H Ευρώπη ετοιμάζεται για σκληρό Brexit -Κοινή στάση Γερμανίας-Γαλλίας

Σε πορεία μετωπικής σύγκρουσης, με άγνωστη έκβαση, φαίνεται ότι έχει εισέλθει η διαδικασία της εξόδου της Βρετανίας από την Ευρωπαϊκή Ενωση. Σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, από τις εκτιμήσεις αναλυτών και από συζητήσεις με ανθρώπους που γνωρίζουν όσα παρασκηνιακά συζητούνται στις Βρυξέλλες και σε άλλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, αυτή τη στιγμή το επικρατέστερο σενάριο πάνω στο τραπέζι είναι αυτό του «σκληρού Brexit».

Εφόσον τούτο υλοποιηθεί, θα σημάνει την έξοδο της Βρετανίας από την εσωτερική αγορά και την επιβολή περιορισμών από την πλευρά του Λονδίνου στην ελεύθερη κυκλοφορία ευρωπαίων πολιτών στο έδαφός του. Η επικράτηση αυτής της εκδοχής θα έχει συνέπειες και για τις δύο πλευρές, αν και εκτιμάται ότι οι επιπτώσεις θα είναι μακροπρόθεσμα σοβαρότερες για τη Γηραιά Αλβιώνα. Το ζήτημα απασχολεί σφόδρα την ΕΕ. Είναι ενδεικτικό ότι στη Σύνοδο Κορυφής στις 15 Δεκεμβρίου οι «27» θα συζητήσουν το Brexit στο δείπνο, σε μια καινοφανή κίνηση που κατά ορισμένους δείχνει την απόσταση που έχει πλέον δημιουργηθεί μεταξύ του Λονδίνου και των υπολοίπων κρατών-μελών.

Ο «σκληρός» πρώην επίτροπος

Το στίγμα αυτής της «πορείας σε αχαρτογράφητα ύδατα» έδωσε την περασμένη Τρίτη ο Μισέλ Μπαρνιέ. Ο γάλλος πρώην επίτροπος, επικεφαλής σήμερα της διαπραγματευτικής ομάδας της Κομισιόν για το Brexit, έβαλε ουσιαστικά στο… ράφι όλες τις εύκολες λύσεις, ενώ έθεσε και σαφές χρονοδιάγραμμα για τις διαπραγματεύσεις. Αυτές φυσικά θα ξεκινήσουν μόνο όταν η βρετανή πρωθυπουργός Τερέζα Μέι αποφασίσει να ενεργοποιήσει το Αρθρο 50 της Συνθήκης της Λισαβόνας με το οποίο αρχίζει η διαδικασία αποχώρησης ενός κράτους-μέλους από την ΕΕ.

Ο κ. Μπαρνιέ, που ηγείται ήδη μιας ομάδας 30 ατόμων και έχει επισκεφθεί 18 από τα 27 κράτη-μέλη (μεταξύ των οποίων και την Ελλάδα πριν από μερικές ημέρες) ώστε να συλλέξει απόψεις, υπήρξε σαφέστερος από ό,τι πολλοί ανέμεναν. Ξεκαθάρισε ότι η νέα σχέση με τη Βρετανία δεν μπορεί παρά να είναι κατώτερη από αυτή του πλήρους μέλους και ότι στη διετία που προβλέπεται για διαπραγματεύσεις μετά την ενεργοποίηση του Αρθρου 50 πρέπει να συνυπολογιστούν, πέραν της διαμόρφωσης της ευρωπαϊκής θέσης έναντι των βρετανικών απόψεων/αιτημάτων, οι επικυρώσεις της συμφωνίας από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (κάτι που δεν θα είναι εύκολη υπόθεση) αλλά και τη Βουλή των Κοινοτήτων.

Υπενθυμίζεται ότι αν το Αρθρο 50 ενεργοποιηθεί τον Μάρτιο του 2017, οι διαπραγματεύσεις θα πρέπει να έχουν ολοκληρωθεί ως τον Μάρτιο του 2019 και η ΕΕ να πάει με «καθαρό ορίζοντα» στις ευρωεκλογές του ίδιου έτους. Αρα, το ουσιαστικό κομμάτι τους πρέπει να έχει κλείσει ως τον Οκτώβριο του 2018. H συμβουλή που ιδιωτικώς δίνεται στη βρετανική πλευρά είναι να μη θέσει πολλές απαιτήσεις στην επιστολή ενεργοποίησης του Αρθρου 50, ώστε να μην καθυστερήσει η έναρξη των συνομιλιών.

Ο γάλλος αξιωματούχος είπε επίσης ότι η ΕΕ πρέπει να προασπίσει όχι μόνο την ενότητά της αλλά και τα συμφέροντά της, ενώ ξέκοψε κάθε ιδέα περί διάκρισης μεταξύ πρόσβασης στην εσωτερική αγορά και στις τέσσερις θεμελιώδεις ελευθερίες (κίνησης αγαθών, υπηρεσιών, κεφαλαίου και προσώπων). «Είναι αδιαίρετες» τόνισε χαρακτηριστικά. Πρόσθεσε επίσης ότι είναι «νομικά αδύνατον» να υπάρξει παράλληλη διαπραγμάτευση για μια νέα εμπορική συμφωνία ΕΕ – Βρετανίας και αυτή πρέπει να εκκινήσει μετά το διαζύγιο. Ισως η μόνη χαραμάδα ελπίδας που άφησε ο κ. Μπαρνιέ ήταν αυτή της εισαγωγής μιας «μεταβατικής περιόδου» ώστε οι βρετανικές επιχειρήσεις να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα μετά το Brexit.

Αυτή τη στιγμή, οι δύο πλευρές παίζουν το «παιχνίδι της γάτας με το ποντίκι». Ισως αυτό να εξηγεί και τις σκληρές θέσεις με τις οποίες προσέρχονται στη συζήτηση. Σύμφωνα με πηγές από τις Βρυξέλλες, η «επιθετική» γλώσσα που χρησιμοποίησε η Τερέζα Μέι στο συνέδριο των Συντηρητικών τον περασμένο Οκτώβριο έδειξε ότι δεν είναι διατεθειμένη να κινηθεί με εποικοδομητικό τρόπο, δίνοντας πολύ μεγάλη έμφαση στο ζήτημα της επιβολής περιορισμών στην ελεύθερη κυκλοφορία προσώπων.

Την ίδια στιγμή, στην ΕΕ έχει αρχίσει να διευρύνεται ο κύκλος όσων πιστεύουν ότι η Ενωση πρέπει να κοιτάξει την προάσπιση των συμφερόντων της και να μην περιοριστεί σε μια αμυντική τακτική. Η άποψη αυτή ενισχύεται από το γεγονός ότι έχει αρχίσει να δημιουργείται η αίσθηση ότι το Λονδίνο θα μπορούσε να επιδιώξει τη «σαλαμοποίηση» της διαδικασίας σε μια προσπάθεια να διασφαλίσει παραχωρήσεις σε ζητήματα καίριου ενδιαφέροντος για το ίδιο προτού ξεκινήσουν οι διαπραγματεύσεις και στη συνέχεια ακόμη και να κωλυσιεργήσει, ώστε αυτές να μην ολοκληρωθούν ή και να μην καταβάλει τα… χρωστούμενα προς την ΕΕ, που η Κομισιόν υπολογίζει σε περίπου 60 δισεκατομμύρια ευρώ.

Η απόπειρα για παρασκηνιακές συνομιλίες αλλά και το αίτημα Μέι προς την Ανγκελα Μέρκελ να υπάρξει αμοιβαία εγγύηση των δικαιωμάτων κατοικίας, εργασίας και υγείας για τους Βρετανούς στην ΕΕ και τους ευρωπαίους υπηκόους στη Βρετανία καταδεικνύουν τις βρετανικές προθέσεις.

Στη συνάντηση των δύο κυριών στο Βερολίνο στις 18 Νοεμβρίου πάντως η Ανγκελα Μέρκελ απέρριψε το αίτημα. «Η στάση της καγκελαρίου λέει πολλά για την έλλειψη εμπιστοσύνης Βερολίνου – Λονδίνου» σημειώνει ευρωπαϊκή διπλωματική πηγή. Η ίδια πηγή εξηγεί ότι «αρκετοί Βρετανοί ανέμεναν ότι η Μέρκελ και ο Ντόναλντ Τουσκ θα διασφάλιζαν τα βρετανικά συμφέροντα στις διαπραγματεύσεις. Αυτό πρόκειται μάλλον για λάθος».

Πράγματι, φαίνεται ότι το Βερολίνο έχει υιοθετήσει πλέον το σκεπτικό του Παρισιού, σύμφωνα με το οποίο δεν μπορούν να γίνουν εκπτώσεις που θα θίξουν την ακεραιότητα της ΕΕ.

Η «Σιγκαπούρη του Βορείου Ατλαντικού»

Φαίνεται ότι η σκληρή ανταπάντηση των «27» έχει γίνει αντιληπτή από την πρωθυπουργό Μέι και τον υπουργό Οικονομικών Φίλιπ Χάμοντ. Δεν είναι τυχαίο ότι η Μέι έχει αρχίσει και ομιλεί εσχάτως για την ανάγκη μιας «μεταβατικής περιόδου» που προφανώς δεν θα επεκταθεί πέραν των 2-3 ετών, ώστε οι βρετανικές επιχειρήσεις να προσαρμοστούν στα μετά Brexit δεδομένα. Σε αυτή τη γραμμή φαίνεται να έχει ενταχθεί και ο υπουργός με αρμοδιότητα το Brexit Ντέιβιντ Ντέιβις. Πρόσφατα, ο κ. Ντέιβις είπε ότι το Λονδίνο δεν θα τερματίσει την ελεύθερη κυκλοφορία προσώπων και ίσως είναι διατεθειμένο να πληρώσει στον κοινοτικό προϋπολογισμό για να διασφαλίσει την παραμονή στην Ενιαία Αγορά.

Το διαζύγιο θα ακολουθηθεί από μια εμπορική συμφωνία που είναι άγνωστο τι μορφή θα μπορούσε να λάβει, ενώ τεχνικά περίπλοκο θα είναι το μέλλον των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών του City. Η μεγάλη ανησυχία σε ορισμένες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες είναι αυτό που πρόσφατα επεσήμανε ο Τσαρλς Γκραντ του Center for European Reform: το ενδεχόμενο δηλαδή η Μέι να θελήσει να μετατρέψει τη Βρετανία σε «Σιγκαπούρη του Βορείου Ατλαντικού», με χαλαρή κοινωνική, οικονομική και περιβαλλοντική νομοθεσία, με πολύ χαμηλή φορολογία και συναφείς κινήσεις. Σε αυτή την περίπτωση, το ήδη δύσκολο σενάριο θα γίνει ακόμη δυσκολότερο.

Η γαλλική στάση
Για τη σκληρή γαλλική στάση απέναντι στη Βρετανία υπάρχει εξήγηση και αυτή ακούει στο όνομα «Μαρίν Λεπέν». Αν γίνουν εκπτώσεις στους Βρετανούς, τι μήνυμα θα σταλεί στην ηγέτιδα του Εθνικού Μετώπου; Σε αυτό το σημείο πρέπει να προστεθεί το γεγονός ότι πολλοί πλέον έχουν κουραστεί από την ικανοποίηση των «ιδιαιτεροτήτων» της Βρετανίας που δεν άλλαξε τίποτα στο πώς αυτή βλέπει την υπόλοιπη Ευρώπη. Στους διαδρόμους της Κομισιόν και του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, καθώς και σε κρίσιμες πρωτεύουσες, υπάρχει ακόμη και οργή για τις παραχωρήσεις που έγιναν στον Ντέιβιντ Κάμερον και παρ’ όλα αυτά οι Βρετανοί ψήφισαν υπέρ του Brexit.