Ζούμε σε μια εποχή όπου οι οικολογικές οργανώσεις αγωνίζονται παντοιοτρόπως να πατάξουν την ανθρώπινη ασυδοσία εναντίον της φύσης. Οι κυβερνήσεις προκειμένου να επιβιώσουν υιοθετούν φιλοοικολογικές πολιτικές και η διεθνής κοινή γνώμη βομβαρδίζεται συνεχώς με διαφημιστικά μηνύματα οικολογικού περιεχομένου. Παρ’ όλα αυτά όμως μια είδηση που έκανε πριν από λίγες ημέρες τον γύρο του κόσμου είναι ενδεικτική των διαστάσεων που έχει πάρει παγκοσμίως το εμπόριο άγριας φύσης και των επιπτώσεών του στην άγρια ζωή του πλανήτη: «Ολόκληρος ο πληθυσμός του σπανιότερου πουλιού στον κόσμο, του παπαγάλου spix, βρίσκεται στα χέρια δύο ιδιωτών συλλεκτών παπαγάλων οι οποίοι δεν ενδιαφέρονται να τα αποκαταστήσουν στη φύση!».


Η εξαφάνιση είναι ένα φυσικό μέρος της εξέλιξης της ζωής επάνω στη Γη, αλλά τις τελευταίες δεκαετίες οι άνθρωποι είναι υπεύθυνοι για την απώλεια των περισσότερων από τα ζώα και τα φυτά που έχουν εξαφανιστεί. Για παράδειγμα, έχουν εξαφανιστεί εντελώς 17 είδη αρκούδας, πέντε είδη λύκου και αλεπούς, τέσσερα είδη γάτας, 10 είδη αγελάδας, προβάτου, κατσίκας και αντιλόπης, πέντε είδη αλόγου, ζέβρας και γαϊδουριού, καθώς και τρία είδη ελαφιού. Το τελευταίο ντόντο, ένα μεγάλο πουλί το οποίο έμοιαζε με στρουθοκάμηλο και το οποίο δεν πετούσε, σκοτώθηκε στον Αγιο Μαυρίκιο το 1681. Ενα περιστέρι μεγάλων διαστάσεων, το passenger pigeon, εξαφανίστηκε διά παντός από τα δάση της Βόρειας Αμερικής πριν από περίπου 100 χρόνια. Δυστυχώς η εξέλιξη των μεταφορών βοηθά τη διακίνηση ζωντανών ζώων, φυτών και των προϊόντων τους οπουδήποτε στον κόσμο.


Ενα δραματικό παράδειγμα είναι αυτό της βικούνας, ενός είδους λάμα που συγγενεύει με την καμήλα, το οποίο ζει στα υψίπεδα των Ανδεων. Λόγω του ιδιαιτέρως λεπτού και ζεστού μαλλιού της, το οποίο είχε τεράστια ζήτηση στη Βόρεια Αμερική και στην Ευρώπη, σχεδόν μισό εκατομμύριο ζώα σκοτώθηκαν μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Το Περού ξεκίνησε εκστρατεία για τη σωτηρία τους τη δεκαετία του ’60. Στις λίστες της σύμβασης για το διεθνές εμπόριο απειλούμενων ειδών άγριας πανίδας και χλωρίδας (Cites) βρίσκονται καταγεγραμμένα πάνω από 30.000 τέτοια είδη ζώων και φυτών, το εμπόριο και τη διακίνηση των οποίων προσπαθεί να ελέγξει η παγκόσμια κοινότητα. Οι προσπάθειες των αρχών συγκεντρώνονται στα τελωνεία, από όπου διακινείται το εμπόριο, νόμιμο και παράνομο. Σε περίπτωση παράνομου εμπορίου οι λαθρέμποροι χρησιμοποιούν συνεχώς νέα τεχνάσματα προκειμένου να εξαπατήσουν τις διωκτικές αρχές. Οι μέθοδοι που χρησιμοποιούν κατά τη διακίνηση ζωντανών άγριων ζώων είναι τόσο σκληρές, ώστε ένα μεγάλο μέρος του πολύτιμου «εμπορεύματος» πεθαίνει κατά τη μεταφορά ή αμέσως μετά την άφιξή του στον τελικό προορισμό. Οι τιμές των εναπομείναντων ζώων είναι τόσο υψηλές ώστε υπερκαλύπτουν το κόστος της μεταφοράς και των απωλειών, αφήνοντας τεράστια κέρδη στους λαθρεμπόρους. Η κατάσταση είναι τόσο σοβαρή ώστε οι διωκτικές αρχές σε ολόκληρο τον κόσμο εκτός από τη συνεργασία τους με το δίκτυο Cites χρησιμοποιούν οργανωμένους πληροφοριοδότες, χωρίς τις οδηγίες των οποίων θα ήταν αδύνατες η ανακάλυψη και η σύλληψη των υπευθύνων.


Παραθέτουμε μερικά παραδείγματα από το κυνήγι που έχουν εξαπολύσει οι αρχές της Βρετανίας, η οποία είναι μια από τις κυριότερες πύλες εισόδου για το λαθρεμπόριο άγριας φύσης: Δοχεία τα οποία βρέθηκαν στοιβαγμένα σε μια βαλίτσα που είχε προέλευση τη Νότια Αμερική περιείχαν 400 δηλητηριώδεις βατράχους. Σχεδόν όλα τα ζώα επιβίωσαν. Σε προσωπικά είδη αποσκευών προερχόμενων από τη Μαλαισία βρέθηκαν 32 εξαιρετικά σπάνιες ορχιδέες αξίας περίπου 30 εκατ. δρχ.


Σε αποσκευές από την Γκάνα βρέθηκαν 400 πύθωνες, άλλοι ζωντανοί και άλλοι νεκροί ή σε κατάσταση αποσύνθεσης. Οι ελεγκτές πέρασαν 200 ώρες προσπαθώντας να σώσουν 320 από αυτούς. Από τη Ζάμπια κατασχέθηκαν τρία μεταλλικά κιβώτια τα οποία περιείχαν 366 κιλά ελεφαντόδοντου αξίας 50 εκατ. δρχ. Αν και ένα μέρος του φορτίου αφέθηκε επίτηδες να φτάσει στον τελικό προορισμό του, οι λαθρέμποροι, οι οποίοι πρέπει να έμαθαν για τις κινήσεις των αρχών, δεν εμφανίστηκαν ποτέ να το παραλάβουν.


Από τη Ρωσία βρέθηκαν δύο σπανιότατοι αετοί πακεταρισμένοι μέσα σε κιβώτια που είχαν το μισό μέγεθος των πουλιών. Σε έναν άλλο έλεγχο βρέθηκαν σε μικροσκοπικό κιβώτιο 102 χελώνες στοιβαγμένες η μια επάνω στην άλλη, με αποτέλεσμα οι περισσότερες να πεθάνουν από ασφυξία.


Κανένας ουσιαστικός έλεγχος ως το 1998



Επειδή ως το 1998 κανένας ουσιαστικός έλεγχος δεν μπορούσε να γίνει στην Ελλάδα, λόγω έλλειψης νομοθεσίας και κρατικού ενδιαφέροντος, οι ελεγκτές του δικτύου Traffic που ελέγχει το εμπόριο άγριας φύσης βρήκαν στη χώρα μας παντελή ασυδοσία στον τομέα αυτό. Λιανοπωλητές σε αθηναϊκό κατάστημα που πωλούσε αβγά και αντικείμενα από κέλυφος χελώνας ανέφεραν στους ελεγκτές ότι τα προϊόντα αυτά είχαν εισαχθεί νόμιμα αλλά χωρίς πιστοποιητικά από την Ινδονησία και ότι ουδέποτε τους ενημέρωσε κανείς αρμόδιος για τις απαγορεύσεις που ισχύουν. Εμπορος στο κέντρο της Αθήνας, ο οποίος είχε ελεγχθεί ξανά το 1991, εξακολουθούσε να πωλεί μεγάλες ποσότητες ελεφαντόδοντου «από την Ασία» χωρίς ποτέ να έχει ελεγχθεί ή ενοχληθεί από τις ελληνικές αρχές. Επιπλέον πότιζε το ελεφαντόδοντο με τσάι ώστε να φαίνεται παλαιότερο από ό,τι πραγματικά ήταν. Σημειωτέον ότι το εμπόριο ελεφαντόδοντου από ασιατικό ελέφαντα απαγορεύεται από το 1975, ενώ από αφρικανικό από το 1990.


Σε μια άλλη περίπτωση γουνέμπορος προσέφερε διάφορα παλτά και ζακέτες από γούνα αιλουροειδών, συμπεριλαμβανομένου και ενός ημίπαλτου «από λεοπάρδαλη από την Αφρική» έναντι 650 δολαρίων. Στην πραγματικότητα το παλτό ήταν από οσελότο, είδος που δεν απαντάται στην Αφρική. «Για να εισαχθεί στη χώρα ένα εξωτικό ζώο που συμπεριλαμβάνεται στους πίνακες της σύμβασης Cites πρέπει να συνοδεύεται από πιστοποιητικό εξαγωγής από τη χώρα από την οποία προέρχεται καθώς επίσης και εισαγωγής από τις ελληνικές αρχές. Κατά καιρούς γίνονται έλεγχοι αλλά δεν μπορούμε να πούμε ότι υπάρχει και εντατικοποίηση των ελέγχων, αφού μάλιστα δεν υπάρχει κάποια καταγγελία. Συνήθως οι καταγγελίες ωθούν τις υπηρεσίες να αυξήσουν τους ελέγχους. Τα σεμινάρια που θα γίνουν στη Θεσσαλονίκη από 21 ως 24 Σεπτεμβρίου αποσκοπούν να ενημερωθούν οι συνάδελφοι» λέει ο κ. Στέφανος Βογιατζής στο γραφείο Cites της Γενικής Γραμματείας Δασών και Φυσικού Περιβάλλοντος. Ο κ. Νεόκλητος Γεωργιάδης, τμηματάρχης του γραφείου Cites στην Ελλάδα, τόνισε όμως τις ελλείψεις της υπηρεσίας που άρχισε να λειτουργεί μόλις από την αρχή του χρόνου.


«Το πρόβλημα δημιουργείται εκεί όπου παρουσιάζεται το εμπόρευμα. Σου λέει κάποιος: «Εχω άδεια γι’ αυτά τα πουλιά». Εμείς θα έπρεπε να είμαστε σε θέση να ελέγχουμε αμέσως αν στην πορεία έβαλε και κάποια άλλα διαφορετικά από εκείνα που δηλώνει. Αυτό για να γίνει χρειάζεται εξειδικευμένα άτομα που θα είναι τοποθετημένα στα σημεία εισόδου. Ο δασικός υπάλληλος της περιφέρειας, ο οποίος παίρνει μια καταγγελία πρέπει να είναι σε θέση να ελέγξει αν όντως είναι έτσι. Αυτό για να γίνει χρειάζονται γνώσεις».


 Νόμιμο εμπόριο στην ΕΕ (1990-1994)


* Ζωντανά πρωτεύοντα: Η ΕΕ ήταν ο δεύτερος μεγαλύτερος εισαγωγέας ζωντανών πρωτευόντων (χιμπατζήδων, ουρακοτάγκων κτλ.) μετά τις ΗΠΑ. Εισήγαγε 40.068 (27%) ζώα, έναντι 146.041 που διακινήθηκαν διεθνώς.


* Αιλουροειδή: Η ΕΕ ήταν ο μεγαλύτερος εισαγωγέας ζωντανών αιλουροειδών. Εισήγαγε 1.500 (44%) έναντι ενός συνόλου 3.401 ζώων.


* Παπαγάλοι: Και εδώ η Ευρώπη κατέχει τα πρωτεία, με 808.896 παπαγαλάκια διαφόρων ειδών και μεγεθών (44%) έναντι 1.823.140 που διακινήθηκαν διεθνώς το ίδιο διάστημα.


* Χελώνες: Η Ευρώπη παίρνει την τρίτη θέση μετά τις ΗΠΑ και την Ιαπωνία κατέχοντας το 22% του παγκόσμιου εμπορίου (47.499 έναντι 214.924).


* Κροκόδειλοι: Η ΕΕ εισήγαγε 1.289.912 δέρματα κροκοδείλων και συγγενών του ειδών κατέχοντας και πάλι τα πρωτεία και το 35% της παγκόσμιας αγοράς (3.706.676).


* Σαύρες: Δεύτερη μετά την Ιαπωνία στο εμπόριο δερμάτων σαύρας (1.377.212, 13%) και δεύτερη μετά τις ΗΠΑ στο εμπόριο ζωντανών ερπετών (38.998, 17% έναντι 228.091 διεθνώς).


* Χαμαιλέοντες: Και εδώ κέρδισαν οι ΗΠΑ. Η ΕΕ εισήγαγε 52.915 ζωντανούς χαμαιλέοντες, κατέχοντας το 19% της παγκόσμιας αγοράς (278.413).


* Βόες και πύθωνες: Δεύτερη η ΕΕ μετά τις ΗΠΑ, με 95.734 φίδια (15%) έναντι 652.124 σε παγκόσμια κλίμακα.


* Κοράλλια: Εισήχθησαν 2.584.192 κοράλλια. Το 20% δηλαδή της παγκόσμιας αγοράς (12.658.213).