Το πραγματικό λάθος του Ομπάμα στη Συρία

Το Βήμα, The Project Syndicate

Καθώς η οκτάχρονη θητεία του αμερικανού προέδρου Μπαράκ Ομπάμα, φθάνει στο τέλος της, ο ίδιος έρχεται αντιμέτωπος με σκληρή κριτική επειδή δεν κατάφερε να τερματίσει τη σφαγή στη Συρία – αυτό που πολλοί αποκαλούν «το χειρότερο λάθος του». Αλλά οι εναλλακτικές που οι επικριτές του υποστηρίζουν θα ήταν το ίδιο προβληματικές. Οι επικριτές του, καταδικάζουν την απόφασή του να μην εξαπολύσει μία ισχυρή στρατιωτική επέμβαση για την απομάκρυνση του σύριου προέδρου Μπασάρ αλ Άσαντ στην αρχή της σύγκρουσης, όταν οι ΗΠΑ υποτίθεται ότι θα μπορούσαν να είχαν υποστηρίξει πιο μετριοπαθείς δυνάμεις.

Τουλάχιστον, λένε οι επικριτές, ο Ομπάμα θα έπρεπε να είχε εφαρμόσει τις «κόκκινες γραμμές» που έθεσε, όπως η επέμβαση σε περίπτωση που ο Άσαντ έκανε χρήση χημικών όπλων. Έχοντας αποτύχει να επέμβει γρήγορα και αποφασιστικά, ο Ομπάμα δεν κατάφερε να προστατεύσει τους πολίτες από επιθέσεις εναντίον τους και άφησε περιθώριο στις εξωτερικές δυνάμεις που υποστηρίζουν τον Άσαντ να επέμβουν στη σύγκρουση. Αυτή η κριτική χάνει την ουσία. Παρότι ο Ομπάμα σίγουρα έκανε λάθη στην πολιτική του στη Συρία – λάθη που συνέβαλαν στο να βγει εκτός ελέγχου η κρίση – ο επεμβατισμός που υποστηρίζουν φιλελεύθεροι αλλά και νεοσυντηρητικοί αναλυτές, έχει αποδειχθεί καταστροφικός σε περισσότερες από μία περιπτώσεις, συμπεριλαμβανομένων του Ιράκ και της Λιβύης.

Αυτό που οι αναλυτές, οι πολιτικοί και η κοινή γνώμη θα πρέπει να προτείνει είναι μία πιο ολοκληρωμένη εξωτερική πολιτική. Συνδυάζοντας την επιρροή και τη λογική, μία τέτοια προσέγγιση θα προωθούσε βραχυπρόθεσμους και μακροπρόθεσμους στόχους, που θα είχαν επιλεχθεί με βάση το πόσο μπορούσαν να εξυπηρετήσουν τα αμερικανικά συμφέροντα, αλλά και του υπόλοιπου κόσμου, με έναν βιώσιμο τρόπο. Στη Συρία, ένα κεντρικό στοιχείο μίας τέτοιας προσέγγισης θα ήταν η συνεργασία με τον Άσαντ. Η αρχική απόφαση να διακόψουν όλες τις σχέσεις και να τον καλέσουν να παραιτηθεί αποδείχθηκε αποτυχημένη και η κυβέρνηση Ομπάμα ακόμη πληρώνει τις συνέπειες αυτής. Το 2011, η κυβέρνηση Ομπάμα, αποφάσισε ότι όπως στη Τυνησία και στην Αίγυπτο, η εξέγερση της «Αραβικής Άνοιξης στη Συρία – που θεωρείτο ένα δημοκρατικό κίνημα με ευρεία υποστήριξη – θα οδηγούσε στην απομάκρυνση του Άσαντ. Ακόμη και όταν το καθεστώς εξαπέλυε σφοδρές επιθέσεις σε πόλεις όπως η Χάμα, η Χομς και το Χαλέπι, οι αμερικανοί αξιωματούχοι ήταν βέβαιοι ότι η πτώση του Άσαντ ήταν θέμα χρόνου.

Η εκτίμησή τους αποδείχθηκε λανθασμένη. Πολύ γρήγορα, ακραίοι σουνίτες με ξένη υποστήριξη επικράτησαν στο «λαϊκό δημοκρατικό κίνημα». Η οντότητα που προέκυψε – το αυτοαποκαλούμενο Ισλαμικό Κράτος (ISIS) – δεν προσπαθούσε να καθαιρέσει τον στυγνό δικτάτορα αλλά να καταπνίξει τους άπιστους και τους αποστάτες και να ιδρύσει ένα σουνιτικό ισλαμιστικό χαλιφάτο. Πέρα από το γεγονός ότι ο Ομπάμα δεν κατάφερε να δει τις πραγματικές προθέσεις της αντιπολίτευσης, έκανε ακόμη ένα μοιραίο λάθος στη Συρία: δεν υπολόγισε σωστά τα συμφέροντα των άλλων δυνάμεων, όπως της Ρωσίας. Η Ρωσία, ανακοίνωσε, θέλει να βρεθεί στη σωστή πλευρά της Ιστορίας. Αλλά θα ήταν η ανατροπή μία κυρίαρχης κυβέρνησης – ακόμη και μίας αποκρουστικής δικτατορίας όπως του Άσαντ – η σωστή πλευρά της Ιστορίας είτε για τις ΗΠΑ είτε για τη Ρωσία;

Αν μη τι άλλο, η Συρία παραμένει μέλος των Ηνωμένων Εθνών. Και αξίζει να θυμηθούμε για ακόμη μία φορά, πως κατέληξαν προγενέστερες προσπάθειες ανατροπής καθεστώτων διά της βίας, όπως έγινε στη Λιβύη. Φυσικά τώρα είναι αδύνατο να προβλέψουμε τι θα προκύψει από την κρίση στη Συρία. Ένα κράτος που στην εξουσία θα είναι οι σουνίτες; Πολλαπλά νέα κράτη; Ακόμη και η εκ νέου χάραξη των συνόρων στη Μέση Ανατολή βρίσκεται στο τραπέζι. Το βέβαιο είναι ότι το αποτέλεσμα θα έχει τεράστιες συνέπειες για τους γείτονες της Συρίας και για την ευρύτερη διεθνή κοινότητα. Τα συμφέροντά τους, μαζί με τα συμφέροντα του συριακού λαού, είναι να υποστηριχθεί η προσπάθεια να μπει ένα τέλος στη σφαγή και να δημιουργηθούν οι συνθήκες για μία μακροχρόνια ειρήνη.