Το Βήμα – The Project Syndicate

Η Κίνα ανακοίνωσε τον περασμένο χρόνο, για πρώτη φορά από τότε που άρχισε να ανοίγει την οικονομία της στον κόσμο στα τέλη της δεκαετίας του 1970, ότι οι εξαγωγές της μειώθηκαν σε ετήσια βάση. Και δεν είναι μόνο αυτό: η αξία του παγκόσμιου εμπορίου, γνώρισε επίσης μείωση μέσα στο 2015. Το μεγάλο ερώτημα είναι γιατί. Και ενώ συνέβη το ίδιο το 2009, τότε η εξήγηση ήταν προφανής: ο κόσμος βίωνε μία απότομη πτώση του ΑΕΠ του. Τον περασμένο χρόνο ωστόσο, η παγκόσμια οικονομία αυξήθηκε κατά 3%. Επιπροσθέτως δεν υπάρχουν περισσότερα εμπόδια στο παγκόσμιο εμπόριο σήμερα, καθώς το κόστος της μεταφοράς μειώνεται εξαιτίας της μεγάλης πτώσης της τιμής του πετρελαίου.

Η κατάσταση στην Κίνα είναι χαρακτηριστική. Τις τελευταίες δεκαετίες, καθώς έγινε η μεγαλύτερη οικονομία στο εμπόριο, η Κίνα μεταμόρφωσε το παγκόσμιο εμπορικό σύστημα. Τώρα η αξία των εισαγωγών και των εξαγωγών έχει συρρικνωθεί, με των εξαγωγών να έχει συρρικνωθεί περισσότερο, εξαιτίας της μείωσης των παγκόσμιων τιμών στα αγαθά. Στην πραγματικότητα, οι τιμές των αγαθών είναι το κλειδί για να κατανοήσουμε τις τάσεις στο εμπόριο των τελευταίων δεκαετιών. Όταν ήταν υψηλές, οι εμπορικές σχέσεις αυξάνονταν ενισχύοντας την αναπόφευκτη πρόοδο της παγκοσμιοποίησης.
Αλλά το 2012, οι τιμές των αγαθών άρχισαν να μειώνονται, συμπαρασύροντας και το εμπόριο. Ας υποθέσουμε ότι χρειάζονται ένας τόνος ατσάλι και δέκα βαρέλια πετρελαίου προκειμένου να κατασκευαστεί ένα αυτοκίνητο. Το 2002-2003, αυτές οι πρώτες ύλες άξιζαν περίπου 800 δολάρια, περίπου το 5% ενός αυτοκινήτου αξίας 16.000 δολαρίων. Αυτό σημαίνει ότι στις αρχές του 2000, οι βιομηχανικές χώρες έπρεπε να εξάγουν πέντε αυτοκίνητα για κάθε εκατό «πακέτα» πρώτων υλών που εισήγαν. Το 2012-2013, η αξία των πρώτων υλών για ένα αυτοκίνητο αυξήθηκε περίπου στα 2000 δολάρια, δηλαδή στο 10% του κόστους ενός ίδιου αυτοκινήτου (οι τιμές των αυτοκινήτων έχουν αυξηθεί κατά πολύ λιγότερο).
Οι βιομηχανικές χώρες έπρεπε επομένως να εξάγουν διπλάσια ποσότητα αυτοκινήτων για να καλύψουν το κόστος των πρώτων υλών. Είναι εμφανές ότι υπάρχει άμεση σχέση στις τάσεις του εμπορίου και των τιμών των αγαθών.

Δεδομένου ότι αυτή η σχέση επηρεάζει τα αγαθά που απαιτούν για την κατασκευή τους πρώτες ύλες, δεν προκαλεί εντύπωση που καθώς πέφτουν οι τιμές των αγαθών, τόσο συρρικνώνεται και το παγκόσμιο εμπόριο. Επειδή τα τρόφιμα, τα καύσιμα και οι πρώτες ύλες αναλογούν στο ένα τέταρτο του παγκόσμιου εμπορίου, όταν οι τιμές τους παρουσιάζουν διακυμάνσεις –ειδικά τόσο μεγάλες όσο τα τελευταία χρόνια –επηρεάζεται αντίστοιχα και το εμπόριο.

Αυτό δεν σημαίνει ότι η παγκοσμιοποίηση και το εμπόριο είναι ένα και το αυτό. Η παγκοσμιοποίηση εμπεριέχει πολλά άλλα πράγματα, όπως η αύξηση των διασυνοριακών χρηματοπιστωτικών συναλλαγών και του τουρισμού, η ανταλλαγή πληροφοριών και άλλες οικονομικές δραστηριότητες. Οι περισσότερες οικονομίες σήμερα είναι πιο ανοιχτές σε σχέση με πριν από μία γενεά. Αλλά τώρα καθίσταται ξεκάθαρο ότι η αντίληψη ότι η παγκοσμιοποίηση είναι κάποια ακατανίκητη και ανυποχώρητη δύναμη, σε μεγάλο βαθμό αντανακλά τις παρενέργειες της διακύμανσης στις τιμές των αγαθών της τελευταίας δεκαετίας. Αν οι τιμές παραμείνουν χαμηλές, όπως μοιάζει πιθανό, το παγκόσμιο εμπόριο την επόμενη δεκαετία μπορεί να λιμνάσει.

* Ο κ.Daniel Gros είναι Γερμανός οικονομολόγος, διευθυντής της δεξαμενής σκέψης Centre for European Policy Studies με έδρα τις Βρυξέλλες.