Hot spot έτοιμο να εκραγεί στη Χίο

Κάθε πρωί η Δάφνη Σπυροπούλου ξυπνά με ένα βάρος στο στήθος. Την αγωνία αν θα τα βγάλει και σήμερα πέρα στο ΚΥΤ (Κέντρο Υποδοχής και Ταυτοποίησης, hot spot) που διευθύνει, στο παλιό κτίριο της ΒΙΑΛ στη Χίο. Το αποτέλεσμα είναι συνήθως ικανοποιητικό. Ομως το άγχος μένει. «Δεν είναι μόνο η πολλή δουλειά, που φτάνει ως 18 ώρες την ημέρα» λέει. «Είναι και η αβεβαιότητα για το μέλλον. Αδηλο αν αντέξω για καιρό ακόμη». Στην αβεβαιότητα συμβάλλουν η λειψή πληροφόρηση από την Αθήνα για το τι μέλλει γενέσθαι με τους 1.100 πρόσφυγες που είναι στοιβαγμένοι σε κοντέινερ-κλουβιά, καθώς και οι αντιδράσεις εκατοντάδων περιοίκων που είναι ανάστατοι από τις διαρρήξεις των προσφύγων στα κτήματά τους και απειλούν ευθέως με αυτοδικία.

Διαρκής έκτακτη ανάγκη

ΚΥΤ σε καθεστώς διαρκούς εκτάκτου ανάγκης. Το πρώτο που βλέπει κανείς φτάνοντας στην είσοδό του είναι τα σπασμένα τζάμια στα κουβούκλια της Αστυνομίας και του στρατού. «Τα έσπασαν με πέτρες την προπερασμένη Παρασκευή μαζί με το κεφάλι ενός αστυνομικού επειδή δεν τους άρεσαν οι φακές που τους δώσαμε» διηγείται η ίδια. «Τέτοια επεισόδια μπορούν να ξεσπάσουν για ψύλλου πήδημα. Η αφορμή δεν έχει σημασία. Τις προάλλες τους δώσαμε πάλι φακές και δεν διαμαρτυρήθηκε κανένας». Το δεύτερο χτυπητό σημείο του είναι τα τεράστια συρματοπλέγματα, που δίνουν στο κέντρο την όψη στρατοπέδου συγκέντρωσης.

Το ΚΥΤ στη ΒΙΑΛ (πρώην Βιομηχανία Αλουμινίου) είναι κλειστό κέντρο. Οι έγκλειστοι δεν επιτρέπεται να το εγκαταλείψουν χωρίς ειδική άδεια. Τις πρώτες 25 ημέρες της εισαγωγής τους έχουν μάλιστα το στάτους κρατουμένου. «Αυτό ορίζει ο νόμος και εμείς τον εφαρμόζουμε» λέει η κυρία Σπυροπούλου. Στην πραγματικότητα βέβαια τα πράγματα είναι εντελώς διαφορετικά. Οι «κρατούμενοι» μπαινοβγαίνουν κατά το δοκούν στο κέντρο. Η φρουρά, με άνωθεν εντολή, κάνει τα στραβά μάτια. «Είναι σαν παιδική χαρά, σαν το παιχνίδι «κλέφτες και αστυνόμοι»» προσθέτει η ίδια. Με αποτέλεσμα, οι φρουροί να βρίσκουν προσωρινά την ησυχία τους και οι πρόσφυγες «ζωτικό», ήτοι δροσερό, χώρο. Μερικοί κάθονται ανενόχλητοι στη σκιά δίπλα στους φρουρούς της εισόδου, άλλοι προτιμούν να ξαπλώσουν κάτω από τα δέντρα στα διπλανά χωράφια.

Μαγική εικόνα. Ενας πρόσφυγας διασχίζει το συρματόπλεγμα σαν αυτό να ήταν άυλο, διαμπερές –έτσι όπως διέσχιζε και ο Ζαν Μαρέ (χωρίς να σπάει τα μούτρα του!) έναν καθρέφτη στην ταινία «Ορφέας» του Ζαν Κοκτό. Ομως τα φαινόμενα απατούν. Οπως αποδείχθηκε αργότερα, ο πρόσφυγας είχε μπει στο hot spot μέσα από μια τεράστια τρύπα του συρματοπλέγματος. Τέτοιες τρύπες υπάρχουν πολλές –τα συνεργεία του κέντρου τις «μπαλώνουν» κατά καιρούς, οι πρόσφυγες σπεύδουν όμως κατόπιν να τις ξανανοίξουν.

Υπάρχουν και ήσυχες στιγμές στη ΒΙΑΛ. Ομως η ησυχία είναι εύθραυστη, ο κίνδυνος αναζωπύρωσης των επεισοδίων συνεχής. Αυτός εμφανίζεται με το «καλημέρα», κατά την καταμέτρηση των προσφύγων, που γίνεται συνήθως –για «λόγους ασφαλείας» –στα κοντέινερ και στις εθνικές ομάδες. «Αποφεύγουμε μια γενική συγκέντρωση, που θα έδειχνε τη γύμνια μας σε προσωπικό –εντός κέντρου έχουμε μόνο 8-10 αστυνομικούς» λέει η κυρία Σπυροπούλου. «Αυτό θα μπορούσε να υποκινήσει τον όχλο σε ταραχές».

Πώς προχωρούν οι αιτήσεις

Ο «όχλος» έχει βέβαια το δικό του αίσθημα ασφάλειας, τα δικά του γαστρονομικά γούστα. «Το φαΐ που ερχόταν κατεψυγμένο από την Αθήνα ήταν εν μέρει για πέταμα» λέει εκπρόσωπος μιας ΜΚΟ, που θέλει να μείνει ανώνυμη. Οι διαμαρτυρίες των προσφύγων ήταν λοιπόν δικαιολογημένες, αδικαιολόγητο μόνο το ρίξιμο πετρών.

Ησυχία, τάξη και ασφάλεια επικρατούν μόνο στους χώρους υποδοχής και εξέτασης των αιτημάτων ασύλου. Η εξακρίβωση της εθνικότητας ενός πρόσφυγα είναι το πρώτο βήμα για την καταγραφή των στοιχείων του (προσωπικά στοιχεία, φωτογραφία, δακτυλικά αποτυπώματα, κ.λπ.). Ακολουθεί η συνέντευξη για αναγνώριση του δικαιώματος ασύλου. «Ως τώρα έχουν γίνει 960 τέτοιες συνεντεύξεις, σχεδόν αποκλειστικά με Σύρους» λέει ο προϊστάμενος του Κλιμακίου Ασύλου Νίκος Παπαμανώλης. «Το ποσοστό απόρριψης είναι 69%» προσθέτει –κάτι που κατά τα άλλα ανατρέπει την ως τώρα αντίληψη ότι η Ελλάδα και η Frontex αναγνωρίζουν σχεδόν κάθε αίτηση σύρου πρόσφυγα.

Η εξέταση των αιτήσεων, χάρη και στη βοήθεια των ειδικών από την Ευρώπη, πάει πάντως τώρα ρολόι. Ο αριθμός τους, που έφτανε τον Ιούλιο τις 20-25 την ημέρα, αυξήθηκε ενδιάμεσα στις 35-40. «Τον Σεπτέμβριο θα έχουμε τελειώσει με τον σημερινό πληθυσμό του κέντρου» λέει. Το τι θα γίνει μετά είναι άδηλο εν όψει της αβεβαιότητας στην Τουρκία και την άφιξη νέων προσφύγων τις τελευταίες εβδομάδες.

Η μεγάλη αταξία και η ανασφάλεια αρχίζουν έξω από τη ΒΙΑΛ, στα μποστάνια και στα σπίτια των χωριών του Κάμπου. Οι περίοικοι καταγγέλλουν σωρεία διαρρήξεων. «Μου έκλεψαν όλες τις κότες μου και ένα αρνί και μου άνοιξαν το σπίτι» λέει ο Μιχάλης Ρακιντζής, που έχει ένα εξοχικό σε απόσταση μερικών εκατοντάδων μέτρων από τη ΒΙΑΛ και ανήκει σε μια δεκαμελή Επιτροπή Αυτοάμυνας των κατοίκων της περιοχής. «Δεν ήμουν ποτέ ρατσιστής, αλλά οι λαθρομετανάστες με έσπρωξαν να γίνω». Η λύση για το πρόβλημα, προσθέτει, είναι το διπλό υπερύψωμα του τείχους του hot spot με την προσθήκη διπλών σκοπιών. Διαφορετικά –μαχαίρι: «Θα τους έσφαζα όλους» λέει. Με αυτό συμφωνεί και επαυξάνει ένας συγχωριανός του που παρευρίσκεται στη συζήτηση.