«Ο Ήχος της Κραυγής» των ανθρώπων – από την Μικρά Ασία και το Ολοκαύτωμα μέχρι το προσφυγικό

«Δεν είναι ξεκάθαρο πώς να ζυγιάσουμε αυτό που με θλίψη διαλέγουμε. Αχ, και να μπορούσαμε να νιώσουμε τη ζωή έξω από εδώ…».

Όσοι κατάφεραν να βρεθούν πριν λίγες ημέρες στην Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής του Κέντρου Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος για να παρακολουθήσουν την μοναδική συναυλία – παράσταση του Duo Vocialo υπό τον τίτλο «Ο Ήχος της Κραυγής», αφιερωμένη στους ανθρώπους που βίωσαν την Μικρασιατική Καταστροφή, το Ολοκαύτωμα, την Χιροσίμα, την Γενοκτονία των Ποντίων και την τρέχουσα προσφυγική κρίση, είχαν την ευκαιρία να βιώσουν μια ξεχωριστή σε καλλιτεχνικό ύφος και περιεχόμενο δημιουργία.

Μια εναλλακτική μουσική παράσταση που γεννήθηκε μέσα από την ανάγκη (και την υποχρέωση) των δημιουργών να απευθυνθούν και να ευαισθητοποιήσουν το κοινό στα θέματα της παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τις γενοκτονίες, τους μαζικούς διωγμούς.

Η ανταπόκριση του κοινού ήταν εξαιρετικά θερμή μιας και αυτό που παρουσιάστηκε «δεν ήταν ένα τυπικό ρεσιτάλ αλλά μια παράσταση με πολύ συγκεκριμένη ατμόσφαιρα και θεματική αφιερωμένη στον “Ήχο της Κραυγής” των ανθρώπων που βίωσαν ανθρωπιστικές καταστροφές», όπως αναφέρουν οι συντελεστές.

Στο επίκεντρο της μουσικής παράστασης που ξεκίνησε με επιτυχία το «ταξίδι» της από την Εναλλακτική Σκηνή της Λυρικής στο πλαίσιο των εκδηλώσεων για τα 100 χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή, βρίσκονται οι πανανθρώπινες αξίες της ελευθερίας, των δικαιωμάτων, της ισότητας, του σεβασμού στο διαφορετικό και της αξιοπρέπειας, που δοκιμάζονται τόσο στους ταραγμένους καιρούς μας. «”Όταν τα εγκλήματα αρχίζουν να συσσωρεύονται, γίνονται αόρατα.

Όταν τα βάσανα γίνονται ανυπόφορα, οι κραυγές δεν ακούγονται πια”, έγραψε ο Μπέρτολτ Μπρεχτ, διεισδυτικός χρονογράφος της πιο σκοτεινής περιόδου του 20ού αιώνα. Η συναυλία το Duo Vocialo φιλοδοξεί ακριβώς να δώσει ήχο στην κραυγή των ανθρώπων που βίωσαν –ή βιώνουν– κάποιες από τις οξύτερες ανθρωπιστικές κρίσεις του 20^ου και του 21^ου αιώνα, όπως το Ολοκαύτωμα, η Μικρασιατική Καταστροφή, η ρίψη της ατομικής βόμβας στη Χιροσίμα, η Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου, καθώς το προσφυγικό σήμερα», επισημαίνουν οι συντελεστές.

Κεντρική θέση στο πρόγραμμα κατέχουν δύο αναθέσεις έργων στις Ελληνίδες συνθέτριες Φωτεινή Τρυφεροπούλου και Μαρία Δελή. Το έργο της Τρυφεροπούλου, με τίτλο 31328, αναφέρεται στη Μικρασιατική Καταστροφή και τις γενοκτονίες που συνέβησαν την περίοδο εκείνη, ενώ τα κείμενα στο έργο της Δελή, με τίτλο Μαρτυρίες Μαρτυρίων, προέρχονται από μαρτυρίες επιζώντων του Ολοκαυτώματος, πολέμων, γενοκτονιών, εθνοκαθάρσεων και σφαγών.

Το πρόγραμμα περιλαμβάνει έργα της Ilse Weber, του Viktor Ullmann και του Gideon Klein, οι οποίοι μεταφέρθηκαν το 1942 στο Theresienstadt και τα επόμενα χρόνια άφησαν την τελευταία τους πνοή στο Auschwitz και το Fürstengrube. Συμπεριλαμβάνεται, επίσης, ο κύκλος τραγουδιών της Juliana Hall Dreams in War Time, σε ποιήματα της Amy Lowell που έγραψε με τη λήξη του Α ́ Παγκοσμίου Πολέμου, τα Δυο Ναναρίσματα για τη Συρία του Δημήτρη Τερζάκη (ποίηση Αντιγόνης Γαϊτανά) και ο λόγος του Auden στο Refugee Blues του Αραβο-Αμερικανού Mohammed Fairouz, που μοιάζει με σημερινό απολογισμό του προσφυγικού ζητήματος. Το πρόγραμμα ανοίγει και κλείνει με δύο ανατριχιαστικά στην απλότητά τους τραγούδια της Ilse Weber· ένα που μιλά για την αιχμαλωσία της στο Theresienstadt και ένα που τραγουδούσε στα παιδιά καθώς όδευαν όλοι μαζί προς τον θάλαμο αερίων στο Auschwitz.

Το Duo Vocialo, δημιούργησαν οι δραστήριοι μέτζο-σοπράνο Ιωάννα Βρακατσέλη και ο πιανίστας Χρήστος Μαρίνος. Η συνεργασία τους ξεκίνησε την άνοιξη του 2020, με εξ αποστάσεως ηχογραφήσεις έργων Ελλήνων συνθετών, όταν η κυρία Βρακατσέλη βρισκόταν στην Αθήνα και ο κ. Μαρίνος στη Νέα Υόρκη. Η κοινή τους αγάπη για το λόγιο τραγούδι και η νησιώτικη καταγωγή τους γέννησαν το Duo Vocialo, ένα λογοπαίγνιο μεταξύ voce (φωνής) και λαλιάς. Το φθινόπωρο του 2021 ξεκίνησε επίσημα και η διά ζώσης συνεργασία τους, με σκοπό την παρουσίαση και ηχογράφηση έργων για φωνή και πιάνο του 20^ου και του 21^ου αιώνα, κυρίως Ελλήνων και Ελληνίδων συνθετών, τα οποία είτε ακούγονται σπάνια είτε ερμηνεύονται για πρώτη φορά. Με την επιλογή του ρεπερτορίου του, το Duo Vocialo εστιάζει και στη δημιουργία πρωτότυπων θεματικών ρεσιτάλ. Έχουν ήδη παρουσιάσει έργα Δραγατάκη (σε πρώτη παγκόσμια εκτέλεση), Χρήστου, Απέργη, Σισιλιάνου, Χαρλαύτη, Ξένου, Καλογρίδου, Θεοδοσίου, Σφυρή και άλλων. Στόχος τους είναι η παρουσίαση του ρεπερτορίου να ξεφεύγει από την καθιερωμένη φόρμα του ρεσιτάλ τραγουδιού, δημιουργώντας μια συνολική εμπειρία σε συνεργασία με την δραματουργό-σκηνοθέτρια Αντιγόνη Γαϊτανά που συμμετείχε στον «Ήχο της Κραυγής» με τις μεταφράσεις ποιημάτων, την δημιουργία και τον χειρισμό των υπερτίτλων, αλλά και με την έρευνα και σταχυολόγηση των κειμένων καθώς και με δικά της ποιήματα.