Ασάλευτη ζωή στις Πρέσπες

Ερχεσαι με δύναμη από τη Φλώρινα και ανεβαίνεις στη Βίγλα, μέσα σε έναν φλογισμένο και χρυσωμένο από το φθινόπωρο θόλο, και μόλις πιάσεις το Περβάλι (33 χλμ. από τη Φλώρινα), το Περιβόλι δηλαδή, θαμπώνεσαι από τις αντανακλάσεις ενός γιγάντιου καθρέφτη μέσα στην κορνίζα των ψηλών βουνών. Ενα μικρό νησάκι αχνοσχεδιάζεται και σου ψιθυρίζει ότι αυτή είναι μια επικράτεια του νερού, της ζωής δηλαδή. Είναι το Βιδρονήσι της Μικρής Πρέσπας, το επίκεντρο του Εθνικού Πάρκου, που δεν το προσεγγίζει κανείς, παρά μόνο οι κάτοικοι της Μικρολίμνης, μία φορά τον χρόνο, για να λειτουργήσουν το εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου. Φαντάσου αυτή τη μυσταγωγία.

Και μετά τα λαμπερά ασήμια ξεχωρίζεις πάλι και τα χρυσάφια στις όχθες. Είναι που αυτή την εποχή οι φυλλωσιές πεθαίνουν για να γίνουν πολύτιμες, αφού θυσιάζονται για την καλή αρχή ενός νέου κύκλου ζωής. Το φθινόπωρο είναι η πρώτη άνοιξη και εδώ στις Πρέσπες το βλέπεις παντού. Ολα κινούνται μέσα στη λαμπερή ακινησία. Η κίνηση δεν φαίνεται από εδώ πάνω. Αλλά ό,τι δεν φαίνεται ή δεν ακούγεται δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει κιόλας. Υπάρχει και εργάζεται για την ομορφιά, και το αντιλαμβάνεσαι όταν πλησιάσεις πολύ, ώστε τα μακρινά να γίνουν οικεία και τα άγρια φιλικά. Γιατί η ζωή στις Πρέσπες είναι άγρια, όσο και η ερημιά τις χειμωνιάτικες νύχτες. Μια αγριότητα, όμως, που σε ημερεύει.

Ο Κωστής Παλαμάς μού έδωσε τον τίτλο, αλλά και την πρώτη σκέψη, από το ποίημα «Στα βάθη της ψυχής μου», μόλις κατηφόρισα από το Περβάλι και έπιασα την ακρολιμνιά της Μικρής Πρέσπας: «Διαβάζω ‘ς το βιβλίο της φύσεως το τρανό. Κάθε σβυστό ψηφίο και νόημα σκοτεινό». Η Μικρολίμνη, από τα λιγότερο γνωστά χωριά των Πρεσπών, αλλά με έντονη την ατμόσφαιρα στην προκυμαία με τους κορμοράνους που στεγνώνουν τα φτερά τους μετά τα μακροβούτια τους. Και μετά, ένα κρυμμένο μυστικό αριστερά του δρόμου, ανάμεσα στα χωριά Λευκώνας και Καρυές, ο λόφος Καλέ, ένα απίθανο μπαλκόνι στη Μικρή Πρέσπα. Μας τον έδειξε η Μαρί, η οποία ασχολείται με δραστηριότητες στη φύση στο πνεύμα της ανακάλυψης, όπως η απόλαυση της ακρολιμνιάς της Μικρής Πρέσπας από τον Λαιμό ως τη Μικρολίμνη (35 χλμ.) με ποδήλατο βουνού. Κομμάτι αυτής της διαδρομής είναι και η ανάβαση στον λόφο Καλέ με ποδήλατο, όχημα με κίνηση και στους τέσσερις τροχούς ή και με τα πόδια. Από την κορυφή του λόφου το τοπίο είναι υπέροχο, το ίδιο και η θέα προς το Βιδρονήσι και το νησί του Αγίου Αχιλλείου. Το τοπίο αξίζει ένα δυνατό χειροκρότημα για να το ακούσουν και οι αρκούδες και να φύγουν από τον δρόμο σας, ειδικά αν προχωρήσετε στο μονοπάτι προς την κατεύθυνση της Μικρολίμνης.

Το νησάκι του Αγίου Αχιλλείου συνοψίζει την ατμόσφαιρα και την ιδεολογία των λιμνών. Ενας μικρόκοσμος με μόλις έντεκα σπιτικά –αν χτιστεί έστω κι ένα παραπάνω, δεν πρόκειται να στεριώσει -, «σπαρμένο» με ερείπια παλιών εκκλησιών και αγριαπιδιών, τριγυρισμένο από απέραντους καλαμιώνες και εκτάσεις νερού. Είναι στα ανθρώπινα μέτρα και μπορείς να το τριγυρίσεις με τα πόδια. Πιάνεις την άκρη της γοητείας του από την πλωτή γέφυρα που το συνδέει με τη μεγάλη στεριά και προχωρείς, αυτή την εποχή, ανάμεσα στις φαλαρίδες, τις πρασινοκέφαλες πάπιες και τους μοναχικούς μικρούς ερωδιούς, το ίχνος των οποίων επάνω στο νερό διασταυρώνεται με το υγρό αυλάκι που αφήνουν πίσω τους οι βάρκες των ψαράδων που μαζεύουν τα δίχτυα τους. Και μετά, κάνεις έναν ολόκληρο γύρο του νησιού από εκκλησιά σε εκκλησιά, στον Αγιο Γεώργιο (15ος αιώνας) στο νεκροταφείο, στην περίφημη βασιλική του Αγίου Αχιλλείου (10ος αιώνας), στη Μονή της Παναγιάς Πορφύρας (16ος αιώνας) στη μύτη του νησιού, κάτω από τον σταυρό, στα σκορπισμένα μέλη της βασιλικής των Αγίων Αποστόλων (11ος αιώνας) και στον Αγιο Δημήτριο (14ος αιώνας), λίγο προτού επιστρέψεις ξανά στον οικισμό. Δεν συναντάς άνθρωπο, παρά μόνο τις μικρόσωμες αγελάδες των Πρεσπών που προστατεύονται και αυτές ως σπάνιο είδος.

Οι Ψαράδες είναι όνομα και πράγμα. Φαίνεται από μακριά ότι είναι αφετηρία ταξιδιών, έστω και κοντινών. Οι κάτοικοί τους μπαίνουν στις χαρακτηριστικές βάρκες τους, που είναι αραγμένες σε πλωτές προβλήτες μπροστά στον οικισμό με τα πέτρινα σπίτια, για να πάνε τους επισκέπτες στα παλιά ασκηταριά στο ακρωτήριο Ρότι με τις ζωγραφισμένες στον βράχο αγιογραφίες ή για να ψαρέψουν τα νόστιμα ψάρια της Μεγάλης Πρέσπας. Μετά καταλήγουν πάντα στο παραλίμνιο μέτωπο των Ψαράδων που είναι αφιερωμένο στο φαγητό. Την τιμητική του έχει το γριβάδι, το οποίο η κυρία Μαρία ετοιμάζει στο εστιατόριο Καλή Παρέα με την παραδοσιακή συνταγή: μέσα στο ταψί, επάνω στο μάτι του φούρνου, τσιγαρίζει πολλά κρεμμύδια, μια ψιλοκομμένη κόκκινη πιπεριά και μια καυτερή, μαζί με ένα κουταλάκι φρέσκια τριμμένη ντομάτα. Μετά προσθέτει δύο τριμμένες ντομάτες, ένα φύλλο δάφνης, αλάτι και πιπέρι. Το ψάρι είναι κομμένο κάθετα σε μεγάλες φέτες που έχει αλατίσει με χονδρό αλάτι. Τις αλευρώνει, τις βάζει στο ταψί με τα κρεμμύδια και τις γυρίζει. Επειτα προσθέτει νερό και βάζει το ταψί στον φούρνο για μιάμιση-δύο ώρες, γιατί, όπως λέει, τα λιμνίσια ψάρια πρέπει να ψηθούν καλά. Αξίζει τον κόπο να περιμένει κανείς, γιατί η γεύση αυτού του πικάντικου φαγητού είναι πολύ δυνατή. Το τραπέζι συμπληρώνεται με τους φημισμένους γίγαντες της περιοχής, τις πιπεριές Φλωρίνης, τα λαχανικά τουρσί και το εγχώριο λουκάνικο. Δυνατές γεύσεις κι αυτά, δυνατές συγκινήσεις, όπως καθετί εδώ στις Πρέσπες.

*Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 26 Οκτωβρίου 2014