Ταξίδι προς το κέντρο της γης

Για πρώτη φορά τολμηροί έλληνες σπηλαιολόγοι ολοκληρώνουν εξερευνητική αποστολή στο μεγαλύτερο σπηλαιοβάραθρο στην Ελλάδα και σε βάθος σχεδόν 1.000 μέτρων

Αντιγράφοντας από την εγκυκλοπαίδεια: «Γουργούθακας: (ιδιωματισμός εν Κρήτη) λάκκοι μικροί ή μεγάλοι επί βράχων, τα «χαράκια». Εις τα βουνά, εντός των οποίων συλλέγεται το βρόχινο νερό από το οποίο πίνουν τα ποίμνια».

«Το νερό γουργουθιάζει σύντεκνε»: σπουδαία και η κρητική μεταφορά που περιγράφει το «χάσιμο» των κρυστάλλινων ρυακιών στις πέτρινες σχισμές… Ενα κούρνιασμα στις εσωθιές του μεγάλου βουνού. Το παγωμένο σπήλαιο που έκρυβε η κρητική γη στα βάθη της έμελλε να το εξερευνήσει ελληνική ­ για πρώτη φορά ­ ομάδα.

Οι σπηλαιολόγοι του Σπηλαιολογικού Ελληνικού Αθλητικού Συλλόγου (ΣΕΛΑΣ), του νεοσύστατου Σπηλαιολογικού Ομίλου Κρήτης (ΣΠΟΚ) και της ιταλικής Natura Esplora υπηρέτησαν πιστά τους στόχους της αποστολής τους στην περιοχή Ατζινόλακκας στα Λευκά Ορη του Νομού Χανίων. Σε υψόμετρο 1.600 μ. και σε αντίξοες συνθήκες, σε χρονικό διάστημα 18 ημερών, κατέκτησαν το βάραθρο Μαύρο Σκιάδι, μία από τις μεγαλύτερες κατακόρυφες καταβάσεις στον πλανήτη (­342 μ.), και ακολούθως εισχώρησαν στη σκοτεινή σπηλαιώδη αγκαλιά του Γουργούθακα (­1.208 μ.). Από τις σελίδες του «Βήματος» φιλοξενούνται οι αλλεπάλληλες προσπάθειες και οι δύσκολες αναρριχήσεις της 16μελούς σπηλαιολογικής ομάδας. Με εφόδια όχι μόνο τις πυξίδες ακριβείας ή τα ειδικά «κλισίμετρα» αλλά και το μεράκι, την παιδική φαντασία και το δέσιμο μιας καλής παρέας φίλων, ο Κώστας και η Χρυσούλα, ο Αντρέας και ο Μεθόδιος, αλλά και ο Φρανσέσκο με τη Δήμητρα και όλη την ομάδα εξερευνούν την ελληνική φύση, που δεν εξαντλεί την ομορφιά της στα υπέργεια, αλλά μαγεύει, μαγνητίζει και προκαλεί από τους κόλπους και τα βάθη της.

Το Μαύρο Σκιάδι, μια κατάβαση-πρόκληση για ελληνικές και διεθνείς σπηλαιολογικές αποστολές, από την ανακάλυψή του (1974) ως σήμερα, δελεάζει τους εξερευνητές. Το 1976 χαρτογραφήθηκε για πρώτη φορά από γάλλους σπηλαιολόγους (GRESPA) αλλά και πάλι σε βάθος περίπου ­320 μέτρων υπήρχαν «σκοτεινά» σημεία που ως σήμερα συνιστούσαν ερωτήματα αναπάντητα για τους ερευνητές. Οι έλληνες σπηλαιολόγοι μετά από προσωπική επαφή και ανταλλαγή δεδομένων με τους εκ της αλλοδαπής συναδέλφους τους αποφάσισαν να συμπληρώσουν τα κομμάτια του παζλ που έλειπαν. Παράλληλα σε απόσταση μικρότερη των δύο χιλιομέτρων ξεχώριζε με την επιβλητική παρουσία του ο Γουργούθακας. Βάραθρο από τα μεγαλύτερα παγκοσμίως, εξερευνήθηκε από γαλλική ομάδα μόλις πέρυσι, ενώ ακόμη τα αποτελέσματα της έρευνας δεν έχουν δημοσιευθεί. Η επανάληψη της εξερεύνησης, αυτή τη φορά όμως από Ελληνες, φάνταζε τόσο γοητευτική όσο και επιτακτική: 1.500 μέτρα σχοινί, τα πιο σύγχρονα τεχνικά μέσα (πυξίδες ακριβείας, κλισίμετρα, GPS σόφτγουερ) αλλά και οι κλασικές προμήθειες σε τροφή (ξηρά τροφή για αντοχή στον χρόνο, γαλέτες και ο απαραίτητος κρητικός ντάκος) ετέθησαν στην υπηρεσία της σπηλαιολογικής ομάδας. Κράνη, φωτιστικά, ζώνες, η απαραίτητη ενδυμασία του ορειβάτη ή του σπηλαιολόγου ανήκαν στην ημερησία διάταξη. Η αποστολή στα Λευκά Ορη διήρκεσε 18 ημέρες, από τις οποίες οι πέντε αναλώθηκαν στην κοπιαστική μεταφορά του υλικού. Παρά το παιχνίδι της κόπωσης με τον κίνδυνο, ο Γουργούθακας προσέφερε την πιο γλυκιά αποζημίωση. Το χαώδες σπηλαιοβάραθρο και το απύθμενο Μαύρο Σκιάδι με τους υπόγειους καταρράκτες και τα σκοτεινά σιφόνια του έγινε το δεύτερο σπίτι και η γειτονιά της ομάδας. Με διανυκτερεύσεις σε βάθος κάτω από τα 700 μέτρα, ακόμη και η ξεκούραση γινόταν αμφίβολη στο παγωμένο, αφιλόξενο αλλά και επικίνδυνα γοητευτικό σταλαγμιτικό περιβάλλον.

Πέντε από τους εμπειρότερους προκάλεσαν το βάραθρο. Ακολουθώντας τη χαρτογράφηση των Γάλλων έφθασαν σε βάθος ­985 μέτρων… Αντλώντας νερό από τα κατάβαθα για να συντηρούνται, προχώρησαν στα ενδότερα του ανήλιαγου κόσμου με την ελπίδα της ανακάλυψης μιας καινούργιας αίθουσας, μιας λίμνης, ενός ποταμού. Μέσα από τις αποκαλυπτικές φωτογραφίες του χρονικού ημέρα προς ημέρα της κατάβασης προσπαθούμε να αναπλάσουμε την ατμόσφαιρα και να φωτίσουμε τις γοητευτικές τομές της σπηλαιολογίας. Και όπως φανερώνει ο Κώστας Αδαμόπουλος, εκ των στελεχών της αποστολής, «η σπηλαιολογία είναι χόμπι, ένα επιστημονικό πάθος αλλά και άθλημα συνάμα. Δεν είμαστε ορειβάτες, δεν μας ενδιαφέρει να πάμε πιο ψηλά ή όλο και πιο βαθιά. Αυτό που μας συναρπάζει είναι η γοητεία της ανακάλυψης, η εξερεύνηση της φύσης, μια λατρευτική και όμορφη περιπέτεια».

«Τάδε έφη…»: η μνήμη των μελών της αποστολής που εξερεύνησε τον Γουργούθακα πλάθει με δεξιοτεχνία το χρονικό της κατάβασης των δύο εβδομάδων. Η συγκίνηση, ο κίνδυνος και η λαχτάρα του σπηλαιολόγου όταν τίθεται αντιμέτωπος με το θρυλικό «χιλιάρι» αποτυπώνονται εδώ. Τα 1.000 μέτρα βάθους του σπηλαίου απαίτησαν και πήραν κόπο, χρόνο, υλικό και ψυχικές αντοχές. Τα μέλη της αποστολής εξιστορούν την περιπέτειά τους. Γιατί κινδύνεψε ο Νίκος; Αντέχεται το κρύο στα ­850 μέτρα; Θα θέλατε να βρεθείτε στα έγκατα της γης όταν ακόμη και οι εφεδρικοί φακοί σβήνουν; Η κάθοδος του σπηλαιολόγου προς την αναζήτηση ισοδυναμεί άραγε με μια πορεία προς τον «κάτω κόσμο»; Ο λόγος στους εξερευνητές…

Ημέρα 1η

«Ξημερώματα στην πανέμορφη Κρήτη. Μόλις αφήσαμε το Ηράκλειο και κατευθυνόμαστε οδικώς προς τα Χανιά. Η προετοιμασία μας ξεκίνησε. Υποφέροντας τα δέκα χιλιόμετρα χωματόδρομο, ήδη στα πνευμόνια μας νιώθουμε την αλλαγή στην ατμόσφαιρα. Σε ύψος 1.050 μέτρων φθάνουμε επιτέλους στο εκκλησάκι του Αγίου Πνεύματος. Πέντε από εμάς (Μεθόδιος, Μανόλης, Ανδρέας και Κώστας και Μαρία) ξεκινούν για τη σπηλιά που θα μας φιλοξενήσει για τις υπόλοιπες 18 ημέρες».

Ημέρα 2η

«Συγκεντρωνόμαστε σχεδόν όλοι: Νίκος και Γιώργος, Μαρκέλλα και Κωνσταντίνος, Κασσιανός, Φένια. Οι μισοί αναλαμβάνουν να φέρουν τα υλικά και τα τρόφιμα. Οι εναπομείναντες στην κατασκήνωση (μέσα στη σπηλιά) αρματώνουμε το βάραθρο (LO23) από όπου αργότερα θα ανεβάσουμε νερό. Τα πρώτα δοχεία με νερό αντλούνται από τα κατάβαθα».

Ημέρες 3η και 4η

«Πρώτη επίσκεψη στο Μαύρο Σκιάδι. Η αναρρίχηση-εξερεύνηση στο απόκρημνο σπηλαιοβάραθρο ξεκινά. Ο Κώστας και ο Μάνος, άρτια εξοπλισμένοι και έμπειροι, ξεκινούν για τον Γουργούθακα (­1.208 μ.), μια και ο χρόνος μάς πιέζει αμείλικτα. Αρματώνονται τα πρώτα 230 μ. του βαράθρου και αργά το βράδυ επιστρέφουν στη σπηλιά μας. Το πρώτο βήμα μάς έχει κουράσει. Η πρόκληση της εξερεύνησης των υπόλοιπων ημερών μάς δελεάζει απίστευτα».

Ημέρα 5η

«Μαζεύουμε τα σχοινιά στο Σκιάδι και φωτογραφίζουμε το μεγαλοπρεπές βάραθρο. Η μαγεία του περιβάλλοντος είναι υποβλητική. Η πρώτη ομάδα συλλέγει τα σχοινιά από το εντυπωσιακό 340άρι με τις μεγαλοπρεπείς διαστάσεις του αγωγού κατά την κατάβαση. Τρέχοντας κατευθυνόμαστε στον Γουργούθακα. Οι εξερευνητές του δεν έχουν δώσει σημεία ζωής ενώ θα έπρεπε να έχουν επιστρέψει στον καταυλισμό. Τελικά όλα οφείλονται στην απώλεια φωτισμού. Από διαβολική ατυχία μπλοκάρουν όχι μόνο οι κυρίως λάμπες αλλά και οι εφεδρικοί φωτισμοί. Μαρία και Αντρέας μένουν χωρίς φως χαμένοι μέσα στο σπηλαιώδες βάραθρο. Την ίδια στιγμή, 40 μέτρα πιο κάτω, ένα spit (καρφί) ξεφεύγει και ο Νίκος πέφτει ανεξέλεγκτα. Ευτυχώς τραυματίζεται επιπόλαια».

Ημέρες 6η και 7η

«Τα ­500 μ. στον Γουργούθακα επιτέλους κατακτώνται. Εντοπίζουμε έξι νέα βάραθρα και εκ νέου η γη αποκαλύπτει τα περίπλοκα «σωθικά» της. Η προσπάθεια για άντληση νερού συνεχίζεται, τη στιγμή που ο Νίκος και ο Κώστας βάζουν πλώρη για τα ­800 μ. Σχεδιάζουν διανυκτέρευση στα ­690 μ. και ο φόβος, το δέος για την πελώρια κατάβαση, μας κρατά όλους σε εγρήγορση».

Ημέρα 8η

«Τα συναισθήματα είναι μοναδικά… Η πέτρα, η καταπληκτική μόνωση ­ επινόηση της φύσης ­ διατηρεί σε χαμηλή θερμοκρασία το ευαίσθητο οικοσύστημα του Γουργούθακα. Ακόμη και η παραμικρή αλλαγή θερμοκρασίας θα μπορούσε να επηρεάσει και να καταστρέψει τους μικροοργανισμούς. Η απουσία χλωρίδας είναι εμφανής, ωστόσο η μαγεία των σταλαγμιτών, οι υπέροχοι χρωματισμοί, οι ενδείξεις ότι πίσω από αυτά που βλέπουμε μπροστά μας απλώνονται νέα μυστικά, όλα μάς καθηλώνουν. Φιδίσιοι μαίανδροι και αχανείς αίθουσες. Πάνω στην παρθένο άργιλο αφήνουμε τα χνάρια μας. Ο Ανδρέας και ο Μεθόδιος κατασκηνώνουν στα ­850 μ. Η ώρα είναι 5 το πρωί και η κούραση είναι εμφανής».

Ημέρα 9η

«Ο Φραγκίσκος και η Δήμητρα από τον ιταλικό σύλλογο Natura Esplora ενώνονται μαζί μας. Ο Νίκος και η Χρύσα, παρά την απειρία τους, ζουν τη μαγεία της εξερεύνησης. Η διανυκτέρευση στα ­1.000 μ. δίπλα στους υπέροχους υπόγειους καταρράκτες του Γουργούθακα συνιστά μια παντοτινή ανάμνηση».

Ημέρες 10η και 11η

«Αρχίζει το ξαρμάτωμα στα ­1.000 μ. Μέσα στη μοναδικότητα του υπόγειου κόσμου συναντώνται όλοι οι σπηλαιολόγοι. Τα συναισθήματα είναι ανάμεικτα. Μπροστά μας έχουμε την επίπονη διαδικασία της αποχώρησης και της περισυλλογής των υλικών που χρησιμοποιήσαμε».

Ημέρες 12η ως 15η

«Ο Κώστας και ο Νίκος επισκέπτονται για τελευταία φορά τον Γουργούθακα ενώ οι υπόλοιποι συνεχίζουν το «ξαρμάτωμα» από τα ­600 μ. Στην έξοδο του σπηλαίου βρισκόμαστε όλοι μαζί και ευλαβικά συγκεντρώνουμε τις αναμνήσεις μας, ενώ στο χωριό Μελιδόνι, μακριά από τα σπηλαιοβάραθρα, οι ντόπιοι γιορτάζουν το πανηγύρι τους».

Ημέρες 15η ως 18η

«Οι τελευταίοι «πιστοί» εξερευνούν εννέα νέα βάραθρα και σπήλαια, χωρίς ωστόσο κανένα να πλησιάζει σε μεγαλοπρέπεια το Σκιάδι και τον Γουργούθακα. Για τους σπηλαιολόγους όμως σημασία έχει η εξερεύνηση, είτε μικρή είτε και μεγάλη! Αποχαιρετούμε το βουνό και νιώθουμε πλήρεις εμπειριών. Επιστρέφοντας στα σπίτια μας αναρωτιόμαστε ποια στέγη είναι αλήθεια η πιο φιλόξενη… Η σπηλιά δεν ήταν άραγε το σπίτι μας για ένα 20ήμερο; Η γειτονιά μας. Στον μακρύ και κοπιαστικό δρόμο του γυρισμού ήδη σκαρώναμε στο μυαλό μας την επόμενη περιπέτεια. Οι υπόγειοι καταρράκτες και τα αβυσσώδη σιφώνια μάς απευθύνουν τη νέα πρόκληση».


Οι σπηλαιολογικοί σύλλογοι

Στην Ελλάδα έχει αναπτύξει αξιόλογη δραστηριότητα ένας σημαντικός αριθμός από σπηλαιολογικές οργανώσεις και συλλόγους. Ενδεικτικά, μεταξύ πολλών, παραθέτουμε:

* Ελληνική Σπηλαιολογική Εταιρεία, από τους κόλπους της οποίας έχουν προέλθει και στελέχη του ΣΕΛΑΣ.

* ΣΠΕΛΕΟ (Σπηλαιολογικός Ελληνικός Εξερευνητικός Ομιλος).

* ΣΠΟΚ (Σπηλαιολογικός Ομιλος Κρήτης).

* ΣΕΛΑΣ. Ο σύλλογος ιδρύθηκε το 1997. Ασχολείται με την εξερεύνηση, μελέτη και προστασία των σπηλαίων στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Διοργανώνει σεμινάρια σπηλαιολογίας με πρακτικά (εκδρομές – καταβάσεις σε σπήλαια και βάραθρα) και θεωρητικά μαθήματα.

Για να λάβετε μέρος στις εξερευνήσεις χρειάζεται η ειδική άδεια που εκδίδεται από το υπουργείο Πολιτισμού. Η αρμόδια Εφορεία Παλαιοανθρωπολογίας – Σπηλαιολογίας έχει την ακόλουθη διεύθυνση: Αρδηττού 34 Β, ΤΚ 116 36, Αθήνα(τηλ.: 01-9225.709 – 9224.339 – 9232.358, φαξ 01-9220.322).