Τρεις φορές ψέλνουμε τα κάλαντα στη διάρκεια του εορταστικού δωδεκαημέρου που ξεκινά τα Χριστούγεννα και ολοκληρώνεται των Αγίων Θεοφανείων ή Φώτων. Η εορταστική περίοδος που ξεκινά με τα κάλαντα των Χριστουγέννων, συνεχίσει στο μέσο της διάρκειά της με τα κάλαντα της Πρωτοχρονιάς και ολοκληρώνεται με τα κάλαντα των Φώτων.

Τα παιδιά –  όπως και τις παραμονές Χριστουγέννων και Πρωτοχρονιάς –  τη παραμονή της εορτής των Θεοφανείων, 5 Ιανουαρίου, ξεχύνονται στους δρόμους και περνούν από πόρτα σε πόρτα, ψάλλοντας  τα Κάλαντα Φώτων.

Τα Κάλαντα αυτά, όπως και των δύο προηγούμενων δύο μεγάλων εορτών του 12ημέρου, ψάλλονται, γιατί αφορμή τους είναι η εκκλησιαστική γιορτή, εμπλέκουν ωστόσο στους στίχους τους τη λαϊκή παράδοση και τα κυρίαρχα θέματά της, όπως ο έρωτας, ο γάμος και εύχονται υγεία και μακροημέρευση σε αυτόν που τα απευθύνουν καθώς τελικός τους στόχος είναι το φίλεμα, σε όποια του μορφή, άλλοτε σε είδος – σήμερα επί το πλείστον σε χρήματα.

Σήμερα τα Φώτα και ο Φωτισμός και Χαρά Μεγάλη και Αγιασμός, αντηχεί από το πρωί στους δρόμους, στα εμπορικά καταστήματα και τα μέσα μαζικής μεταφοράς.

Το γεγονός ότι οι στίχοι στα κάλαντα δε μένουν στο θρησκευτικό περιεχόμενο είναι διότι οι ρίζες τους είναι βαθιές, προχριστιανικές,  χάνονται στην Αρχαία Ελληνική εποχή και το αρχαίο ελληνικό έθιμο της Ειρεσιώνης.

Στο πλήθος των παραλλαγών που ακούμε από περιοχή σε περιοχή ανά την Ελλάδα, ιδαίτερη θέση έχουν τα κάλαντα της Πάτμου.  Και αυτό διότι, πρόκειται για τα μόνα κάλαντα που από θεολογική άποψη είναι απαλλαγμένα από κάθε άλλη επιρροή, γεγονός που δεν προκαλεί κάποια έκπληξη δεδομένης της πλούσιας θρησκευτικής ιστορίας του νησιού.

«Καλή σου μέρα αφέντη με την κυρά»

Τα κάλαντα της Πάτμου αρχίζουν με τη δημιουργία του κόσμου και την ημέρα που ο Θεός όρισε τα ύδατα. Συνεχίζουν με το προπατορικό αμάρτημα της Εύας και μετά αναγγέλλουν τη βάπτιση του Ιησού στον Ιορδάνη ποταμό έχοντας ως μόνιμη επωδό το «Καλή σου μέρα Αφέντη με την Κυρά».

Kαλημέρα πάντες, ω αδελφοί, ακούσατε την σήμερον εορτήν. Σήμερον τα Φώτα και εορτή και λαμπρά ημέρα Δεσποτική.

Kαλημέρα, καλημέρα, καλή σου μέρα αφέντη με την κερά.

Eν αρχή ως ήρχισεν ο Θεός έκτισε την γην και τον ουρανόν, ύστερον δε πάλιν από αυτά έκαμε τα ζώα και τα φυτά,

έκαμε την θάλασσαν, ποταμούς, τον Mέγα Iορδάνην και αλλουνούς.

Kαλημέρα, καλημέρα, καλή σου μέρ’ αφέντη με την κερά.

O Aδάμ και η Eύα ημάρτησαν και εις αμαρτίαν υπ έπεσαν, την απάτη στον όφι την έριξαν και του Θεού δεν είπαν πω ς έφταιξαν.

Αλλ’ ο όφις ήταν ο διάβολος, των πονηρών δαιμόνων διδάσκαλος. Mα και Iησούς ο φιλάνθρωπος ήλθεν εις τον κόσμον ως άνθρωπος

δια να λυτρώ σει πάντας ημάς από αυτάς τας χείρας τας μυαράς. Και τον Iωάννην εζήτησε και στο βάπτισμά του τον έκραξεν.

Iωάννη Πρόδρομε σε ζητώ στον Mέγαν Iορδάνην να βαφτιστώ. Kαι ο Iωάννης του έλεγε και σφοδρώς  το σώμα του έτρεμε.

Πώ ς να σε βαπτίσω, ω λυτρωτά, όπου η χειρ μου τρέμει και δειλιά, πώς τολμώ να βάλω την χείρα μου εις την κορυφή του Σωτήρα μου.

Άφες φόβον, Πρόδρομε, σου ζητώ στον Mέγαν Iορδάνην να βαπτισθώ.

Tότε τον βαπτίζει ο Bαπτιστής κι έλαμψεν η έρημος παρευθύς και το Πνεύμα ως είδος περιστεράς και λευκής και ωραίας και καθαράς και φωνή ηκούσθη εκ του Πατρός,

Ούτος είν’ υιός μου αγαπητός και τα Xερουβείμ θυμιάζουσι και τα Σεραφείμ τον δοξάζουσι.

Δια τού το πάντες, ω αδελφοί, ακούσατε την σήμερον εορτήν, να την εορτάσω μεν αδελφοί ότι είναι ημέρα Δεσποτική.