Παγκόσμιος συναγερμός για την κλιματική αλλαγή

Για το αυξανόμενο μέρος του παγκόσμιου πληθυσμού που καταλαβαίνει την υπαρξιακή απειλή από την κλιματική αλλαγή, η αρχή του 2017 έφερε ανησυχία. Η ανησυχία ήταν ήδη εμφανής στη Σύνοδο του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή στο Μαρακές του Μαρόκου το 2016, η οποία μόλις είχε αρχίσει, όταν εξελέγη ο Ντόναλντ Τραμπ πρόεδρος των ΗΠΑ.

Τότε κυκλοφορούσαν διάφορες θεωρίες για το τι θα σήμαινε η εκλογή του Τραμπ για τις ΗΠΑ και τον κόσμο. Αλλά δεν υπήρχε αμφιβολία ότι θα ήταν κακή για την επίσημη δέσμευση της Αμερικής να μειώσει τις εκπομπές αερίων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου και να περιορίσει τις χειρότερες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.

Στη διάρκεια του 2017 άρχισαν να απαντώνται τα ερωτήματα για το τι θα έφερνε η προεδρία Τραμπ. Και φάνηκε ότι ενώ ο Τραμπ κατέχει το ισχυρότερο αξίωμα στον κόσμο όσον αφορά τη διαταγή στρατιωτικών χτυπημάτων, όταν προσπαθεί να αντικρούσει τις επιστημονικές αποδείξεις για την κλιματική αλλαγή και να αντισταθεί στην παγκόσμια μετάβαση στην πράσινη οικονομία, η ισχύς του είναι μάλλον περιορισμένη.

Στο Μαρακές ήταν ήδη εμφανή τα εμπόδια που θα συναντούσε ο Τραμπ. Οι επικρίσεις του Τραμπ για τη Συμφωνία του Παρισιού για το κλίμα του 2015 απορρίφθηκαν ευρέως και όλες οι χώρες επανέλαβαν τη δέσμευσή τους προς τη Συμφωνία. Υποσχέθηκαν να συνεχίσουν να μειώνουν τις εκπομπές των αερίων του θερμοκηπίου, ασχέτως αν ο Τραμπ έκανε πράξη την προεκλογική του δέσμευση να «ακυρώσει το Παρίσι».

Βεβαίως, το ερώτημα αν ο Τραμπ όντως θα τηρούσε την προεκλογική του δέσμευση απασχόλησε πολλούς κατά τους πρώτους μήνες του 2017, ενώ στον Λευκό Οίκο παιζόταν μια πραγματική σαπουνόπερα –ή μάλλον μια εσωτερική φάρσα. Η κόρη του Τραμπ, Ιβάνκα, και ο σύζυγός της Τζάρεντ Κούσνερ λέγεται ότι υποστήριζαν τη Συμφωνία του Παρισιού. Αλλά ο Σκοτ Προύιτ, επικεφαλής της Υπηρεσίας Προστασίας του Περιβάλλοντος, και οι σύντροφοί του αρνητές της κλιματικής αλλαγής έπεισαν τον Τραμπ να αποσύρει τις ΗΠΑ από τη Συμφωνία.

Οταν τελικά έγινε η ανακοίνωση την 1η Ιουνίου, ήταν αναμφίβολα απογοητευτική. Εδωσε όμως νέα ώθηση στο θέμα. Εντός ωρών, ο κυβερνήτης της Πολιτείας της Ουάσιγκτον, Τζέι Ινσλι (σ.τ.μ.: που μαζί με άλλους κυβερνήτες Πολιτειών ίδρυσαν την Αμερικανική Συμμαχία για το Κλίμα), δήλωσε: «Θέλουμε να στείλουμε ένα ηχηρό μήνυμα στον κόσμο: Δεν θα παραδοθούμε!». Και ως απάντηση στον ισχυρισμό του Τραμπ ότι «εξελέγη για να εκπροσωπεί τους πολίτες του Πίτσμπουργκ, όχι του Παρισιού», ο δήμαρχος του Πίτσμπουργκ, Μπιλ Πεντούτο, ανακοίνωσε ότι η «Πόλη του Ατσαλιού» θα έχει στραφεί 100% στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας ως το 2035.

Η επίπληξη του Πεντούτο άνοιξε ένα παράθυρο στη σιωπηρή επανάσταση που συντελούνταν στις ΗΠΑ. Ο ίδιος μαζί με άλλους 382 αμερικανούς δημάρχους είναι μέλη της Συμμαχίας Δημάρχων για το Κλίμα, η οποία εκπροσωπεί 68 εκατ. Αμερικανούς. Επίσης, 14 Πολιτείες και το χτυπημένο από τυφώνα Πουέρτο Ρίκο συμμάχησαν για τον σχηματισμό της Αμερικανικής Συμμαχίας για το Κλίμα. Ολες αυτές οι πόλεις και οι Πολιτείες δεσμεύτηκαν ότι θα εφαρμόσουν το «Σχέδιο για Καθαρή Ενέργεια» του Μπαράκ Ομπάμα, παρά τις προσπάθειες του Προύιτ να το καταργήσει. Ομοίως, περισσότερες από 1.000 αμερικανικές εταιρείες ανακοίνωσαν ότι θα τηρήσουν τις δεσμεύσεις των ΗΠΑ που προκύπτουν από τη Συμφωνία του Παρισιού.

Η τάση αυτή δεν περιορίζεται στις ΗΠΑ. Ο πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ της Κίνας, που παράγει την περισσότερη ρύπανση με αέρια του θερμοκηπίου στον κόσμο, επανέλαβε τη δέσμευση της χώρας του προς τη Συμφωνία του Παρισιού και ενθάρρυνε τους υπόλοιπους υπογράφοντες να τον μιμηθούν. Στο 19ο Εθνικό Συνέδριο του ΚΚ Κίνας τον Οκτώβριο, τόνισε ότι η Κίνα είναι στη «θέση του οδηγού» στη διεθνή συνεργασία για την κλιματική αλλαγή.

Και τον Ιούλιο του 2017 όλες οι κυβερνήσεις του G20, με εξαίρεση τις ΗΠΑ, υπέγραψαν δήλωση που τονίζει τη σημασία και την μη αναστρεψιμότητα της Συμφωνίας του Παρισιού.

Η δήλωση αυτή παραπέμπει σε προηγούμενη κοινή δήλωση των κυβερνήσεων της Γερμανίας, της Ιταλίας και της Γαλλίας που είχε εκδοθεί ως άμεση απάντηση στην ανακοίνωση του Τραμπ τον Ιούνιο. Ενώ η γερμανίδα καγκελάριος Ανγκελα Μέρκελ χαρακτήρισε «εξαιρετικά λυπηρή» την απόφαση του Τραμπ να αποσύρει τις ΗΠΑ από τη Συμφωνία, ο γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν εκφώνησε ομιλία –στα αγγλικά για να μην παρερμηνευτεί από κανέναν Αμερικανό –περιγράφοντάς την ως «επικίνδυνο λάθος».

Και το πιο σημαντικό: κυβερνήσεις πήγαν πέρα από τα λόγια, προχωρώντας σε ενέργειες. Τον Οκτώβριο, η Ινδία και η ΕΕ ενίσχυσαν τη συνεργασία για την ανάπτυξη πηγών καθαρής ενέργειας προς εκπλήρωση των στόχων της Συμφωνίας του Παρισιού. Η Νικαράγουα και η Συρία ανακοίνωσαν ότι προσχωρούν στη Συμφωνία, αφήνοντας τις ΗΠΑ ως τη μοναδική χώρα που την απορρίπτει. Αφότου εξελέγη ο Τραμπ, 66 χώρες επικύρωσαν τη Συμφωνία –μεταξύ των οποίων η Αυστραλία, η Ιταλία, η Ισπανία και, παρά την αναστάτωση που προκλήθηκε από το Brexit, η Βρετανία.

Ωστόσο, όσο και αν πανηγυρίζουμε την αύξηση της διπλωματικής υποστήριξης προς τη Συμφωνία του Παρισιού, δεν πρέπει να στρέψουμε την προσοχή μας μακριά από το ουσιώδες ζήτημα: τις παγκόσμιες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου που έχουν μείνει σταθερές την τελευταία τριετία. Δυστυχώς, αυτό ούτε καν πλησιάζει το επίπεδο των μειώσεων που χρειαζόμαστε.

Αν υπάρχει ένα πράγμα που κατέστησε σαφές το 2017, είναι οι καταστροφές που μας περιμένουν, αν δεν κάνουμε περισσότερα. Μια σειρά τυφώνων, με άνευ προηγουμένου ένταση και συχνότητα, σάρωσαν χώρες της Καραϊβικής, το Χιούστον, την ακτή του Τέξας και μεγάλο μέρος της Φλόριδας. Στη Νότια Ευρώπη, στην Αυστραλία και στις Δυτικές ΗΠΑ πυρκαγιές σάρωσαν αγροτικές περιοχές και προκάλεσαν εκτεταμένες ζημιές σε περιουσίες. Στη Νότια Αμερική, στην ινδική χερσόνησο και σε άλλες περιοχές, καύσωνες, κατεστραμμένες σοδειές και πλημμύρες έφθασαν σε κρίσιμα επίπεδα. Και στους Πόλους, οι πάγοι συνέχισαν να λιώνουν, όπως είδαμε με δραματικό τρόπο με τη ρήξη του τεράστιου όγκου πάγου «Larsen C» στην Ανταρκτική.

Δυστυχώς, ο Τραμπ μοιάζει να μη συγκινείται από την οικολογική ή την οικονομική πραγματικότητα. Αυτήν τη στιγμή οι ΗΠΑ έχουν διπλάσιες θέσεις εργασίας στην ανανεώσιμη ενέργεια από όσες στη βιομηχανία άνθρακα, την οποία ο Τραμπ όμως επιμένει να προσπαθεί να στηρίξει.

Αλλά είτε αρέσει στον Τραμπ είτε όχι, η άνοδος του τομέα της ανανεώσιμης ενέργειας αλλάζει την πορεία όχι μόνο της αμερικανικής οικονομίας, αλλά όλων των οικονομιών στον κόσμο. Το 2017 οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας αναδείχθηκαν κορυφαίες στις νέες συνδέσεις και η στροφή προς τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα συνέχισε να επιταχύνεται. Και σε όλο τον κόσμο η απειλή της κλιματικής αλλαγής μετατρέπεται σε οδηγό-κλειδί για τις επενδύσεις σε έργα υποδομής.

Στη Σύνοδο του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή του 2017 στη Βόννη, τον Νοέμβριο, η Κίνα και η ΕΕ συνέχισαν να υποκαθιστούν την Αμερική, οδηγώντας την παγκόσμια δράση για το κλίμα. Το 2018 αναμένουμε να δούμε περισσότερες αποδείξεις των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, καθώς και σημαντικές προσπάθειες για να αντιμετωπιστούν.

Οι προσπάθειες αυτές πρέπει να είναι πολύ ευρύτερες και πιο φιλόδοξες από όσο στο παρελθόν, αν επιθυμούμε να πετύχουμε τους στόχους της Συμφωνίας του Παρισιού. Αλλά, όπως μάθαμε το 2017, οι στόχοι αυτοί είναι επιτεύξιμοι. Με τον Τραμπ ή χωρίς τον Τραμπ, η στροφή προς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας είναι μη αναστρέψιμη και φέρνει παντού αλλαγές –ακόμη και στις ΗΠΑ.

Η κυρία Λορένς Τουμπιάνα, πρώην πρεσβευτής της Γαλλίας στη συμφωνία – πλαίσιο του ΟΗΕ για την κλιματική αλλαγή, είναι διευθύνουσα σύμβουλος του Ευρωπαϊκού Ιδρύματος για το Κλίμα και καθηγήτρια στο πανεπιστήμιο Sciences Po στο Παρίσι.