Ο μύθος των «μοναχικών λύκων» – Τρεις ειδικοί μιλούν στο ΒΗΜΑ

To απόγευμα της 16ης Οκτωβρίου οι Βρυξέλλες σκοτείνιασαν. Οι μνήμες του 2016, της χρονιάς που σημάδεψε την Ευρώπη με μαζικές τρομοκρατικές επιθέσεις των τζιχαντιστών επέστρεψαν. Ο Αμντεσλάμ Λασσουέντ με ένα καλάζνικοφ στο χέρι ανοίγει πυρ, σκοτώνει δύο Σουηδούς, τραυματίζει ακόμη έναν και τρέπεται σε φυγή. Την εκκωφαντική ησυχία που απλώθηκε καθ’ όλη τη διάρκεια της νύχτας στην περιοχή του Σκαρμπέεκ στην οποία διέμενε ο Τυνήσιος τρομοκράτης διέκοπταν οι σειρήνες των οχημάτων της αστυνομίας. Η συνέντευξη τύπου του Βέλγου πρωθυπουργού, Αλεξάντερ Ντε Κρόο στις 5 το ξημέρωμα δεν έμελλε να βάλει τέλος στο θρίλερ που βρισκόταν σε εξέλιξη. Ο δράστης ήταν ακόμη ελεύθερος. Η είδηση της εξουδετέρωσής του λίγο μετά τις 8 το πρωί έφερε ανακούφιση.

Ωστόσο, το μούδιασμα και τα ερωτηματικά του τι μπορεί να ακολουθήσει ήταν εμφανή στα πρόσωπα των πολιτών. Χαρακτήρισαν τον Λασσουέντ «μοναχικό λύκο», αλλά φαίνεται ότι ένας τέτοιος ορισμός δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Η βελγική εφημερίδα «La Libre» μία ημέρα μετά το τρομοκρατικό χτύπημα του Λασσουέντ έκανε αναφορά σε «αγέλη μοναχικών λύκων» στηλιτεύοντας τις ενέργειες ή μη της βελγικής κυβέρνησης. «Ο τζιχαντισμός είναι θρησκευτικός, πολιτικός και βίαιος. Η ιστορία, που ανανεώνεται συνεχώς, του «μοναχικού λύκου» καθησυχάζει και ηρεμεί… αλλά δεν κρύβει αγέλη;» διερωτάται χαρακτηριστικά ο Ντοριάν ντε Μέεους.

«Ο μοναχικός λύκος, είναι μια καθησυχαστική θεωρία που δεν πιστεύω» λέει στο «Βήμα», ο βουλευτής του MR, Ντενί Ντουκάρμ τον οποίο συναντήσαμε στο βελγικό κοινοβούλιο λίγες ημέρες μετά το τρομοκρατικό χτύπημα στις Βρυξέλλες.

Την θεωρία του «μοναχικού λύκου» καταρρίπτουν μιλώντας στο «Βήμα» ειδικοί σε θέματα τρομοκρατίας.

«Δεν υπάρχει μοναχικός. Ένας τρομοκράτης, ακόμα κι αν ενεργεί μόνος τη στιγμή που διαπράττει την πράξη, έχει πάντα κάποιον που μπορεί να του παρέχει αυτά τα όπλα. Συχνά μιλά για τα σχέδιά του με άλλους» εξηγεί ο Κλοντ Μονικέ, Διεθύνων Σύμβουλος του ESISC (European Strategic Intelligence and Security Center). Από την πλευρά του ο Τομά Ρενάρ, Διευθυντής του ICCT (International Centre for Counter-Terrorism) αναλύει τις διαστάσεις που έχει λάβει στο πέρασμα των χρόνων η ριζοσπαστικοποίηση μέσω του διαδικτύου:

«Το 2023 αν έχει κάποιος πολλές επαφές στο διαδίκτυο, δεν σημαίνει ότι είναι μόνος, γιατί αυτές είναι όπως μία πραγματική σχέση, όπως μία φυσική σχέση. Έτσι, θα μπορούσε κανείς να έχει επαφή με κάποιον από μια τρομοκρατική οργάνωση που παρέχει συστάσεις, οδηγίες ακόμη και για να τον βοηθήσει να αποκτήσει πρόσβαση σε όπλα και ούτω καθεξής».

Εξίσου μικρός κατά τον Τομά Ρενάρ είναι και ο αριθμός εκείνων που καθοδηγούνται από τους ιμάμηδες πλέον:

«Στην Ευρώπη συγκεκριμένα, ο αριθμός των ατόμων που ριζοσπαστικοποιούνται μέσω των τζαμιών είναι αρκετά χαμηλός. Τα περισσότερα άτομα στην Ευρώπη που έχουν ριζοσπαστικοποιηθεί και ενταχθεί σε τρομοκρατική οργάνωση ή που διέπραξαν τρομοκρατική επίθεση δεν έχουν ριζοσπαστικοποιηθεί μέσω των τζαμιών, αλλά κυρίως μέσω των φίλων τους, των συμμαθητών τους, των γειτόνων τους, φίλων νεαρής ηλικίας, διαδικτυακά και επίσης μερικές φορές αλλά σε χαμηλότερο επίπεδο, στη φυλακή. Στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, η ριζοσπαστικοποίηση μέσω ιμάμηδων και τζαμιών στην πραγματικότητα δεν είναι εμφανής. Δεν λέω ότι δεν συμβαίνει, αλλά ότι απέχει πολύ από το να είναι ο κύριος παράγοντας της ριζοσπαστικοποίησης».

Για τον βουλευτή του MR «τα τζαμιά είναι πάνω από όλα τόποι λατρείας πριν να είναι τόποι ριζοσπαστισμού. Υπάρχουν όμως τζαμιά που παρακολουθούνται στενά από τις υπηρεσίες μας γιατί τα μηνύματα που παραδίδονται εκεί είναι ριζοσπαστικά μηνύματα».

Η αναγέννηση του Ισλαμικού Κράτους

Στις 31 Οκτωβρίου 2019, οι Times της Νέας Υόρκης έγραφαν ότι «ο Αμπού Μπακρ αλ Μπαγκντάντι, ο πανούργος και αινιγματικός μαυροφορεμένος ηγέτης του Ισλαμικού Κράτους, ο οποίος μετέτρεψε μια εξέγερση σε παγκόσμιο τρομοκρατικό δίκτυο που συγκέντρωσε δεκάδες χιλιάδες νεοσύλλεκτους από 100 χώρες, πέθανε σε ηλικία 48 ετών». Μαζί του φάνηκε και η καθίζηση του ISIS. Όχι όμως και ο θάνατός του. Τόσο η Αλ-Κάιντα όσο και ο ΙSIS μπορεί να συρρικνώθηκαν, αλλά δεν εξαλείφθηκαν. Ακόμη κι αν το ενδιαφέρον δεν ήταν μέχρι πρότινος στραμμένο σε επιθέσεις με τη σφραγίδα των τζιχαντιστών, η απειλή της τρομοκρατίας δεν έπαψε να υπάρχει.
Ο Κλοντ Μονικέ σημειώνει ότι «το Ισλαμικό Κράτος έχασε την εδαφικότητά του το 2017 με την πτώση της Ράκας και της Μοσούλης και η απειλή μειώθηκε. Από τότε είχαμε μόνο ενέργειες, μεμονωμένες επιθέσεις, μερικές φορές πολύ σοβαρές. Είναι πάντα σοβαρό όταν υπάρχουν θάνατοι, αλλά μερικές φορές πολύ συμβολικές, πολύ οδυνηρές, όπως η δολοφονία του καθηγητή Σαμουέλ Πετί στη Γαλλία τον Οκτώβριο του 2020. Η απειλή είχε γενικά μειωθεί. Με τον πόλεμο στη Μέση Ανατολή επανέρχεται έντονα».

«Η τρομοκρατία δεν εξαφανίστηκε ποτέ» αναφέρει ο Τομάς Ρενάρ κάνοντας λόγο για μια μορφή «πιο ποικιλόμορφη» και «άλλες μορφές εξτρεμισμού που συνδέθηκαν με τον ακροδεξιό εξτρεμισμό ή αυτό που ονομάστηκε αντιθεσμικός ή αντικυβερνητικός εξτρεμισμός».

Όταν τον ρωτώ για την επιστροφή της απειλής της τρομοκρατίας, απαντά ότι δεν πρόκειται για επιστροφή, αλλά για «αναζωπύρωση της τρομοκρατικής απειλής σε υψηλότερο επίπεδο, ιδιαίτερα μάλιστα σε σχέση με την απειλή από την τρομοκρατία των τζιχαντιστών». Το ίδιο υποστηρίζει και ο Ντενί Ντουκάρμ: «Εξακολουθούμε να ζούμε με την απειλή στο Βέλγιο όπως και άλλες ευρωπαϊκές χώρες, για παράδειγμα τη Γαλλία. Και εδώ (σ.σ. τρομοκρατική επίθεση στις Βρυξέλλες 16/10) δυστυχώς, οι υπηρεσίες δεν μπόρεσαν να αποτρέψουν την επίθεση όπως την απέτρεψαν σε άλλες περιπτώσεις. Νομίζω ότι φυσικά, οι συγκρούσεις στη Μέση Ανατολή σήμερα, ο πόλεμος μετά την επίθεση της Χαμάς δημιουργεί πρόσθετη ένταση. Άρα έχουμε ήδη μια απειλή που υπάρχει σήμερα στην Ευρώπη και η απειλή εντείνεται από όσα συμβαίνουν στη Μέση Ανατολή. Από τη στιγμή που στο Βέλγιο το 2023, απετράπησαν τρεις επιθέσεις. Εν ολίγοις, αυτό σημαίνει ότι η απειλή υπάρχει και ότι θα πρέπει να συνεχίσουμε να ζούμε με την απειλή που συνδέεται με την ισλαμιστική τρομοκρατία».

Ακόμη ένα στερεότυπο που φαίνεται να καταρρίπτεται είναι ότι το ισλαμικό κράτος ανθεί μόνο στη Συρία. Πιο έντονα πεδία δράσης πλέον είναι οι περιοχές του Σαχέλ και το Αφγανιστάν. Ο Τομά Ρενάρ αναλύει επίσης τον ρόλο που είχαν στο παρελθόν οι Ευρωπαίοι πολίτες που τάσσονταν στο πλευρό των τζιχαντιστών.

«Τόσο το Iσλαμικό Κράτος όσο και η Αλ Κάιντα επωφελούνται από ορισμένα ασφαλή καταφύγια, σαν έναν ασφαλή χώρο όπου μπορούν και πάλι να οργανωθούν και να περιοριστούν. Δεν είναι ακόμη παρόμοιο με αυτό της περιόδου του χαλιφάτου, μεταξύ 2014 και 2019. Γιατί τότε αυτό που συνέβη είναι ότι το ISIS ήλεγχε πραγματικά μια πολύ μεγάλη περιοχή και αυτή ήταν πολύ κοντά στην Ευρώπη. Αυτό σήμαινε ότι ήταν πολύ εύκολο για τους Ευρωπαίους να ταξιδέψουν από την Ευρώπη στη Συρία» υπογραμμίζει ο Τομά Ρενάρ προσθέτοντας ότι «δεν είναι τόσο εύκολο να ταξιδεύεις μεταξύ Ευρώπης και Συρίας σήμερα».

«Με εξαίρεση την περιοχή του Ιντλίμπ, η οποία συνορεύει με την Τουρκία, είναι πολύ πιο δύσκολο να φτάσει κανείς στο έδαφος του ISIS από τα τουρκικά σύνορα, επειδή οι άλλες περιοχές που ελέγχονται από το ISIS είναι περισσότερο στα νοτιοανατολικά. Στο Αφγανιστάν, το ISIS και η Αλ Κάιντα ελέγχουν επίσης ορισμένα εδάφη με την ανοχή του καθεστώτος των Ταλιμπάν, αλλά το Αφγανιστάν, όπως το Σαχέλ, είναι περιοχές που δεν είναι τόσο ελκυστικές για τους Ευρωπαίους επειδή είναι μακριά, είναι πιο περίπλοκο να φτάσει κανείς» καταλήγει.