Η βεντάλια του έρωτα

Εχω ξαναγράψει πως ο Νίκος Παναγιωτόπουλος σπανίως επαναλαμβάνεται στην πεζογραφία του, είτε ως μυθιστοριογράφος είτε ως διηγηματογράφος. Κι αν οι δύο τελευταίες συλλογές διηγημάτων του, ο Γραφικός χαρακτήρας (2016) και το Ολομόναχος (2018), είχαν ως κοινή βάση το αυτοβιογραφικό στοιχείο των παιδικών χρόνων, της εφηβείας και της ενηλικίωσης (κάτι σαν ξεφύλλισμα ενός οικογενειακού άλμπουμ), με την καινούργια συλλογή του ο συγγραφέας σπεύδει να ανοίξει διάπλατα τη βεντάλια του έρωτα. Ερωτας όχι κατ’ ανάγκην ακραίος, όπως υπαινίσσεται ο τίτλος του βιβλίου, πλην οπωσδήποτε επίμονος και πιεστικός, όπως και με αναπάντεχα αποτελέσματα. Ερωτας, επίσης, για όλες τις ηλικίες και τις γενιές, για όλα τα επαγγέλματα και τα κοινωνικά στρώματα ή για όλους τους ανθρώπινους τύπους και όλες τις ανθρώπινες συμπεριφορές. Και έρωτας, επιπροσθέτως, επιθετικός και ετοιμοπόλεμος, που δύσκολα παρατάει στα αζήτητα τον οπλισμό του, ακόμα κι αν τα όπλα του μπορεί εν τέλει να στραφούν εναντίον του και να τον χαντακώσουν.

Ηλικιωμένες γυναίκες που ζηλεύουν κρυφά νεαρούς ή που αφήνουν έναν αλλοδαπό ληστή να φύγει απείραχτος από το σπίτι τους προκειμένου να προστατέψουν τη σεξουαλική ταυτότητα του γιου τους, μεσόκοποι ακαδημαϊκοί δάσκαλοι που μπλέκονται με τις φοιτήτριές τους, σαρανταπεντάρες που εγκαταλείπουν τις φιλοδοξίες τους για τη θεατρική σκηνή υπέρ της αναβάπτισης ενός σχολικού φτερουγίσματος, ζευγάρια που ανανεώνουν τον δεσμό τους κατά τη διάρκεια των διακοπών, παρακολουθώντας ή ακούγοντας εκ του σύνεγγυς άλλα, μεγαλύτερα σε ηλικία ζευγάρια, διανοούμενοι που βιάζουν τον λαϊκό αντεραστή τους και άντρες που λιώνουν από ανεκπλήρωτο πόθο για μια φευγαλέα κι ωστόσο απολύτως αιθέρια παρουσία στο Παρίσι.

Κι επίσης, μανιακοί με την αστρονομία και τα διαστημικά ταξίδια που ανακαλύπτουν τη μοιχεία συζητώντας για την υπερθέρμανση της Αφροδίτης (με τον γάτο τους να πληρώνει κατόπιν τα σπασμένα) ενόσω κάποιοι άλλοι τυραννιούνται με διαφορετικό τρόπο αλλά για παρόμοιους λόγους σε ηλιόλουστες παραλίες.

Η διπλή ειρωνεία

Εναλλάσσοντας τον πρωτοπρόσωπο λόγο ή τον εσωτερικό μονόλογο με την τριτοπρόσωπη, αντικειμενική αφήγηση και με την ημερολογιακή γραφή, και χρησιμοποιώντας ένα πλήθος από λογοτεχνικές και κινηματογραφικές παραπομπές (λιγότερο ή περισσότερο φανερές), ο Παναγιωτόπουλος καταφέρνει πάντοτε, ή τουλάχιστον στην πλειονότητα των περιπτώσεων, να ξετυλίξει μια περίπλοκη ερωτική ιστορία, που παρά τα ωραία μπερδεμένα γρανάζια της αφήγησης, μεταδίδει απρόσκοπτα και χωρίς σκοτεινά κενά το μήνυμά της, διατηρώντας την ίδια ώρα απαραμείωτο το αναγνωστικό ενδιαφέρον – από την πρώτη μέχρι και την τελευταία σελίδα του εκάστοτε διηγήματος. Τα διηγήματα του Παναγιωτόπουλου αποδεικνύονται, πριν και πάνω απ’ όλα, λαγαρά και διαβαστερά – ένα χαρακτηριστικό που ισχύει άλλωστε για το σύνολο της λογοτεχνίας του. Δεν αρκεί, εν τούτοις, μόνο κάτι τέτοιο για να αποκτήσει η γλώσσα του την αμεσότητα και τη ζωντάνια που κάνουν την έκφρασή του τόσο ευθύβολη και πετυχημένη. Υπάρχει και μία ακόμα προϋπόθεση, που έχει ήδη επισημανθεί από την κριτική για τα Ανήσυχα άκρα, κι αυτή δεν είναι άλλη από την απόσταση την οποία φροντίζει με πάσα επιμέλεια να κρατήσει ο συγγραφέας από τα σκηνικά του δρώμενα. Σε τι μεταφράζεται η απόσταση; Μα, σε μιαν ειρωνεία υπό διπλή έννοια.

Βασισμένος σε έναν μονίμως αντιδραματικό (ακόμα περισσότερο: μη μελοδραματικό) τόνο και επιστρατεύοντας ταυτοχρόνως τις σωστά υπολογισμένες δόσεις του λεπτού και υποδόριου χιούμορ του, ο Παναγιωτόπουλος αποδεσμεύει τις συχνά σκληρές ερωτικές του ιστορίες από οποιοδήποτε στενόχωρο και αποπνικτικό βάρος και τους προσφέρει μια σωτήρια ανάσα ελευθερίας, χωρίς από την άλλη μεριά να υπονομεύει τη σοβαρότητα και το εσώτερο, καλά κρυμμένο δράμα τους. Τι άλλο χρειάζεται ένας διηγηματογράφος για να συστηθεί με τον απολαυστικότερο (αλλά και με τον εγκυρότερο) τρόπο στο κοινό του;

{SYG}Νίκος Παναγιωτόπουλος {SYG}{TIT}Ανήσυχα άκρα {TIT}{EKD}Εκδόσεις Μεταίχμιο, 2020, σελ. 264, τιμή 12,20 ευρ{EKD}ώ