Ενα ερώτημα, μάλλον ρητορικό παρά πραγματικό, είναι ποιος παρασέρνει ποιον: «Η Ιατρική επιστήμη την τεχνολογία ή η τεχνολογία την Ιατρική;». Θυμίζει το ερώτημα «η κότα κάνει το αβγό ή το αβγό την κότα;». Ενα είναι δεδομένο. Η τεχνολογία μέσα από συνεχείς και ραγδαίες εξελίξεις συμβάλλει στη διαθεσιμότητα όχι μόνο νέων συσκευών και υλικών αλλά και νέων διαγνωστικών και θεραπευτικών τεχνικών στην καθημερινή ιατρική πράξη. Και ενώ η τεχνολογία των υλικών αλλάζει με ταχείς ρυθμούς (πριν ολοκληρωθούν κλινικές μελέτες υλικών, εμφανίζονται νέα με άλλες ιδιότητες και κλινικά αποτελέσματα, μια συνεχής τεχνολογική και κλινική σκυταλοδρομία), επηρεάζοντας όχι μόνο την οικονομική απόδοση των συστημάτων υγείας αλλά και το επίπεδο υπηρεσιών υγείας σε παράλληλη σχέση με την υγεία των ασθενών. Υπάρχει όμως το παράδοξο ότι Ιατρική και ασθένειες αναπτύσσονται παράλληλα. Η Υγεία απαιτεί μεγαλύτερο κομμάτι των προϋπολογισμών του κάθε κράτους.  Προς τα πού λοιπόν βαδίζουμε;

Εκατό χρόνια πριν, τις περισσότερες ιατρικές πράξεις και τεχνολογίες τις οποίες εμείς σήμερα θεωρούμε δεδομένες δεν τις είχαν καν φανταστεί ή αυτές βρίσκονταν στις σελίδες μυθιστορημάτων επιστημονικής φαντασίας και όχι πάντως στην ιατρική βιβλιογραφία. Σήμερα, 52 χρόνια μετά, το σενάριο της ταινίας «Fantastic Voyage» (κλασική περιπέτεια επιστημονικής φαντασίας του 1966, που παρακολουθεί το απίθανο υποβρύχιο ταξίδι μιας ομάδας γιατρών μέσα στο ανθρώπινο σώμα για να επιδιορθώσει ζημιές στον εγκέφαλο ενός τραυματισμένου επιστήμονα) βρίσκει εφαρμογή τόσο στην καθημερινότητα (ασύρματη ενδοσκοπική κάψουλα) όσο και στις εφαρμογές της νανοτεχνολογίας στη θεραπευτική ιατρική.

Οι τεχνολογικές καινοτομίες

Η τεχνολογία δεν έχει όρια. Δεν έχει περιορισμούς. Καμιά φορά ούτε φυσικούς περιορισμούς. Δεν μιλάμε φυσικά για ηθικούς περιορισμούς. Βρισκόμαστε ήδη στην τέταρτη βιομηχανική επανάσταση, η οποία ενώνει όλες τις διαθέσιμες σήμερα τεχνολογικές καινοτομίες (ρομποτική, τεχνητή νοημοσύνη, γενετική, βιοτεχνολογία, μοριακή βιολογία, νανοτεχνολογία, τρισδιάστατη εκτύπωση), βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στους αλγόριθμους, στο Διαδίκτυο των Πραγμάτων, στα Μεγάλα Δεδομένα, στην ανάλυσή τους σε πραγματικό χρόνο και προσπαθεί να μιμηθεί τον ανθρώπινο εγκέφαλο στη σκέψη, το αίσθημα, την ψυχολογία και στη διαφοροποίηση μεταξύ του βιολογικού, φυσικού και ψηφιακού.

H κλινική του Cleveland συνεχίζει, όπως κάνει τα τελευταία χρόνια, να παρουσιάζει τις τεχνολογικές καινοτομίες στην Υγεία για το επόμενο έτος ή καλύτερα για το πού οδηγείται η Ιατρική μέσα από τη χρήση της τεχνολογίας ή πού θα βοηθήσει η τεχνολογία την ιατρική σκέψη.

Σε μια εποχή, αποκλειστικά δυστυχώς τεχνολογική, η τεχνητή νοημοσύνη, από μια φουτουριστική απειλή για την ανθρωπότητα, αποτελεί μέρος της καθημερινής ζωής. Στην υγειονομική περίθαλψη, η AI αλλάζει το παιχνίδι με τις εφαρμογές του στην υποστήριξη αποφάσεων, την ανάλυση εικόνας και την ταξινόμηση των ασθενών.

Σήμερα, οι αλγόριθμοι μηχανικής μάθησης έχουν τη δυνατότητα να κατηγοροποιούν/ταξινομούν τις εικόνες και να παρέχουν στον γιατρό μέσα από τα συστήματα υποστήριξης κλινικών αποφάσεων έναν πρόσθετο βαθμό εμπιστοσύνης στη διαγνωστική του πρόβλεψη. Η τεχνολογία αυτή, σύμφωνα με τις αναφορές της Cleveland Clinic, γνώρισε τη μεγαλύτερη υιοθεσία σε τομείς όπως η δερματολογία, η νευρολογία και η οφθαλμολογία με μια συνεχή επέκταση της χρήσης της και σε άλλες ειδικότητες.

Η τεχνητή νοημοσύνη φέρει έντονα στην επιφάνεια την αντίθεση μεταξύ του ανθρώπινου παράγοντα και της τεχνολογίας, μεταξύ της ψυχρής, μεταλλικής λογικής και του ανθρώπινου συναισθήματος. Τι θα επικρατήσει τελικά; Θα το δούμε πολύ σύντομα.

Η τεχνολογία εκτύπωσης 3D

Η «precision medicine» (Ιατρική ακριβείας), μετονομασία της «προσωποποιημένης –  εξατομικευμένης Ιατρικής» (personalized medicine) που λαμβάνει υπόψη τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά κάθε ατόμου, αποτελεί πεδίο εφαρμογής της εκτύπωσης 3D. Μια τεχνολογία που αναπτύχθηκε στη δεκαετία του ’70 για γενική χρήση και στην Ιατρική το 2005 για συγκεκριμένες εφαρμογές.

Μια τεχνολογία που προσφέρει τη δυνατότητα δημιουργίας τεχνητών υλικών που ταιριάζουν με τις ακριβείς προδιαγραφές του ασθενούς. Σχεδιασμένα σύμφωνα με τη σύνθεση των δεδομένων του ασθενούς ώστε να είναι πιο συμβατά με τη φυσική ανατομία του ασθενούς. Η ευελιξία που παρέχεται από την εκτύπωση 3D δίνει στους γιατρούς τη δυνατότητα να προσφέρουν στους ασθενείς την πιο προηγμένη φροντίδα, ενώ συγχρόνως ελαχιστοποιούν τον κίνδυνο επιπλοκών τους. Σήμερα με την εκτύπωση 3D έχουμε πετύχει την κατασκευή αεραγωγών, εξωτερικών προθέσεων και κρανιακών / ορθοπαιδικών εμφυτευμάτων.

Η τεχνολογία εκτύπωσης 3D βρίσκει εφαρμογή ιδιαίτερα στην εκτύπωση ανατομικών εκμαγείων για ιατρικές ειδικότητες σε ένα σύνολο επεμβάσεων, τα οποία χρησιμοποιούνται για την προεγχειρητική αξιολόγηση των ασθενών, τον χειρουργικό σχεδιασμό αλλά και για προεγχειρητικούς και εκπαιδευτικούς σκοπούς. Η κατασκευή τρισδιάστατου (3D printed) αντιγράφου (τρισδιάστατο φυσικό μοντέλο εκμαγείο) είναι μία από τις πιο πρωτοποριακές και καινοτόμες μεθόδους παγκοσμίως σε ένα σύνολο επεμβάσεων και εφαρμογών υψηλού κινδύνου ασθενών. Μάλιστα το 2018 υπήρξε και η κυκλοφορία του βιβλίου «3D Printing Applications in Cardiovascular Medicine», που καταδεικνύει τη σπουδαιότητα της τεχνολογικής αυτής εφαρμογής. Είναι δε πλέον επιστημονικά αποδεδειγμένο σε ένα πλήθος κλινικών μελετών ότι η χρήση της τρισδιάστατης μοντελοποίησης έχει πολλαπλά πλεονεκτήματα τα οποία ενδεικτικά περιλαμβάνουν:

• Μείωση χρόνου επέμβασης.

• Μείωση επιπλοκών.

• Χρήση λιγότερων ιατροτεχνολογικών προόντων.

• Ταχύτερη ανάρρωση.

• Καλύτερη ποιότητα ζωής για τον ασθενή.

Μέχρι σήμερα η τεχνολογία έχει χρησιμοποιηθεί για πολλές περίπλοκες καρδιοχειρουργικές επεμβάσεις και ακόμα και για την πιο πρόσφατη ολική μεταμόσχευση προσώπου της Cleveland Clinic.

Οι σχέσεις γιατρών – ασθενών

Η ρομποτική τεχνολογία θα συνεχίσει να επεκτείνει τη χρήση της στις χειρουργικές ειδικότητες, μέσα από την ανάπτυξη πιο ακριβών εργαλείων σχεδιασμού και λογισμικού, έως την αύξηση της αυτοματοποίησης των εργασιών κατά τη διάρκεια της χειρουργικής επέμβασης.

Αν συνδυάσουμε όλες αυτές τις αναδυόμενες τεχνολογίες, αν εστιάσουμε σε αυτές, τότε η πιθανότητα της ανακάλυψης νέων θεραπειών, η πιθανότητα της εφαρμογής των ιατρικών μεθόδων πιο αποδοτικά και πιο αποτελεσματικά θα δημιουργήσει προϋποθέσεις λιγότερης σπατάλης στο σύστημα, που με τη σειρά του σημαίνει περισσότερους διαθέσιμους πόρους στη βοήθεια περισσότερων ανθρώπων.
Αθελά μου, βρίσκω τον εαυτό μου να κάθεται μπροστά στον υπολογιστή και να αποπλανιέται από το Διαδίκτυο.

Το Internet μού προσφέρει, όπως σε όλους, την πρόσβαση σε όλη τη γνώση του κόσμου. Αλλά αναρωτιέμαι: Θα υπάρχουν ακόμη πραγματικές σχέσεις γιατρών και ασθενών ή μόνο εικονικές;

Ο κ. Χρήστος Καζάσης είναι εμβιομηχανικός – εμπειρογνώμονας αξιολόγησης και διάχυσης ιατρικής τεχνολογίας.