«Με δύναμη και θάρρος θα σπάσει η σιωπή»
Η σεξουαλική κακοποίηση και παρενόχληση στην Ελλαδα όπως καταγράφεται μέσα από έρευνες και φορείς – Η ενθάρρυνση της Πολιτείας στις γυναίκες να καταγγέλλουν τις εφιαλτικές ιστορίες τους

Αν είστε συνδρομητής μπορείτε να συνδεθείτε από εδώ: Σύνδεση μέλους
Οι έρευνες αποδεικνύουν αυτό που κοινωνιολόγοι και φορείς που ασχολούνται με το θέμα της σεξουαλικής κακοποίησης και παρενόχλησης υποστηρίζουν· ότι δηλαδή τα περιστατικά είναι πολλά, ελάχιστα όμως καταγγέλλονται.
«Πολλές γυναίκες θύματα σεξουαλικής παρενόχλησης υποφέρουν σιωπηλά και δεν παίρνουν τη μεγάλη απόφαση να καταγγείλουν την οδυνηρή εμπειρία που βίωσαν» δηλώνει στο «Βήμα» η υφυπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, αρμόδια για τη Δημογραφική Πολιτική και την Οικογένεια Μαρία Συρεγγέλα. «Εμείς ενθαρρύνουμε τις γυναίκες να βρουν τη δύναμη και το θάρρος, να σπάσουν τη σιωπή τους και να μιλήσουν για όσα έχουν περάσει. Ευχόμαστε να βρουν και άλλες γυναίκες το θάρρος που βρήκε η Σοφία Μπεκατώρου να αποκαλύψει την εφιαλτική ιστορία της σεξουαλικής κακοποίησής της και να μιλήσουν. Το πρόβλημα αφορά ολόκληρη την κοινωνία και αποτελεί «δημόσια» και όχι «ιδιωτική» υπόθεση».
Τι δείχνουν
τα στοιχεία
Η Γενική Γραμματεία Δημογραφικής και Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων για την αντιμετώπιση της βίας κατά των γυναικών, εκτός από την τηλεφωνική γραμμή SOS 15900, διαθέτει 42 Συμβουλευτικά Κέντρα και 20 Ξενώνες Φιλοξενίας. Μελετώντας τα στοιχεία της τηλεφωνικής γραμμής SOS διαπιστώνεται αύξηση των καταγγελιών (που, όμως, παραμένουν λίγες) μέσα στον χρόνο. Το 2020 η γραμμή δέχτηκε 4.499 καταγγελίες κακοποιημένων γυναικών. Από αυτές οι 91 (2%) αφορούσαν σεξουαλική παρενόχληση και οι 44 (1%) περιπτώσεις βιασμού. Αντίστοιχα, το 2019, από τις 3.103 καταγγελίες οι 77 (2%) ήταν κλήσεις για σεξουαλική παρενόχληση και οι 35 (1%) για βιασμό. Μικρή αύξηση διαπιστώνεται σε σχέση με τα ποσοστά της 6ετίας 2011-2017: από τις 16.420 κλήσεις οι 226 (1%) ήταν για σεξουαλική παρενόχληση και οι 189 (1%) αφορούσαν περιπτώσεις βιασμού.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ελληνικής Αστυνομίας, την τελευταία 10ετία σημειώθηκαν 1.781 βιασμοί, 792 απόπειρες βιασμών και 1.618 εξιχνιάσεις. Το 2010 οι βιασμοί ήταν 215 και έκτοτε παρατηρείται σταδιακή μείωση ως το 2015 (122). Οι καταγγελίες σταδιακά αυξάνονται χωρίς ιδιαίτερες διαφορές ανά χρονιά, φτάνοντας τους 182 το 2019 και τους 172 το 2020. Παρ’ όλο που τα θύματα στην πλειοψηφία τους είναι γυναίκες (2.377), τα στοιχεία της Αστυνομίας καταγράφουν και έναν άξιο αναφοράς αριθμό ανδρών θυμάτων (298), αποδεικνύοντας ότι οι βιασμοί δεν είναι μόνο γένους θηλυκού.
Ο Συνήγορος
του Πολίτη
Εθνικός φορέας προώθησης και εποπτείας της εφαρμογής της αρχής της ίσης μεταχείρισης μεταξύ ανδρών και γυναικών, σύμφωνα με τον νόμο 3896/2010 (στον οποίο εντάσσονται οι διατάξεις περί σεξουαλικής παρενόχλησης),είναι ο Συνήγορος του Πολίτη. Είναι αρμόδιος να εξετάζει καταγγελίες για σεξουαλική παρενόχληση κατά την πρόσβαση στην απασχόληση και στην επαγγελματική εκπαίδευση, στην εργασία στον ιδιωτικό και στον δημόσιο τομέα, κατά την άσκηση ελευθέριου επαγγέλματος και κατά την πρόσβαση των πολιτών σε αγαθά και υπηρεσίες του Δημοσίου και του ευρύτερου δημόσιου τομέα. Κατά την εξέταση των καταγγελιών, ο Συνήγορος ενεργεί ως εξωδικαστικός φορέας διαμεσολάβησης. Οι πράξεις και ενέργειές του δεν είναι εκτελεστές και δεν δεσμεύουν τη διοίκηση και τους ιδιώτες. Δεν παρέχει δικαστική εκπροσώπηση στα θύματα της σεξουαλικής παρενόχλησης, δεν χορηγεί αποζημιώσεις, ούτε επιβάλλει κυρώσεις.
Εισηγήσεις
για κυρώσεις
Εισηγείται, όμως, την επιβολή διοικητικών κυρώσεων και την άσκηση πειθαρχικού ελέγχου από τα αρμόδια όργανα.
Μελετώντας τα στοιχεία που έχουν δοθεί στη δημοσιότητα, διαπιστώνεται πως η αρχή την τελευταία πενταετία λαμβάνει κάθε χρόνο 15-20 καταγγελίες για σεξουαλική παρενόχληση – στην πλειονότητα τους από γυναίκες. Ενα μικρό ποσοστό αφορά περιπτώσεις σεξουαλικής παρενόχλησης σε βάρος ανδρών.
Ο φόβος για περιθωριοποίηση και αντίποινα
Εκτός από το «στίγμα» και την «έκθεση», που συνήθως αποτελούν αποτρεπτικούς παράγοντες για την καταγγελία σεξουαλικής παρενόχλησης στον εργασιακό χώρο, οι εργαζόμενες φοβούνται και την περιθωριοποίηση και τον αποκλεισμό στον χώρο εργασίας, καθώς και τον φόβο αντιποίνων. Υπάρχουν επίσης περιπτώσεις που τα θύματα έχουν ανακαλέσει, είτε επειδή θεωρούν ότι δεν μπορούν να αντέξουν ψυχικά τη συνέχιση της διαδικασίας είτε επειδή δέχονται πιέσεις για αυτό, π.χ. από τον εργοδότη, το οικογενειακό περιβάλλον κ.λπ.
Αυξημένες οι αναφορές, σταθερές οι καταγγελίες
Αν το δει κανείς αυστηρά επιστημονικά, δύο έρευνες που έγιναν σε διαφορετικό δείγμα από διαφορετικούς φορείς σε διαφορετικούς χρόνους δεν επιδέχονται σύγκριση. Προχωρήσαμε όμως σε κάτι τέτοιο, γιατί τα αποτελέσματα είναι ενδεικτικά των τάσεων αλλά κυρίως γιατί απεικονίζουν πως σιγά-σιγά ίσως αρχίζουν να ξεπερνιούνται τα ταμπού και ο φόβος.
Το 2004 στην πανελλαδική έρευνα του Κέντρου Ερευνών για Θέματα Ισότητας (ΚΕΘΙ) σε 1.200 εργαζόμενες με θέμα τη σεξουαλική παρενόχληση στους χώρους εργασίας, το 10% των ερωτωμένων αναφέρει προσωπική εμπειρία παρενόχλησης. Μάλιστα, το 30% από αυτές δήλωσε ότι γνωρίζει και άλλη γυναίκα από τον ίδιο εργασιακό χώρο που είχε υποστεί σεξουαλική παρενόχληση – συνήθως από το ίδιο άτομο.
Αντίστοιχα, πέρυσι, πραγματοποιήθηκε πανελλαδική έρευνα του Actionaid στο πλαίσιο της καμπάνιας του «ποτέ και πουθενά» με δύο ερευνητικές εστιάσεις: η πρώτη στον ευρύτερο πληθυσμό των γυναικών (δείγμα 1.001 γυναίκες) και η δεύτερη σε γυναίκες εργαζόμενες στους κλάδους του τουρισμού, του επισιτισμού και γενικότερα της βιομηχανίας της φιλοξενίας (δείγμα 376 γυναίκες). Και στις δύο καταγράφεται δραματική αύξηση στον αριθμό των γυναικών που δηλώνουν ότι έχουν υποστεί κάποια σεξουαλική παρενόχληση. Το ποσοστό φθάνει το 85%!
Εν τούτοις, και στις δύο έρευνες, λίγες γυναίκες προχώρησαν σε καταγγελία. Στην έρευνα του 2004, το 11,7% κατήγγειλε το περιστατικό.
Στην έρευνα που πραγματοποιήθηκε 16 χρόνια μετά, μόλις στο 6% των περιπτώσεων οι γυναίκες απευθύνθηκαν στην Αστυνομία και στο Σώμα Επιθεώρησης Εργασίας, το 3% σε κάποιο σωματείο ή συνδικαλιστική οργάνωση και το 2% σε κάποιο συμβουλευτικό κέντρο γυναικών ή σε τηλεφωνική γραμμή βοήθειας.

