Φωτογραφίζοντας τον Γουόρχολ

«Οταν πήγα στον Γουόρχολ είχα ήδη φωτογραφίσει δύο πάπες και δύο αμερικανούς προέδρους. Δεν θα ένιωθα δέος μπροστά στον Γουόρχολ και τους φίλους του».

Αυτό ανέφερε σε μια από τις τελευταίες του συνεντεύξεις, πριν από τον θάνατό του, το 2009, ο αμερικανός φωτορεπόρτερ Νατ Φινκελστάιν, ο οποίος τεκμηρίωσε με τον φακό του τις κοινωνικές αλλαγές στις Ηνωμένες Πολιτείες τη δεκαετία του 1960.

Η έκρηξη της ποπ και της underground κουλτούρας βρήκε τον Φινκελστάιν να φωτογραφίζει, από το 1964 ως το 1967, ως «in house» φωτογράφος, τα δρώμενα στο στούντιο του Αντι Γουόρχολ, το Factory («Εργοστάσιο»). Δείγμα αυτής της δουλειάς του θα δουν οι επισκέπτες της έκθεσης: «In And Out of Warhol’s Orbit: Photographs by Nat Finkelstein» – («Εντός και εκτός της τροχιάς του  Αντι Γουόρχολ: Φωτογραφίες του Νατ Φινκελστάιν», στην αίθουσα Τέχνης Proud Central (Proud Galleries) στο Λονδίνο (11 Απριλίου – 9 Ιουνίου 2019).

Γεννημένος στο Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης το 1933, ο Νατ Φινκελστάιν ήρθε σε επαφή με τη φωτογραφία μέσω της μαθητείας του, τη δεκαετία του 1950, στο περιοδικό «Harper’s Bazaar» δίπλα στον φημισμένο art director του περιοδικού, τον Αλεξέι Μπρόντοβιτς, ο οποίος εξασφάλιζε συνεργασίες καλλιτεχνών όπως ο Μαρκ Σαγκάλ και ο Μαν Ρέι. Ο Φινκελστάιν πέρασε γρήγορα στο φωτορεπορτάζ και άρχισε να συνεργάζεται με πρακτορεία όπως το Black Star, τα οποία προμήθευαν φωτογραφικό υλικό περιοδικά μεγάλης κυκλοφορίας όπως το «Life». Εντονα πολιτικοποιημένος, ενταγμένος στο New Left, τη «Νέα Αριστερά», ο Φινκελστάιν κάλυψε φωτογραφικά το κίνημα των πολιτικών δικαιωμάτων στις ΗΠΑ, στις αρχές της δεκαετίας του 1960.

Πολιτικοποιημένος
φωτορεπόρτερ

Τι γύρευε λοιπόν ένας πολιτικοποιημένος φωτορεπόρτερ στο στούντιο του Αντι Γουόρχολ; Ο Φινκελστάιν που ενδιαφερόταν πάντα για την αντικουλτούρα, και έχοντας φωτογραφίσει την τζαζ σκηνή της Νέας Υόρκης στα τέλη της δεκαετίας του 1950, δέχτηκε μια παραγγελία από το περιοδικό «Pageant», για το φαινόμενο της ποπ κουλτούρας. Το 1964 ο Αντι Γουόρχολ βρισκόταν ήδη στο επίκεντρο της ποπ κουλτούρας της Νέας Υόρκης. Στο στούντιό του, το Silver Factory, όπως είχε αρχικώς ονομαστεί, καθώς μεγάλο τμήμα του ήταν καλυμμένο με αλουμινόχαρτο, συγκεντρώνονταν επίδοξοι μουσικοί, ζωγράφοι, μανεκέν. Ο Γουόρχολ διέκρινε το ταλέντο γύρω του και γρήγορα κατάλαβε ότι ο Νατ Φινκελστάιν ήταν ο ιδανικός φωτογράφος για να αποτυπώσει τις μέρες και τις νύχτες στο Factory. Οταν οι Velvet Underground, το γκρουπ που είχαν σχηματίσει ο Λου Ριντ και ο Τζον Κέιλ, άρχισαν να προβάρουν τα τραγούδια τους για τον πρώτο τους δίσκο, ο οποίος στο εξώφυλλο έφερε μια μπανάνα σχεδιασμένη από τον Γουόρχολ, ο Φινκελστάιν ήταν εκεί (όταν ο δίσκος κυκλοφόρησε το 1967 πούλησε ελάχιστα, αλλά σήμερα θεωρείται από τους πιο επιδραστικούς στην ιστορία του ροκ).

Οταν μία από τις μούσες του Γουόρχολ, η Ιντι Σέτζγουικ, καλλονή της εποχής, φιλοδοξούσε να κάνει κινηματογραφική καριέρα πέραν των «πειραματικών» ταινιών του Γουόρχολ, ο Φινκελστάιν ήταν εκεί. Οταν ο Μπομπ Ντίλαν επισκέφθηκε το Factory, ο Φινκελστάιν τον φωτογράφισε δίπλα στον Γουόρχολ με έναν πίνακα του Ελβις Πρίσλεϊ ανάμεσά τους. Οταν ο Σαλβαντόρ Νταλί βρέθηκε σε ένα πάρτι στο Factory, ο φακός του Φινκελστάιν τον κατέγραψε επίσης.

Ο φωτογράφος έβρισκε ενδιαφέρον το πλήθος που περιστρεφόταν γύρω από τον Γουόρχολ: ήταν αντισυμβατικό, δημιουργικό και ξέφρενο – το αλκοόλ και τα ναρκωτικά ήταν κομμάτι της κουλτούρας του Factory. Ηταν επίσης και όμορφο, ήταν γνωστή η εμμονή του Γουόρχολ με την ομορφιά αλλά και η αδυναμία του Φινκελστάιν στα κορίτσια.  

Εγκατέλειψε τις ΗΠΑ
για να μη συλληφθεί

Στο μόνο πράγμα που οι δυο τους δεν συμφωνούσαν ήταν η πολιτική: ο Γουόρχολ αδιαφορούσε για την Αμερική που άρχιζε να φλέγεται εξαιτίας του πολέμου του Βιετνάμ, ενώ ο Φινκελστάιν, παράλληλα με τη φωτογραφία, ήταν ακτιβιστής, λάμβανε μέρος σε πολιτικές συγκεντρώσεις και είχε επαφές με την οργάνωση των Μαύρων Πανθήρων. Το 1969 το πολιτικό κλίμα αλλάζει, ο Νίξον έχει εκλεγεί πρόεδρος και ο φωτογράφος αναγκάζεται να εγκαταλείψει τη χώρα προκειμένου να μη συλληφθεί με την κατηγορία της κατοχής και χρήσης ναρκωτικών. Τη δεκαπενταετία του ακολουθεί ζει περιπλανώμενος στην Ασία και στη Μέση Ανατολή και πουλάει χασίς για να επιβιώσει. Οταν το 1982 επιστρέφει στη Νέα Υόρκη, εμπλέκεται στην πανκ σκηνή της πόλης και αρχίζει να φωτογραφίζει ξανά.

Ως το τέλος της ζωής του ο Φινκελστάιν φωτογράφιζε τις underground καλλιτεχνικές σκηνές – παιδιά που χόρευαν ρέιβ στο Αμστερνταμ και στο Λονδίνο τη δεκαετία του 1990 και αργότερα. Και ως το τέλος της ζωής του παρέμεινε «αριστερός» και διαυγής, χωρίς να τρέφει ψευδαισθήσεις ότι επίκειται μια νέα πολιτιστική επανάσταση όπως αυτή που ο ίδιος είχε την τύχη να ζήσει και να καταγράψει.