η ελληνική περίπτωση είναι τεστ και για τους άλλους.Κυκλοφορεί, ξέρετε, ένα ανέκδοτο» λέει, γελώντας ελαφρά. Ποιο είναι αυτό; «Ρωτούν κάποιον:Αν αύριο πέθαινες και μπορούσες να επιστρέψεις στη Γη, τι θα ήθελες να ήσουν;Και αυτός απαντά:Οι αγορές ομολόγων (σ.σ.: «the bond markets» στην αγγλική)! Θα ήμουν ισχυρότερος από τον Θεό!». Και εξηγεί: «Αν δεν βγει η Ελλάδα από την κρίση,τότε θα πληγούν άσχημα και οι υπόλοιποι αδύναμοι κρίκοι.Οι αγορές ομολόγων ήδη κοιτάζουν “πεινασμένα” την Πορτογαλία,την Ισπανία και την Ιταλία». Ο κ. Γκάρτον Ας δεν πιστεύει ότι η εμπλοκή του Ταμείου αποτελεί το «τέλος του κόσμου». Οπως διευκρινίζει, «η παρουσία του ΔΝΤ δεν είναι τόσο κακή ούτε για την Ελλάδα ούτε για την ευρωζώνη. Ο μηχανισμός που στήθηκε μετά τις 25 Μαρτίου απαιτεί αξιοπιστία. Και η παρουσία του ΔΝΤ,το οποίο διαθέτει τη σχετική εμπειρία και τεχνογνωσία, μπορεί να την προσφέρει». Αλλωστε ο βρετανός ιστορικός πιστεύει ότι τα όσα λέγονται για το ΔΝΤ χάνουν τη μεγάλη εικόνα. «Οσοι μένουν στον μηχανισμό στήριξηςσκέφτονται βραχυπρόθεσμα. Το μακροπρόθεσμο ερώτημα είναι το μέλλον του ευρώ και της ίδιας της Ευρωπαϊκής Ενωσης» λέει.
Ερωτηθείς πάντως για την πιθανότητα να υπάρξουν ανατροπές στην πολιτική σκηνή μετά την προσφυγή στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, ο καθηγητής δεν διακινδυνεύει προβλέψεις. «Αυτό είναι κάτι που δεν μπορώ να προβλέψω» τονίζει. «Ολοι ξέρουμε ποια είναι η δουλειά του ΔΝΤ. Τα υπόλοιπα είναι υπόθεση κάθε κράτους χωριστά. Ακόμη και η Βρετανία προσέφυγε παλαιότερα σε αυτό, αλλά δεν είχαμε ανατροπή όλου του πολιτικού σκηνικού».
Η σκληρή στάση της Γερμανίας έναντι της Ελλάδος «θα μπορούσε να δημιουργήσει προβλήματα για την ΕΕ» υπογραμμίζει ο κ. Γκάρτον Ας. «Αν ρωτήσετε γιατί το “ευρωπαϊκό σχέδιο” κλονίζεται σήμερα, ένας από τους κύριους λόγους είναι ότι ο γερμανικός κινητήρας έχει κολλήσει. Και αν ρωτήσετε γιατί συνέβη αυτό, η σύντομη απάντηση είναι:επειδή η Γερμανία έχει γίνει πλέον “φυσιολογικό” έθνος,όπως η Γαλλία και η Βρετανία» παρατηρεί. Επιστρέφει λοιπόν το Βερολίνο σε έναν ιδιόμορφο εθνικισμό; «Δεν θα το έλεγα.Ας μην είμαστε τόσο σκληροί με τους Γερμανούς.Αυτοί ήταν που πλήρωναν επί πολλά χρόνια στην ΕΕ. Το πρόβλημα δεν είναι μόνο γερμανικό. Είναι ευρύτερο. Η νομισματική ένωση πραγματοποιήθηκε πριν από τη δημοσιονομική ένωση. Ηταν σαν να βάζεις το κάρο πριν από το άλογο. Για την ακρίβεια, έμοιαζε, ήταν μια προσπάθεια να χρησιμοποιηθεί το κάρο για να τραβήξει το άλογο. Και σήμερα βλέπουμε τα αποτελέσματα αυτής της επιλογής, υπό τη μορφή μιας ελληνικής “νεμέσεως”» καταλήγει.
Το στοίχημα της Ευρώπης
Τι σημαίνει η ελληνική κρίση για το μέλλον της ευρωζώνης; «Το ερώτημά σας ακουμπά στον πυρήνα του προβλήματος που αναδύεται αυτή τη στιγμή μπροστά στα μάτια των ευρωπαίων ηγετών» παρατηρεί ο βρετανός ιστορικός. «Διακινδυνεύονται πολλά πράγματα. Οι σχέσεις της Ευρώπης με τις Ηνωμένες Πολιτείες, τη Ρωσία, την Κίνα και την Ινδία βρίσκονται μπροστά σε μια μεγάλη αλλαγή, η οποία επηρεάζεται από την αναπότρεπτη πλέον μεταφορά ισχύος από τη Δύση στην Ανατολή».
Και εξηγεί: «Τα τελευταία χρόνιαη σχετική ισχύς, κυρίως η πολιτική, της Ευρωπαϊκής Ενωσης μειώνεται σταθερά. Ο μόνος τομέας που είχε μείνει σχεδόν ανέγγιχτος ήταν ο οικονομικός, καθώς η ΕΕ ήταν η πρώτη εμπορική δύναμη παγκοσμίως. Σύμβολο αυτής της δύναμης ήταν το ενιαίο νόμισμα,το ευρώ.Αν όμως το ευρώ πληγεί, τότε η θέση της Ευρώπης στο παγκόσμιο οικονομικό σύστημα θα τρωθεί ανεπανόρθωτα» .
ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ
Ο Βρετανός Τίμοθι Γκάρτον Ας είναι ένας από τους διασημότερους σύγχρονους ιστορικούς. Γεννήθηκε στις 12 Ιουλίου 1955 στο Λονδίνο και είναι σήμερα καθηγητής Ευρωπαϊκών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.Ο περισσότερος κόσμος τον γνωρίζει μέσα από την αρθρογραφία του σε κορυφαία έντυπα, όπως η βρετανική εφημερίδα «Τhe Guardian».Εγινε κυρίως γνωστός από την ενασχόλησή του με τα πρώην κομμουνιστικά καθεστώτα της Ανατολικής Ευρώπης,καλύπτοντας μάλιστα την κατάρρευσή τους το 1989 για βρετανικά έντυπα όπως ο «Ιndependent»,οι «Τimes» του Λονδίνου και το περιοδικό «Spectator».Εχει γράψει πολλά βιβλία. Στην ελληνική γλώσσα έχει εκδοθεί το βιβλίο του «Ελεύθερος Κόσμος» (Πόλις,2005).
