H διαστρέβλωση της βιογραφίας του Μεγάλου Αλεξάνδρου ή η διάνθισή της με απίθανα και φανταστικά γεγονότα δεν είναι γνώρισμα μόνο των καιρών μας. Τα ασύλληπτα για κοινό ανθρώπινο νου κατορθώματα του ανίκητου στρατηλάτη, που τα πέτυχε στο εξαιρετικά σύντομο χρονικό διάστημα των 10-13 χρόνων, είχαν ως αποτέλεσμα να εισχωρήσουν στην ιστορική του υπόσταση, ακόμη και όσο ζούσε, ένα πλήθος στοιχείων από τον κόσμο του θρύλου.
Αρκετοί από τους πρώτους συγγραφείς που ασχολήθηκαν με την ξεχωριστή αυτή προσωπικότητα, θέλοντας να δώσουν μια εξήγηση για το πώς μπόρεσε να κάνει τόσο ακατόρθωτα για τον πολύ κόσμο πράγματα, παρέβαλαν στη διήγησή τους πολλά εξωπραγματικά γεγονότα. Αποτέλεσμα, τα έργα τους έμοιαζαν περισσότερο με μυθιστόρημα και λιγότερο με ιστορία. Πρώτος ανάμεσά τους ο Καλλισθένης, ανιψιός του Αριστοτέλη, παρουσίαζε τον γιο του Φιλίππου και της Ηπειρώτισσας Ολυμπιάδος σχεδόν ως υπεράνθρωπο καθώς του απέδιδε πλήθος υπερβολικών πράξεων. To γεγονός αυτό μάλιστα έγινε αιτία να προσγράψουν αργότερα στον ίδιο τον Καλλισθένη μια μυθιστορηματική βιογραφία του Αλεξάνδρου η οποία μας έχει διασωθεί και στην οποία τα πραγματικά γεγονότα συμπλέκονται με πάμπολλες φανταστικές ιστορίες. Ο Ονησίκριτος, ένας αξιωματούχος του μακεδονικού ναυτικού, ονομάστηκε «τερατολόγος» και «παραδόξων αρχικυβερνήτης» επειδή ακριβώς στη διήγησή του για τον Αλέξανδρο είχε παραθέσει γεγονότα που πολύ λίγο είχαν σχέση με την πραγματικότητα. H ψευδο-καλλισθένεια μυθιστορηματική βιογραφία του Αλεξάνδρου, στην οποία ήδη αναφερθήκαμε παραπάνω, γράφτηκε πιθανότατα στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου τον III αιώνα μ.X. ενώ στον αμέσως επόμενο αιώνα μεταφράστηκε στα λατινικά. Από τα δύο αυτά κείμενα πηγάζει ένας μεγάλος αριθμός παραλλαγών που δημιουργήθηκαν καθ’ όλη τη διάρκεια του Μεσαίωνα, της Αναγέννησης και μετά. Είναι γραμμένες (ή μεταφρασμένες) σε πολλές ευρωπαϊκές και ασιατικές γλώσσες, εμφανίζουν όμως και σημαντικές διαφορές μεταξύ τους. Και αυτό επειδή η καθεμιά από αυτές είναι, κατά κάποιον τρόπο, ενσωματωμένη στην ιστορία του τόπου της δημιουργίας της περιέχοντας δοξασίες, οράματα και παραδόσεις των ανθρώπων των περιοχών αυτών.
Ετσι έχουμε τον Αλέξανδρο ως πέρση ήρωα, ως ινδό και αφγανό συνομιλητή του Βούδα, ως συναγωνιστή κινέζων ηρώων, ως σλάβο βασιλέα, ως Φράγκο, ως Σάξονα, ως Γότθο, ως Αιθίοπα ή Αιγύπτιο. Αξιομνημόνευτες είναι και οι διηγήσεις εκείνες που θέλουν να επισκέπτεται τα Ιεροσόλυμα, να πηγαίνει προσκυνητής στη Μέκκα και να γίνεται χριστιανός ομολογώντας πίστη στον Σαβαώθ.
Αλλά εκτός από τους συγγραφείς μεγάλος είναι και ο αριθμός των γλυπτών, ζωγράφων, χαρακτών και άλλων καλλιτεχνικών δημιουργών σε διάφορες εποχές σε πολλά μέρη του πλανήτη που εμπνεύστηκαν από τα πραγματικά ή φανταστικά κατορθώματα του μεγάλου Ελληνα. Και αυτό παρατηρείται και στις ημέρες μας, όπως μας βεβαιώνει και η χολιγουντιανή υπερπαραγωγή που άρχισε να προβάλλεται στους κινηματογράφους της χώρας.
Ο κ. Μιχάλης Α. Τιβέριος είναι καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
