Ο θάνατός τους η ζωή μας

Το βιβλίο αυτό της Λίζα Ράνταλ εμφανίστηκε το 2015 και ήταν η συνέχεια μιας εργασίας που έγινε δεκτή από το Physical Review Letters, ένα περιοδικό κύρους σε ό,τι αφορά την έρευνα σε θέματα Φυσικής. Η Λίζα Ράνταλ, γεννημένη το 1962, είναι αμερικανίδα καθηγήτρια Θεωρητικής Φυσικής στο Χάρβαρντ, αφού έχει περάσει και από το ΜΙΤ και από το Πρίνστον. Υπήρξε για περισσότερο από έναν χρόνο πρωταθλήτρια εκεί που μετρούν το πόσες φορές άλλοι θα αναφερθούν στις δημοσιευμένες εργασίες σου. Γενικά πρόκειται για μια σταρ που μπορεί να γράφει ό,τι θέλει και όμως στα βιβλία της να αναφέρονται με πολλή προσοχή έντυπα όπως οι «New York Times», η «Wall Street Journal» και ο «Guardian».

«Τζουράσικ Παρκ»

Στο τέταρτο αυτό βιβλίο της, που δεν είναι και αυτό μυθιστόρημα, αν και έχει λίγο άρωμα από «Τζουράσικ Παρκ», υποστηρίζει πως η σκοτεινή ύλη μπορεί να αποτελείται από διαφορετικά σωματίδια, όπως και η «δική» μας ύλη. Από αυτά τα… σκοτεινά σωματίδια ένα μέρος τους αντιδρά τόσο έντονα ώστε να πιάνουν την αντίδραση αυτή και οι δορυφόροι, με τη μορφή ακτίνων-γ. Ενα τέτοιο σήμα τής έδωσε την ιδέα να ψάξουν μήπως εκεί στο κέντρο του Γαλαξία μας βρίσκεται μια ποσότητα αρκετά πυκνής σκοτεινής ύλης. Μαζί με την ομάδα της έκαναν υπολογισμούς που τους οδήγησαν στο συμπέρασμα ότι πραγματικά πρέπει να υπάρχει ένας σχετικά λεπτός δίσκος και η ύπαρξή του επηρεάζει την κίνηση του δικού μας ηλιακού συστήματος.

Θα πρέπει να φανταστούμε, και αυτό είναι διαπιστωμένο, πως ο Ηλιος σε σχέση με το γαλαξιακό επίπεδο κάνει μια περιοδική κυματοειδή και ταυτόχρονα περιστροφική κίνηση ως προς το κέντρο του δικού μας Γαλαξία. Ακριβώς όπως τα αλογάκια στο καρουσέλ ενός κλασικού λούνα παρκ, ανεβαίνει και κατεβαίνει. Εκεί όμως κάθε 32 εκατομμύρια χρόνια περίπου συναντά και διαπερνά έναν δίσκο από σκοτεινή ύλη, που η κυρία Ράνταλ επιμένει ότι βρίσκεται εκεί, αν και ακόμη αυτό δεν έχει επιβεβαιωθεί.

Οταν όμως βρίσκεται στο ίδιο επίπεδο με τον δίσκο αυτόν, η επίδραση της σκοτεινής ύλης είναι τέτοια ώστε μερικοί κομήτες από το γειτονικό «νέφος του Οορτ» σπρώχνονται μέσα στο ηλιακό μας σύστημα. Από εκεί οι περισσότεροι θα χαθούν και πάλι στο άπειρο, αλλά κάποιου η τροχιά μπορεί να είναι προς τη Γη. Ενας τέτοιος ολέθριος επισκέπτης πριν από 66 εκατομμύρια χρόνια έπεσε στη μεξικανική χερσόνησο του Γιουκατάν, κοντά στο σημερινό Τσικξουλούμπ, που σημαίνει «ουρά του διαβόλου». Εβαλε φωτιές, δηλητηριώδη αέρια έπνιξαν τον πλανήτη, νέφος σκέπασε το έδαφος, κάθε ζωντανό με μάζα πάνω από 25 κιλά δεν κατάφερε να επιβιώσει, χάθηκε το 75% της πανίδας εκείνη την εποχή, επόμενο ήταν να μην επιζήσουν και οι τεράστιοι δεινόσαυροι.

Επιφυλακτικοί

Ετσι ανοίχτηκε όμως και ο δρόμος για να επικρατήσουν πλέον τα θηλαστικά, που αλλιώς δεν είχαν την παραμικρή τύχη και βεβαίως έτσι κατάφερε να εξελιχθεί και ένας κλάδος που έδωσε τελικά τον σημερινό άνθρωπο.

Η αλήθεια είναι πως κάποιοι συνάδελφοι της κυρίας Ράνταλ φάνηκαν επιφυλακτικοί απέναντι σε αυτή τη θεωρία. Ιδιαίτερα καυστικός ήταν ο Λόρενς Κράους, ένας διάσημος θεωρητικός φυσικός, επίσης από το Πανεπιστήμιο της Αριζόνα, που έγραψε για το βιβλίο ότι «προσπαθεί να καθιερώσει μια όχι γερά αποδεικνυόμενη θεωρία». Και έγιναν οι δυο τους άνω-κάτω.

Ο έλληνας αναγνώστης του πυκνογραμμένου αυτού βιβλίου, είτε πειστεί από τις θεωρίες που διατυπώνονται εκεί είτε όχι, φθάνοντας στο τέλος θα έχει αποκτήσει πρόσβαση σε ένα πλήθος πληροφοριών που προέρχονται από διάφορα γνωστικά πεδία. Κοσμολογία, Θεωρητική Φυσική, Γεωλογία αλλά και λίγη Φιλοσοφία (όπως στις σελίδες 45-46).

Στο κείμενο δεν υπάρχουν Μαθηματικά ή τύποι της Φυσικής και το ελληνικό κείμενο ρέει απρόσκοπτα. Επειδή όμως τυχαίνει να έχω και την αγγλική έκδοση, αυτό που δεν μπορώ να καταλάβω είναι το γιατί εκεί υπάρχει ευρετήριο λέξεων στο τέλος και στην ελληνική έκδοση δεν υπάρχει!

Βόλτα στ’ αστέρια από την έρημο Ατακάμα

Εχετε προσέξει πόσο πλουσιότερος σε αστέρια φαίνεται ο ουρανός όταν βρισκόμαστε μακριά από την πόλη; Φανταστείτε τώρα πόσο εντυπωσιακός θα μπορούσε να γίνει αν τον παρατηρούσαμε από τη μονίμως ανέφελη έρημο Ατακάμα. Η πλέον άνυδρη περιοχή του πλανήτη μας προσφέρεται για αστρονομικές παρατηρήσεις και βεβαίως αποτελεί πόλο έλξης για τους ερευνητές.

Ευτυχώς για εμάς δεν χρειάζεται να φθάσουμε μέχρι τη Λατινική Αμερική για να απολαύσουμε τον ουρανό της Ατακάμα. Αρκεί να πάμε μέχρι το Γαλλικό Ινστιτούτο στις 8 το βράδυ της 29ης Ιανουαρίου. Εκεί θα γίνει η αθηναϊκή πρεμιέρα του βραβευμένου ντοκιμαντέρ «Cielo». Οπως μας πληροφορεί η σχετική ανακοίνωση, πρόκειται για ένα «οδοιπορικό στην έρημο Ατακάμα της Βόρειας Χιλής, αφιερωμένο στην ομορφιά του νυχτερινού ουρανού. Μεταξύ ποίησης και επιστήμης, το Cielo ξενυχτάει με τους κυνηγούς πλανητών στα αστεροσκοπεία της Ατακάμα και με τους κατοίκους της ερήμου, μεταφέροντας τις ιστορίες, τους μύθους και τις υπαρξιακές αναζητήσεις τους».

Στο Γαλλικό Ινστιτούτο την ταινία θα προλογίσουν η δρ Φιόρη-Αναστασία Μεταλληνού, αστροφυσικός στο Ινστιτούτο Αστρονομίας, Αστροφυσικής, Διαστημικών Εφαρμογών και Τηλεπισκόπησης του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, και ο αστροφωτογράφος Αντώνης Φαρμακόπουλος.

Οσοι πάντως δεν καταφέρουν να δουν την ταινία στην πρεμιέρα θα έχουν την ευκαιρία να το κάνουν στη συνέχεια: προβολές έχουν προγραμματιστεί τόσο για την Αθήνα (στους κινηματογράφους Δαναός και Ααβόρα) όσο και για τη Θεσσαλονίκη, τον Βόλο, την Πάτρα και την Αμαλιάδα στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ CineDoc.