Ακυβέρνητη πολιτεία

Μια παρατεταμένη περίοδος γενικής παράλυσης και επί της ουσίας ακυβερνησίας προδιαγράφεται για τη χώρα έως τις εκλογές, καθώς το Μέγαρο Μαξίμου και ο κύκλος συνεργατών του Πρωθυπουργού αδυνατούν πλέον να ενεργήσουν και περιορίζονται σε ρόλο παρατηρητή των εξελίξεων.

Κατά τον τρόπο αυτόν και αφότου η κυβέρνηση κατόρθωσε να ξεπεράσει την κρίση του καλοκαιριού, όπως αυτή αναδείχθηκε από την αβελτηρία και την αναποτελεσματικότητά της στις φονικές πυρκαγιές του Ιουλίου, βρίσκεται σήμερα προ αδιεξόδου. Μόλις δύο μήνες μετά την έξοδο από το Μνημόνιο, το στρατήγημά της και τα συνοδευτικά μυθεύματα έχουν καταρρεύσει και δεν πείθουν πλέον κανέναν. Πέραν των πολύ συγκεκριμένων ομάδων και ακροατηρίων του ΣΥΡΙΖΑ.

Τα όσα συμβαίνουν στον τραπεζικό τομέα είναι ενδεικτικά της αδράνειας και της περιορισμένης δυνατότητας αντίληψης της κρισιμότητας της περιόδου.

Σε αυτά όμως προστίθεται η νέα φάση του ενδοκυβερνητικού αλαλούμ, με τους δύο κυβερνητικούς εταίρους να ακολουθούν κατά τα φαινόμενα ασύμπτωτες πορείες.

Ο Πάνος Καμμένος με τις τελευταίες δηλώσεις του και την παρουσία του δικού του δόγματος εξωτερικής πολιτικής έδωσε αφορμή για επιθέσεις εναντίον του από κυβερνητικά στελέχη, βουλευτές και τον φιλοκυβερνητικό Τύπο.

Παρά ταύτα όμως, ο ίδιος ο Πρωθυπουργός απέφυγε να δώσει συνέχεια, προκαλώντας έτσι πολλά ερωτήματα και επιφυλάξεις για τις πραγματικές διαστάσεις της ενδοκυβερνητικής αυτής κρίσης. «Στις ΗΠΑ υπάρχει τυφώνας, αλλά δεν λέγεται Πάνος…» είπε ο κ. Τσίπρας κατά την έξοδό του από την Κουμουνδούρου την προηγούμενη Πέμπτη, έπειτα από τη συνεδρίαση της ΠΓ του ΣΥΡΙΖΑ. Ετσι φάνηκε ότι ο Πρωθυπουργός δεν έβγαζε και τόσους… καπνούς, όπως έγραφε ο φιλοκυβερνητικός Τύπος, και ενίσχυσε την εντύπωση κάποιων ότι οι δραματικές εξελίξεις ή η ανατροπή της κυβέρνησης δεν είναι ακόμη ένα ορατό ενδεχόμενο.

Επισημάνθηκε πάντως από πολιτικούς παράγοντες το γεγονός ότι τα τελευταία επεισόδια της ιδιόμορφης αυτής αντιπαράθεσης των κυβερνητικών εταίρων εκτυλίχθηκαν στις ΗΠΑ. Από εκεί ο Πρωθυπουργός δήλωνε πριν από δύο εβδομάδες και προκαλούσε τον Πάνο Καμμένο σε συνέντευξή του στη «Wall Street Journal»: «Πιστεύω ότι η κυβέρνησή μου θα επιβιώσει, αλλά δεν ξέρω αν ο συνασπισμός θα επιβιώσει, αλλά αυτό είναι κάτι που ο κυβερνητικός εταίρος μου θα αποφασίσει».

Και από την Ουάσιγκτον ο υπουργός Αμυνας επέλεξε να «απαντήσει», να χαράξει τη δική του πορεία, να υποσχεθεί νέες στρατιωτικές βάσεις στις ΗΠΑ και να καταθέσει μια δική του, αυθαίρετη και ανεδαφική πρόταση για την επίλυση του σκοπιανού ζητήματος. Κάτι τέτοιο είχε αποφύγει ακόμα και να θίξει καθ’ όλη την προηγούμενη περίοδο, όσο απειλούσε ανά τακτά διαστήματα ότι θα ρίξει την κυβέρνηση λόγω του ονοματολογικού.

Για πρώτη φορά το είχε πει τον Ιανουάριο του 2018, έπειτα ακολούθησε μια ύφεση λόγω της εμπλοκής με τους δύο έλληνες στρατιωτικούς, όμως από το καλοκαίρι η απειλή είχε επανέλθει, σχεδόν σε κάθε δημόσια εμφάνιση του υπουργού Αμυνας.

Η σύγκρουση, εικονική ή πραγματική, του Αλέξη Τσίπρα και του Πάνου Καμμένου με αφορμή τις δηλώσεις του υπουργού Αμυνας για την αύξηση των αμερικανικών βάσεων στην Ελλάδα και ένα δήθεν εναλλακτικό σχέδιο για το θέμα της πΓΔΜ μπορεί να μην έχει πείσει για το ότι επίκειται η μεταξύ τους οριστική ρήξη. Προσφέρει όμως ένα πολύ καλό άλλοθι στους βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ και στον φιλοκυβερνητικό Τύπο προκειμένου να διαδίδουν ότι θέλουν να αποτινάξουν το βαρίδι των ΑΝΕΛ, το οποίο ωστόσο εξακολουθεί να τους κρατά στην εξουσία.

Το επεισόδιο όμως σε ένα άλλο επίπεδο επιδεινώνει ακόμα περισσότερο την εικόνα της χώρας και ενισχύει μια ιδιόμορφη εντύπωση: ο ετερόκλητος κυβερνητικός συνασπισμός κατά την τρέχουσα περίοδο εξακολουθεί να πασχίζει για την παραμονή του στην εξουσία, χωρίς όμως να ξέρουν οι πρωταγωνιστές του ούτε για πόσο τους συμφέρει να παρατείνουν την πολιτική τους συμβίωση, αλλά ούτε και πώς και υπό ποιες συνθήκες θα τη διακόψουν.

Η ειδική αυτή συνθήκη παρακολουθείται από τις αγορές και τις ξένες πρωτεύουσες και διαμορφώνει εν πολλοίς το κλίμα έναντι της Ελλάδας.

Η βασική εκκρεμότητα για τους διεθνείς συνομιλητές της σημερινής κυβέρνησης είναι πάντως η επίλυση του Σκοπιανού. Το ζήτημα όμως έχει γίνει πλέον μια πολυπαραγοντική εξίσωση, καθώς εκκρεμούν οι εξελίξεις στη γειτονική χώρα, προτού αναγκαστεί ο κ. Τσίπρας να υλοποιήσει τις δικές του δεσμεύσεις.

Κάτω από αυτό το πρίσμα, ο χρόνος κατά τον οποίο θα έλθει, αν έλθει, το θέμα στο ελληνικό Κοινοβούλιο είναι η πλέον καθοριστική παράμετρος για τις μεθοδεύσεις από την πλευρά του Πρωθυπουργού και του υπουργού Αμυνας. Και εκεί θα φανεί αν εκ μέρους του Μεγάρου Μαξίμου θα υπάρχουν οι βεβαιότητες ότι, μέσω αποχωρήσεων συγκεκριμένων προσώπων από τους ΑΝΕΛ ή και άλλων προσχωρήσεων στον ΣΥΡΙΖΑ, θα έχει ο κ. Τσίπρας τη δυνατότητα να περάσει τη συμφωνία από τη Βουλή και να συνεχίσει με μια ενδεχομένως νέα, έστω και ισχνή πλειοψηφία.

Κορυφαία πολιτικά στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ πάντως επιμένουν τις τελευταίες ημέρες ότι με όλα αυτά τα δεδομένα ο χρόνος των εκλογών θα αρχίσει να μετρά αντίστροφα από τις αρχές του έτους και με ορίζοντα έως τον Μάιο του 2019.

Οπως υποστηρίζουν χαρακτηριστικά, για πρώτη φορά επικρατεί σκεπτικισμός για τη διάρκεια του συνεταιρισμού με τον κ. Καμμένο. Εκτιμούν ότι όσο αυξάνεται η πιθανότητα να συγκεντρώσει ο κ. Ζάεφ την απαραίτητη κοινοβουλευτική πλειοψηφία για να περάσει τη συμφωνία στα Σκόπια, τόσο ο υπουργός Αμυνας θα οξύνει την κρίση στο κυβερνητικό στρατόπεδο. Θεωρούν ότι προσπαθεί να καλλιεργήσει προφίλ Σαλβίνι, ώστε να εκπροσωπήσει την αντισυστημική Ακροδεξιά. Σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, ο ΣΥΡΙΖΑ πρέπει να αποφύγει τη σύγκρουση μαζί του σε αυτή τη φάση, αλλά να προετοιμάζεται για το ενδεχόμενο να την προκαλέσει ο ίδιος.

Η άποψη υπέρ των τριπλών (τετραπλών) εκλογών τον Μάιο παραμένει κυρίαρχη, δεδομένου ότι οι πολιτικά εμπειρότεροι και πιο νηφάλιοι δεν βλέπουν με ποια στρατηγική θα μπορούσε ο ΣΥΡΙΖΑ να προχωρήσει σε εθνικές εκλογές μόλις λίγους μήνες έπειτα από μια διαφαινόμενη μεγάλη ήττα στις ευρωεκλογές. Οσο πάντως και αν αυτό το σενάριο περιγράφεται ως το επικρατέστερο, σύμφωνα με εκτιμήσεις της αγοράς αλλά και πολιτικών παραγόντων, δεν θα πρέπει να αποκλειστεί και μια απόπειρα αιφνιδιασμού από τον κ. Τσίπρα πολύ νωρίτερα.

Υπό την πίεση όλων αυτών των παραμέτρων το Μέγαρο Μαξίμου και, δευτερευόντως, το υπουργείο Οικονομικών έχουν βρεθεί εγκλωβισμένα στις επιλογές του προηγούμενου διαστήματος. Πλέον διακατέχονται από μια κλιμακούμενη αγωνία για το μέλλον, η οποία εντοπίζεται κυρίως στο τι ξημερώνει για την ηγεσία της κυβέρνησης και του ΣΥΡΙΖΑ και λιγότερο στο τι συμβαίνει στη χώρα.

Η αγωνία είναι έκδηλη στους σπασμωδικούς τρόπους αντίδρασης. Το κραχ στις τραπεζικές μετοχές έφερε, π.χ., μια νέα σύγκρουση με τον κεντρικό τραπεζίτη Γιάννη Στουρνάρα, κατά του οποίου άρχισαν να βάλλουν ομαδόν ακόμα και τα χαμηλόβαθμα στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ και ενώ οι εξελίξεις τον δικαίωσαν με τον πλέον δραματικό τρόπο.

Η επιλογή της πιστοληπτικής γραμμής, την οποία είχε εισηγηθεί, αποδεικνύεται εκ των υστέρων ότι θα ήταν πολύ προτιμότερη από την «καθαρή έξοδο», η οποία έχει ήδη φανεί πόσο κοστίζει και τι κινδύνους εμπεριέχει.

Η αναταραχή στην Ευρώπη λόγω Ιταλίας και εν όψει ευρωεκλογών και οι συνεχείς αμφιταλαντεύσεις της κυβέρνησης για μια σειρά ζητήματα έχουν πλήξει δραματικά την όποια αξιοπιστία της χώρας και οι λεγόμενες αγορές δείχνουν τις διαθέσεις τους.

Οπως επισημαίνουν οικονομικοί παράγοντες, η ομάδα περί τον κ. Τσίπρα και ο ίδιος ο Πρωθυπουργός δεν αντιλαμβάνονται ότι η καταρράκωση της εμπιστοσύνης δεν οφείλεται τόσο στους κερδοσκόπους και στον νεοφιλελευθερισμό όσο στους ίδιους και στην εικόνα που μεταδίδουν στο εξωτερικό.

Σε ένα τέτοιο περιβάλλον, η κυβέρνηση αποδεικνύει καθημερινώς ότι πορεύεται χωρίς κανένα σχέδιο και δίχως  εναλλακτικά σενάρια ελιγμών εν όψει όσων θα επακολουθήσουν ή προ πιθανολογούμενων ανατροπών.

Ο όποιος προγραμματισμός της εξαντλείται σε πρωτοβουλίες μικροκομματικών διευθετήσεων, όπως η αναζήτηση συμμάχων με φόντο τη συνταγματική αναθεώρηση ή εν όψει αυτοδιοικητικών εκλογών. Και σε αυτά προστίθεται η επιβαρυντική παράμετρος της νέας δήθεν αντιπαράθεσης μεταξύ των κυβερνητικών εταίρων.

Οσο η αβεβαιότητα και η κυβερνητική αδράνεια εξαπλώνονται, στο κομματικό παρασκήνιο δίνονται μάχες χαρακωμάτων.
Η συνεδρίαση της Κεντρικής Επιτροπής του ΣΥΡΙΖΑ, η οποία έχει προγραμματιστεί για το τρέχον Σαββατοκύριακο, αναμενόταν ως ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα για τους συσχετισμούς και τις διαθέσεις των ομάδων επιρροής στο εσωτερικό του κόμματος.

Οι ψηφοφορίες της Κυριακής αναμένεται ότι θα αποκαλύψουν την πραγματικότητα ως προς την ισχύ και την επιρροή συγκεκριμένων ομάδων και προσώπων.
Τα στρατόπεδα είναι διαμορφωμένα εδώ και καιρό και οι πρωταγωνιστές έχουν εκδηλώσει τις διαθέσεις τους. Η σύγκρουση Παππά – Φίλη με αφορμή την ΕΡΤ είναι απλώς μια επιφανειακή αντανάκλαση ενός βαθύτερου προβλήματος, το οποίο έχει να κάνει με τις διαφορετικές αντιλήψεις για την εξουσία και τους φορείς της. Και υπό αυτές τις συνθήκες στη συνεδρίαση του κεντρικού οργάνου υπό τον νέο γραμματέα Πάνο Σκουρλέτη (του οποίου οι σχέσεις με τον Νίκο Παππά δεν είναι και οι καλύτερες) αναμενόταν ότι θα αποκάλυπτε πολλά.

Ζητούμενο στη συνεδρίαση αυτή είναι επί της ουσίας ο έλεγχος του κόμματος και η επιρροή. Ο κ. Τσίπρας και οι λεγόμενοι προεδρικοί διαθέτουν μεν πλειοψηφίες για να περάσουν όσα θέλουν, όμως εν αναμονή της συνεδρίασης πολλοί ανέμεναν «τζαρτζαρίσματα», με εκατέρωθεν στοχοποιήσεις είτε του Νίκου Φίλη από τους «προεδρικούς» είτε του υπουργού ΨΗΠΤΕ από τους «κομματικούς». Με ενδιαφέρον αναμένεται δε το σύνολο των ψήφων που θα συγκεντρώσουν οι πρωταγωνιστές της εσωκομματικής αυτής αντιπαράθεσης στις κάλπες για την ανάδειξη των νέων οργάνων.

Ο τρόπος με τον οποίο θα ελεγχθεί το κατά τα άλλα αδρανές και απονευρωμένο κόμμα αναζητήθηκε και στη δομή και διάρθρωση των οργάνων. Εως και λίγες ημέρες πριν από τη συνεδρίαση της ΚΕ δεν είχε ακόμη αποφασιστεί αν θα εκλέγονταν ένα ή δύο όργανα.

Στη δεύτερη εκδοχή, το σχέδιο προέβλεπε την εκλογή ενός 15μελούς Πολιτικού Συμβουλίου και μιας Εκτελεστικής Γραμματείας.
Στην πρώτη, η πρόταση προβλέπει την ανάδειξη μιας 23μελούς Πολιτικής Γραμματείας, κάτι το οποίο φαινόταν ούτως ή άλλως να συμπίπτει περισσότερο με τις διαθέσεις του κ. Τσίπρα, καθώς ο έλεγχος των οργάνων και των μηχανισμών διευκολύνεται με αυτόν τον τρόπο.

Σε κάθε περίπτωση, οι ψηφοφορίες της Κυριακής αναμένεται ότι θα αναδείξουν νικητές και χαμένους, και πιθανολογείται ότι θα είναι μια πρώτη ένδειξη για το κλίμα έως τις εκλογές και έπειτα από αυτές.