Οι αχαλίνωτες δυνάμεις της παγκόσμιας αγοράς επείγονται να συντρίψουν τις πολιτισμικές αξίες των εθνικών κρατών και να καταλύσουν την ιδιοπροσωπία και την ταυτότητα των πολιτών τους. Εργαλείο η εμπορευματοποίηση των ανθρωπίνων σχέσεων και όχι απλώς των αγαθών και υπηρεσιών.
Ωστόσο πληθαίνουν οι τίμιες κραυγές αγωνίας από πλείστα σημεία του κόσμου. H απειλή να ακυρωθεί η πολιτισμική ταυτότητα των ανθρώπων είναι εφιαλτική. Αυτό που πρόκειται να καταστραφεί είναι αναντικατάστατο.
Οσοι (ξε)μένουν στην επιφάνεια των πραγμάτων, ανίκανοι να εμβαθύνουν στο νόημά τους, αδυνατούν να κατανοήσουν πως ό,τι ζωντανό προέρχεται από το παρελθόν έχει διάρκεια και βάθος. Και γι’ αυτό, καταπλήσσουσα επικαιρότητα. Αντίθετα «και διά το μη έχειν ρίζαν εξηράνθη» (Ματθ. 13,6). Οι ρίζες αποτελούν τις «σταθερές» της ζωής. Χωρίς – ή με καχεκτικές – αυτές όλο το ανθρώπινο βιοσύστημα μετατρέπεται σε κινούμενη άμμο.
«Να φροντίσουμε να αναπτύξουμε ό,τι πολύτιμο διαφυλάχτηκε από τις περασμένες γενεές, είτε χωρίς να το φροντίσει κανένας, είτε μολονότι όλα τα στοιχεία βάλθηκαν να το χαλάσουν και δεν το κατάφεραν, είτε γιατί βρέθηκαν άνθρωποι που πολέμησαν γι’ αυτό» (Σεφέρης). Οι Ελληνες εις πείσμα των καιρών διασώσαμε προσβάσιμα τα κοιτάσματα της μνήμης μας. Και μνήμη είναι η αυτοσυνειδησία της ύπαρξής μας. H ελευθερία μας.
Πέραν του χώρου, ξεχωριστή διάσταση της παγκοσμιότητας, οικουμενικότητας, δηλαδή του ορθοδόξου οράματος της κοινωνίας, είναι ο χρόνος. Ο χρόνος ως ενότητα. Παρελθόν, παρόν, μέλλον. Υπ’ αυτήν τη θεώρηση «δεν έχει νόημα η περιφρόνηση του παρελθόντος χάριν του μέλλοντος ή αντιστρόφως» (Αναστάσιος Αλβανίας). Διά των ριζών τρέφεται το δέντρο, ο κορμός και τα κλαδιά του. Και τότε ανθίζει και καρποφορεί.
Χωρίς τα ανεξίτηλα σημεία της ιδιοπροσωπίας μας θα είχαμε προ πολλού εξαφανισθεί από προσώπου γης. Αυτά συγκροτούν το απόθεμα της ψυχής μας, τις κεκρυμμένες πραγματικότητές της που ζωογονούνται από τις διαχρονικές αξίες: H πίστη των πατέρων μας, η γλώσσα μας, η ελευθερία ως αγαθό υπερκείμενο της ζωής, η λεβεντιά, το φιλότιμο, η δικαιοσύνη, η ανθρωπιά. Τούτη είναι η παράδοση του Γένους των Ελλήνων. H πλεονάζουσα ακρισία σε ορισμένους κύκλους ελλαδικών ελίτ, που ενδιαφέρονται τάχατες για το μέλλον, τις εμποδίζει να δουν κατάματα την αλήθεια. Ο σοφός δεν ψάχνει να εφεύρει νέες αξίες, θέλει να πραγματώσει τις αιώνιες. «Τα ιδανικά είναι αιώνια. Και είναι πάντοτε σύγχρονα και επίκαιρα, ακριβώς διότι είναι αιώνια» (Γ. Παπανδρέου, ο Γέρος).
Ουδενός διαφεύγει ότι ζούμε στα χρόνια της μετανεωτερικότητας, όπου οι ιεροφάντες της, στρεβλώνοντας τη θεωρία της απροσδιοριστίας του Χάιζενμπεργκ, απορρίπτουν πάσαν ιδέα σταθερής και γνώσιμης πραγματικότητας. Ο κόσμος μας ούτε ακίνητος ούτε αμετάλλαχτος είναι. Ομως έχει σταθερές. Και αυτές χρωστούμε να τις προστατεύσουμε για να αποφύγουμε τον πειρασμό του παλιμβαρβαρισμού.
Οι περίπου τυφλές δυνάμεις του κυβερνοχώρου πρέπει να συναντήσουν ισχυρά αναχώματα. Ετσι μόνο θα υπάρξει πρόσβαση στην πλούσια πολιτισμική ποικιλότητα χιλιάδων χρόνων ζωντανής εμπειρίας, ενώ η απώλεια αυτής της πρόσβασης «θα ήταν τόσο καταστροφική για τη μελλοντική μας ικανότητα να επιζήσουμε όσο καταστροφική είναι και η απώλεια της εναπομένουσας βιοποικιλότητας » (Jeremy RifKin).
Βαρύ καθήκον για τους σκεπτόμενους του κόσμου τούτου: «να αναπτύξουμε τις υγιείς παραδόσεις ευνοώντας το κοινό θάρρος της φαντασίας και της σκέψης, μια θεώρηση ανοιχτή στο μέλλον και ένα σεβασμό όλο αγάπη για το παρελθόν» (Πάπας Ιωάννης – Παύλος II, «Le Point» 20.5.04).
Η Παράδοση της Ορθοδοξίας είναι η πολύτιμη κιβωτός των αληθειών της πίστης μας. Επειδή μνήμη και χρόνος είναι βασικά μεγέθη της Παράδοσης, η άλλη διάστασή της είναι η ανανέωση. H παράδοση είναι αξία ανοιχτών οριζόντων. «Μένουσα εν εαυτή τα πάντα καινίζει».
Διεισδυτικός στα καθ’ ημάς ο πολύς Χένρι Μίλερ διέκρινε εύστοχα (Ο Κολοσσός του Μαρουσιού, Κάκτος, σ. 65): «H Ελληνίδα γυναίκα και ο Ελληνας ορθόδοξος ιερέας – αυτοί διατήρησαν το πνεύμα του αγώνα. Δεν υπάρχουν πουθενά στον κόσμο μεγαλύτερα παραδείγματα πείσματος, κουράγιου, τόλμης».
Αυτόν τον τόπο τελικά η ελληνίδα μάνα και ο ευσεβής παππούλης τον κρατάνε στους ώμους τους.
Ο κ. Στέλιος Παπαθεμελής είναι βουλευτής Θεσσαλονίκης.
