Είναι άραγε η νοηματική η πρώτη γλώσσα στην οποία μίλησε ο άνθρωπος; Είναι ένας από τους προβληματισμούς που θέτει το καινούργιο μυθιστόρημα του Βασίλη Αλεξάκη Η πρώτη λέξη (Εξάντας, 2011). Ο Μιλτιάδης, ένας καθηγητής συγκριτικής γραμματολογίας, πεθαίνει και η αδελφή του δίνει την υπόσχεση, την ημέρα της ταφής του, να βρει την απάντηση στο ερώτημα που τον βασάνιζε: Ποια ήταν η πρώτη λέξη που ξεστόμισε ποτέ ο άνθρωπος;

Κάποια στιγμή η ηρωίδα αναζητώντας μια νεαρή κωφή Γαλλίδα, την Όντρεϊ, βρίσκεται σε μια εκκλησία όπου χορωδία κωφών ψάλλει στη νοηματική γλώσσα: «Είδα δηλαδή τους νεαρούς αυτούς να λένε στη νοηματική γλώσσα τους στίχους ενός ψαλμού κατά τρόπο απόλυτα ρυθμικό, να τραγουδάνε με τα χέρια τους. Οι κινήσεις τους ήταν πιο αιθέριες από αυτές που έκαναν η Όντρεϊ και ο Ζαν-Κριστόφ όταν συζητούσαν, πιο απαλές, πιο μελωδικές θα μπορούσα να πω. Ζωήρευαν όταν ανέβαινε η ένταση της μουσικής και μετά καταλάγιαζαν σιγά-σιγά μαζί της».

Άκουσε πραγματικά μια βουβή χορωδία να ψάλλει σε εκκλησία του Παρισιού ο Βασίλης Αλεξάκης και ενσωμάτωσε το περιστατικό στο βιβλίο του – δεν θα του γλίτωνε άλλωστε ένα τέτοιο επεισόδιο αυτού του μανιώδη καταγραφέα της ζωής. Στις δεκάδες τσέπες του δερμάτινου γιλέκου του, κρύβονται χαρτί και μολύβια για να σημειώνει ό,τι από τα καθημερινά τον εντυπωσιάζει.

Την εμπειρία της βουβής χορωδίας θα βιώσουν και όσοι παρευρεθούν την Τρίτη 12 Απριλίου, στις 7.30 μ.μ. στο Αμφιθέατρο του Γαλλικού Ινστιτούτου Αθηνών (Σίνα 31), στην παρουσίαση της ελληνικής έκδοσης της Πρώτης λέξης. Τέσσερις ηθοποιοί του Θεάτρου Κωφών Ελλάδος, ο Απόστολος Γιαννόπουλος, ο Σταύρος Λένα, η Ευανθία Πλαχούρα και ο Ηλίας Καραμιχάλης, θα ερμηνεύσουν στη νοηματική το «Ηθοποιός σημαίνει φως» του Χατζιδάκι. Η διδασκαλία είναι της Σοφίας Ρομπόλη και η σκηνοθεσία της Βάσως Τσουπάκη και του Νικήτα Αναστόπουλου.

«Ο Βασίλης Αλεξάκης είχε έρθει πέρυσι σε παράστασή μας και μας μίλησε για αυτή τη χορωδία στο Παρίσι που έψαλλε στη νοηματική. Εφέτος μας πρότεινε να συμμετάσχουμε στην παρουσίαση του βιβλίου του με ένα παρόμοιο δρώμενο», είπε στο «Βήμα» η Σοφία Ρομπόλη, διερμηνέας της ελληνικής νοηματικής γλώσσας και υπεύθυνη επικοινωνίας του Θεάτρου: «Οι κωφοί μπορούν να εκτελέσουν μουσική και τραγούδι, αν τους δείξεις τον ρυθμό. Είναι δύσκολο και χρειάζεται προσπάθεια, αλλά γίνεται. Για μας ήταν μια ευκαιρία να μεταφέρουμε αυτό που μας καίει, διότι τα λόγια του τραγουδιού μάς εκφράζουν, ηθοποιός είναι “καημός πολύ πικρός και στεναγμός πολύ μικρός”, για όλους σήμερα, στην εποχή μας, με την οικονομική κρίση, αλλά για τους ηθοποιούς του Θεάτρου Κωφών περισσότερο, οι οποίοι, βάσει ενός μεταξικού νόμου, δεν έχουν καν το δικαίωμα να δώσουν εξετάσεις σε δραματικές σχολές. Επομένως αύριο θα ερμηνεύσουμε την αλήθεια μας».

Το Θέατρο Κωφών δημιουργήθηκε το 1983 χάρη στις προσπάθειες του ηθοποιού και θεατρικού συγγραφέα Στρατή Καρρά και της Νέλλης Καρρά, η οποία είναι ως σήμερα η καλλιτεχνική διευθύντρια και σκηνοθέτρια του Θεάτρου. Οι εφετινές τους παραστάσεις, στο θέατρό τους στην Πλατεία Κουμουνδούρου, τελείωσαν την περασμένη εβδομάδα. Ετοιμάζονται τώρα για την παράσταση που θα ανεβάσουν από τον επόμενο Σεπτέμβριο, μια ελεγεία στον έρωτα.
«Παλαιοντολόγοι και νευροβιολόγοι συντείνουν στην άποψη ότι πιθανότατα η νοηματική ήταν η πρώτη γλώσσα που χρησιμοποίησε ο άνθρωπος», λέει ο Αλεξάκης, ο οποίος, ερευνώντας, για τους σκοπούς του μυθιστορήματος, ζητήματα που αφορούν τη γλώσσα είχε ενδιαφέρουσες συνομιλίες με επιστήμονες διαφόρων ειδικοτήτων στη Γαλλία και στην Ελλάδα.

Στην παρουσίαση θα συμμετέχουν, παρέα με τον συγγραφέα, ο δημοσιογράφος και πανεπιστημιακός Νίκος Μπακουνάκης, οι ηθοποιοί Αριάν Λαμπέντ και Μαρία Πρωτόπαππα και ο συγγραφέας και μελετητής του θεάτρου Πάρις Τακόπουλος.