Η ευρωπαϊκή Δεξιά ψάχνει εταίρους κατά της Ακροδεξιάς και των λαϊκιστών

Το αποτέλεσμα της ψηφοφορίας για την εκλογή του επίσημου υποψηφίου του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος για την προεδρία της Επιτροπής εν όψει των ευρωεκλογών του Μαΐου 2019 δεν ετέθη ποτέ υπό αμφισβήτηση. Ο Μάνφρεντ Βέμπερ, επικεφαλής της ομάδας του ΕΛΚ στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, υπήρξε το απόλυτο φαβορί και το απέδειξε στο συνέδριο του κόμματος κερδίζοντας το 79% των ψήφων. Ο Αλεξάντερ Στουμπ, ο φινλανδός πρώην πρωθυπουργός και σήμερα αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, δεν θα μπορούσε να υπερβεί την ισχύ του κομματικού μηχανισμού και να ανατρέψει τα δεδομένα. Από αυτή την άποψη, η διαδικασία δεν είχε κανένα σασπένς, κανέναν αιφνιδιασμό. Θα έλεγε κανείς ότι όλα εκτελέστηκαν με γερμανική ακρίβεια.

Η ηγεσία του ΕΛΚ προσπάθησε να δώσει πανηγυρικό τόνο καθ’ όλο το διήμερο του συνεδρίου στην παγωμένη φινλανδική πρωτεύουσα με τη χρήση εντυπωσιακών βίντεο και μουσικής της δεκαετίας του ’80 – προφανώς για να τονώσει το ηθικό των συνέδρων αλλά και να προσδώσει έναν πιο νεανικό χαρακτήρα σε ένα κόμμα που πολλοί θεωρούν γηρασμένο. Κατεβλήθη προσπάθεια τα «καυτά θέματα» να μην ανατρέψουν την εικόνα της ενότητας. Αυτό υπήρξε εξαρχής ένα μεγάλο στοίχημα για το ΕΛΚ, που επιδιώκει «να πατάξει» τους λαϊκιστές και τους νεοεθνικιστές που το πολιορκούν εκ δεξιών. Η έμφαση δόθηκε σε τρία βασικά ζητήματα: στο Μεταναστευτικό και στην προστασία των εξωτερικών συνόρων, στην προάσπιση των ευρωπαϊκών αξιών (κυρίως της Χριστιανοδημοκρατίας) και στην ενίσχυση της μεσαίας τάξης σε μια εποχή καλπασμού της ψηφιοποίησης και αβεβαιότητας στην απασχόληση.

Υπεύθυνος για τα… ήρεμα νερά στο συνέδριο ήταν ο 71χρονος Γιόζεφ Ντολ. Ο πρόεδρος του ΕΛΚ, Αλσατός την καταγωγή, είναι ο άνθρωπος-κλειδί που έχει στόχο να διασφαλίσει την πρωτοκαθεδρία του κόμματος με ένα μείγμα ρεαλισμού και παρασκηνιακών συμβιβασμών, με απεριόριστες προσβάσεις στη γερμανική καγκελαρία και προσωπική σχέση με την Ανγκελα Μέρκελ. Η γερμανίδα καγκελάριος, στην τελευταία της όπως αναμένεται εμφάνιση σε συνέδριο του ΕΛΚ με την παράλληλη ιδιότητα της προέδρου του CDU, θέση από την οποία θα αποχωρήσει σε λιγότερο από έναν μήνα, έγινε δεκτή με καταιγισμό χειροκροτημάτων. «Προσέξτε, δεν ξέρω τι έχω να πω» φώναξε, προκαλώντας γέλια στην αίθουσα. Ως η αδιαμφισβήτητη, όσες ενστάσεις και αν έχει κανείς, ηγέτις της Ευρώπης την τελευταία 15ετία, η «Mutti» έχει βάλει τη σφραγίδα της και δεν ήταν λίγοι όσοι, στο περιθώριο, έλεγαν (ή μήπως ήλπιζαν;) ότι μια πιθανή μεταπήδησή της σε κάποιο ευρωπαϊκό αξίωμα θα ήταν ό,τι καλύτερο για την Ευρώπη σε αυτή τη ασταθή συγκυρία.

Οι δύο αντίπαλοι, ο Βέμπερ και ο Στουμπ, δεν θα μπορούσαν να είναι πιο διαφορετικοί, τόσο ως χαρακτήρες όσο και ως πολιτικοί. Μια ματιά στα βιογραφικά τους αλλά και στον τρόπο της δημόσιας συμπεριφοράς τους είναι αρκετή για να εντοπίσει κανείς τις διαφορές. Ο 46χρονος Βαυαρός ηγείται της ευρωομάδας του ΕΛΚ την τελευταία τετραετία και θεωρείται πολύ καλός γνώστης των ευρωπαϊκών μηχανισμών. Προέρχεται από τους Χριστιανοκοινωνιστές της Βαυαρίας, ουσιαστικά αδελφό κόμμα των Χριστιανοδημοκρατών. Ανθρωπος που προβάλλει πολύ τη σχέση του με τους καθημερινούς πολίτες – στοιχείο το οποίο επανειλημμένως επεχείρησε να αναδείξει στην τελευταία ομιλία του στο συνέδριο -, ο Βέμπερ έχει δεχθεί έντονη κριτική τόσο για την έλλειψη κυβερνητικής εμπειρίας όσο και για την «προστασία» που είχε προσφέρει στον πρωθυπουργό της Ουγγαρίας Βίκτορ Ορμπαν, το «enfant terrible» του ΕΛΚ λόγω της πολιτικής του σε θέματα κράτους δικαίου.

Από την άλλη, ο κ. Στουμπ περιβάλλεται από μια αύρα κοσμοπολιτισμού. Εχει διατελέσει πρωθυπουργός, υπουργός Εξωτερικών και υπουργός Οικονομικών της Φινλανδίας, ομιλεί άνετα πέντε γλώσσες και είναι μόλις 51 ετών. Ωστόσο, εισήλθε στην εκστρατεία για τη θέση του «spitzenkandidaten» καθυστερημένα και με τον κομματικό μηχανισμό απέναντι δύσκολα θα μπορούσε να ανατρέψει τους συσχετισμούς. Επεδίωξε να ανοίξει τη διαδικασία με ανοιχτά debates, αλλά τελικώς ο κ. Βέμπερ δέχθηκε μόνο ένα από αυτά. Και αυτή η «μάχη» όμως υπήρξε μάλλον αποστειρωμένη. Ο κ. Στουμπ μίλησε για ένα «νέο ευρωπαϊκό οικονομικό σχέδιο», με έμφαση στις προκλήσεις της τεχνητής νοημοσύνης και της ψηφιοποίησης, ο κ. Βέμπερ έδωσε μεγαλύτερη έμφαση στις αξίες που πρέπει να προστατευθούν και στην ασφάλεια των ευρωπαίων πολιτών, ενώ την επομένη αναφέρθηκε στη «χριστιανική ταυτότητα» της Ευρώπης.

Μπορεί στο Ελσίνκι να πέρασε σχεδόν απαρατήρητος, αλλά το «φάντασμα» του Βίκτορ Ορμπαν έχει απλωθεί στο ΕΛΚ. Ο ούγγρος πρωθυπουργός κατάφερε, με τις αμφιλεγόμενες μεθόδους του, να διαμορφώσει σε μεγάλο βαθμό την ατζέντα του ΕΛΚ, ιδιαίτερα σε θέματα προστασίας των εξωτερικών συνόρων και μετανάστευσης. Ωστόσο, η προσπάθεια να μην εμφανιστούν στην επιφάνεια οι διαφωνίες πέτυχε και δεν δόθηκε η παραμικρή συνέχεια στα όσα είχαν ακολουθήσει την πρόσφατη ψηφοφορία στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για την υπαγωγή της Βουδαπέστης στο άρθρο 7 της Συνθήκης της Λισαβόνας για παραβιάσεις του κράτους δικαίου. Ο κ. Ορμπαν δεν σήκωσε επίσης τους τόνους στο ψήφισμα για την υπεράσπιση των αξιών του ΕΛΚ, στο οποίο επισημαίνεται ότι «η προστασία της δημοκρατίας και του κράτους δικαίου, τόσο εντός της ΕΕ όσο και παγκοσμίως, συνιστούν θεμέλιο λίθο της πολιτικής μας. Επιπλέον, ο συρρικνούμενος χώρος για την κοινωνία των πολιτών μπορεί να θέσει σε κίνδυνο την ίδια την ελευθερία μας».

Η ευρωπαϊκή Δεξιά επέλεξε τον υποψήφιό της για την προεδρία της Κομισιόν, αλλά όλοι συμφωνούν ότι αυτό ήταν το εύκολο βήμα στον δρόμο προς τις ευρωεκλογές του Μαΐου 2019. Το εκλογικό σκηνικό είναι πολύ εύθραυστο και οι προβλέψεις δεν είναι διόλου εύκολες, καθώς επηρεάζονται από διαφορετικές μεταβλητές που με τη σειρά τους εμφανίζονται ευπαθείς σε αιφνίδιες κινήσεις.

Ορισμένα πολύ ενδιαφέροντα στοιχεία περιλαμβάνονται στην περιοδική (ανανεώνεται περίπου κάθε τέσσερις με έξι εβδομάδες) έρευνα/βαρόμετρο του Ιδρύματος «Κόνραντ Αντενάουερ» – KAS – για λογαριασμό του ΕΛΚ. Τα στοιχεία αυτά προέρχονται φυσικά από δημοσκοπήσεις σε εθνικό επίπεδο και δεν σημαίνει ότι θα είναι απαραίτητα ταυτόσημα με τις προτιμήσεις των ψηφοφόρων σχετικά με τις ευρωεκλογές. Αλλωστε, δεν είναι λίγοι όσοι θεωρούν πως η αποχή ενδέχεται να κινηθεί ξανά σε πολύ υψηλό επίπεδο και να αποτελέσει μεγαλύτερο κίνδυνο από ό,τι η άνοδος των ευρωσκεπτικιστικών και λαϊκιστικών κομμάτων. Υπενθυμίζεται ότι το ποσοστό συμμετοχής κινείται συνεχώς πτωτικά από τις πρώτες ευρωεκλογές του 1979 (62%) ως τις τελευταίες του 2014 (όταν υποχώρησε κάτω από 43%).

Σύμφωνα με τις προβλέψεις του KAS, το ΕΛΚ θα παραμείνει η μείζων πολιτική δύναμη στο επόμενο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο κερδίζοντας μεταξύ 174 και 191 εδρών. Συγκριτικά με τη σημερινή κατάσταση, το ποσοστό των εδρών του δεν θα μειωθεί δραματικά (από -2,1% ως -4,5%) και θα κυμανθεί μεταξύ 24,7% και 27,1%, από 29,2% σήμερα. Ωστόσο, τα στελέχη του ΕΛΚ έχουν στραμμένο το βλέμμα στη δεξιά τους πτέρυγα, όπου οι εκτιμήσεις δείχνουν πως θα μπορούσε να υπάρξει ένα ποσοστό εδρών περί το 19%-20%. Πιο συγκεκριμένα, υπάρχει η πρόβλεψη ότι αν συνδυαστούν τα ποσοστά της ευρωπαϊκής Ακροδεξιάς, της Ακρας Αριστεράς, αλλά και η πιθανή εμφάνιση άλλης μιας ευρωομάδας υπό το Κίνημα 5 Αστέρων, τότε όλες αυτές οι δυνάμεις μαζί θα μπορούσαν να καταλάβουν το 25% των εδρών της νέας Ευρωβουλής. Το συμπέρασμα από αυτή την αλλαγή της «κομματικής γεωγραφίας» είναι ότι δεν αρκεί η σύμπραξη του ΕΛΚ με τους Σοσιαλιστές και Δημοκράτες ώστε να οικοδομηθεί η πλειοψηφία των 353 εδρών στη νέα Ευρωβουλή των 705 εδρών (μετά την αποχώρηση της Βρετανίας). Θα απαιτηθεί και τρίτος εταίρος – για πρώτη φορά.

Υπάρχει, τέλος, άλλη μία παράμετρος, η οποία αφορά το τι θα αποφασίσει να πράξει ο Εμανουέλ Μακρόν. Η επιλογή του γάλλου προέδρου θα είναι κομβικής σημασίας για την τελική κατανομή των εδρών αλλά και για τη μορφή της πολιτικής αντιπαράθεσης εν όψει των ευρωεκλογών. Ο κ. Μακρόν «έχει ανοίξει την τράπουλα» με σκοπό την «πολιτική μεταμόσχευση» από το εθνικό στο ευρωπαϊκό επίπεδο του μοντέλου του κινήματος En Marche με σκοπό την υπέρβαση των παραδοσιακών κομμάτων. Ο αεικίνητος – αν και βαλλόμενος στο εσωτερικό της Γαλλίας – Μακρόν έχει πραγματοποιήσει άνοιγμα προς την ευρωομάδα των Φιλελευθέρων (ALDE) του Γκι Φερχόφσταντ και έχει προσεγγίσει τον Μαρκ Ρούτε, τον πρωθυπουργό της Ολλανδίας, ο οποίος θεωρείται από πολλούς η πιο δυναμική προσωπικότητα στον χώρο του κεντρώου φιλελευθερισμού στην Ευρώπη. Θα δημιουργήσει όμως δική του ευρωομάδα ο κ. Μακρόν; Απάντηση δεν υπάρχει μέχρι στιγμής.

Με βάση αυτά τα δεδομένα, οι αναλυτές του KAS παρουσιάζουν τρία σενάρια. Με βάση το πρώτο, η σημερινή κατάσταση πραγμάτων δεν θα μεταβληθεί δραματικά. Ο κ. Μακρόν δεν συστήνει ευρωομάδα και είτε κατεβαίνει αυτόνομα είτε το κόμμα του εντάσσεται σε αυτήν του ALDE. Σε αυτή την περίπτωση, η πιο πιθανή συμμαχία για εκλογή προέδρου της Κομισιόν είναι η συνεργασία ΕΛΚ, Σοσιαλιστών και Φιλελευθέρων. Στο δεύτερο σενάριο, ο κ. Μακρόν συστήνει το ευρωπαϊκό En Marche και δημιουργεί συμμαχία με το ALDE. Η ομάδα αυτή θα πλησιάσει αλλά δεν αναμένεται να ξεπεράσει τους Σοσιαλιστές, αν και πιθανόν να υπάρξουν διαρροές από τους δεύτερους προς την ευρωομάδα Μακρόν. Ισως οι Σοσιαλιστές να αναπληρώσουν μερικές απώλειες αν π.χ. κόμματα όπως ο ΣΥΡΙΖΑ ενταχθούν σε αυτούς.

Το τρίτο σενάριο, ίσως το πιο ανησυχητικό, είναι αυτό μιας «Ενωσης των Ριζοσπαστών». Οι ρεαλιστές των ευρωπαϊκών πραγμάτων γνωρίζουν καλά ότι αυτή η ένωση είναι ουσιαστικά ανέφικτη, διότι το δεξιό και το αριστερό άκρο του φάσματος δεν είναι εύκολο να συνεννοηθούν, ενώ στο εσωτερικό της ευρωπαϊκής Ακροδεξιάς υπάρχουν εντονότατες προσωπικές διαφωνίες – ιδιαίτερα μετά την πολιτική εκτόξευση του ηγέτη της ιταλικής Λέγκας Ματέο Σαλβίνι. Επίσης, το Κίνημα 5 Αστέρων μπορεί να κατέλθει αυτόνομα ή και όχι (να συνεργαστεί με το GUE/NGL, κάτι που μοιάζει πιθανότερο, διότι θα είναι δύσκολο να βρει άλλα έξι κόμματα ώστε να διαμορφώσει ευρωομάδα).

Ο πρόεδρος της ΝΔ Κυριάκος Μητσοτάκης (τον οποίο πολλοί εκθειάζουν στο ΕΛΚ για τη μετριοπάθεια και τον ρεαλισμό του) επετέθη με σφοδρότητα στους λαϊκιστές σε όλες τις δημόσιες παρεμβάσεις του.

Υπενθυμίζεται ότι ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης ήταν από τους πρώτους που είχαν καταδικάσει τις πρακτικές Ορμπαν, αν και σε συνομιλία του με έλληνες δημοσιογράφους σημείωσε ότι ίσως συνιστά υποκρισία να καταγγέλλεται μόνο ο Ορμπαν όταν οι λαϊκιστές ανθούν και αλλού, χωρίς να έχουν χρώμα. Ο πρόεδρος της ΝΔ αναφέρθηκε σε κεντροαριστερές κυβερνήσεις στη Ρουμανία και στη Μάλτα, αλλά και στον ΣΥΡΙΖΑ, τον οποίο και έχει καταγγείλει για «ορμπανοποίηση». Για τον κ. Μητσοτάκη, «με τον κ. Ορμπαν φαίνεται ότι έχει επιτευχθεί μια ισορροπία» εν όψει ευρωεκλογών και το γεγονός ότι δεν διαμαρτυρήθηκε για το ψήφισμα περί κράτους δικαίου δείχνει ότι «έχει επιτευχθεί μια εκτόνωση» όπως είπε.

Ο κ. Μητσοτάκης δεν παρέλειψε επίσης, ερωτηθείς σχετικά με το φλερτ του ΣΥΡΙΖΑ με τους Ευρωπαίους Σοσιαλιστές, να σχολιάσει τα «πολλά ευρωπαϊκά καπέλα» που φοράει το κόμμα του Αλέξη Τσίπρα, που ουσιαστικά είναι σήμερα πολιτικά άστεγο, αφού στο GUE/NGL όπου σήμερα ανήκει δεν έχει πλέον συμπάθειες, ενώ και η ένταξή του στους Σοσιαλιστές δεν θα είναι εύκολη. Μάλιστα, ο κ. Μητσοτάκης, σχολιάζοντας τη διαφαινόμενη επιλογή του σημερινού αντιπροέδρου της Κομισιόν Φρανς Τίμερμανς ως «spitzenkandidaten» των Ευρωπαίων Σοσιαλιστών, αναρωτήθηκε τι θα είχε να πει ο ολλανδός πολιτικός, που πρωτοστάτησε στη διαδικασία για τις παραβιάσεις του κράτους δικαίου στην Πολωνία, για όσα πράττει ο ΣΥΡΙΖΑ στην Ελλάδα σε σχέση με τους θεσμούς.