Οικονομικό Τμήμα Καποδιστριακού: Η Σχολή της οικονομικής εξουσίας

«Τρεις καθηγητές, χάθηκε η πατρίδα». Η φράση αποδίδεται στον Οτο φον Μπίσμαρκ και ελπίζεται να μην είναι διορατική όσο ενδεχομένως θα επιθυμούσε ο «σιδηρούς καγκελάριος», δεδομένου ότι σε αυτή τη συγκυρία βρίσκονται σε κρίσιμα κυβερνητικά πόστα τρεις καθηγητές και άλλοι δύο σε σημαντικές θέσεις του τραπεζικού τομέα προερχόμενοι όλοι από την ίδια σχολή! Το Τμήμα Οικονομικών Επιστημών του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου, το τμήμα της εξουσίας όπως δείχνει η πορεία των καθηγητών του, έχει εφοδιάσει την κυβέρνηση με τον Γιάνη Βαρουφάκη, στη θέση του υπουργού Οικονομικών, τον Νίκο Θεοχαράκη, ως γενικό γραμματέα του ίδιου υπουργείου, και τον Ευκλείδη Τσακαλώτο, ως αναπληρωτή υπουργό Εξωτερικών με αρμοδιότητα τις Διεθνείς Οικονομικές Σχέσεις. Επιπλέον ο Γιάννης Στουρνάρας είναι διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος και η Λούκα Κατσέλη ανέλαβε πρόεδρος της Εθνικής Τράπεζας.

Το Τμήμα Οικονομικών Επιστημών βγήκε από την επταετία της χούντας σχεδόν κατεστραμμένο. Ωστόσο το 1982 ο νόμος-πλαίσιο για τα ΑΕΙ επέτρεψε στον καθηγητή Γιώργο Κριμπά, ο οποίος τότε ήταν πρόεδρος του τμήματος, να στρατολογήσει μια νέα φουρνιά καθηγητών. Στα επόμενα επτά χρόνια το προσωπικό του τριπλασιάστηκε, καθώς στην αρχική ομάδα καθηγητών (Κωνσταντίνος Βαΐτσος, πρώην υπουργός, Πέτρος Γέμτος, Παναγιώτης Παυλόπουλος, Κωνσταντίνος Δρακάτος) προστέθηκαν οι Λούκα Κατσέλη και Λουκάς Παπαδήμος, ερχόμενοι από πανεπιστήμια των ΗΠΑ, και οι Σταύρος Θωμαδάκης (πρώην πρόεδρος της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς), Ιωάννης Σαμαράς, Αγγελική Λαΐου,Τάσος Γιαννίτσης (πρώην υπουργός Εργασίας, Εξωτερικών επί Σημίτη και Εσωτερικών επί Παπαδήμου).

Το Τμήμα άνθησε και μαζί του μεγάλωσαν και οι φιλοδοξίες των καθηγητών του. Ο κ. Βαΐτσος διετέλεσε αναπληρωτής υπουργός Εθνικής Οικονομίας, ο κ. Παυλόπουλος υποδιοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος το 1992-1993, ο Ιωάννης Παπαδάκης πρόεδρος του Συμβουλίου Οικονομικών Εμπειρογνωμόνων (ΣΟΕ) το 1990-1992 και υποδιοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος από το 2009 ως τις αρχές Μαρτίου, οπότε αντικαταστάθηκε από τον Θεόδωρο Μητράκο, αριστούχο του ίδιου τμήματος, ο οποίος εξελέγη επίκουρος καθηγητής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.

Στο Τμήμα Οικονομικών Επιστημών κυριαρχούσε η πόλωση ανάμεσα στους συντηρητικούς και στους προοδευτικούς καθηγητές. Οι πρώτοι με επικεφαλής τον κ. Παυλόπουλο στήριξαν την εκλογή του Γιώργου Προβόπουλου ως τακτικού καθηγητή και οι δεύτεροι με επικεφαλής τον κ. Βαΐτσο πρωτοστάτησαν στην εκλογή του Λουκά Παπαδήμου.

Κυρίαρχη φυσιογνωμία στο Τμήμα ήταν ο καθηγητής Κριμπάς, ο οποίος είχε τη φήμη ότι έκοβε το 87% των πρωτοετών φοιτητών, «όχι σκοπίμως» λένε όσοι τον γνωρίζουν, αλλά κάθε χρόνο επιβεβαιωνόταν η στατιστική. Δύο φοιτητές ξέφυγαν από τον κανόνα, τους συνάντησε στο τελευταίο έτος των σπουδών τους και ήταν αμφότεροι αριστούχοι. Επρόκειτο για τους Γιάννη Στουρνάρα και Νίκο Θεοχαράκη, οι οποίοι συνέχισαν σε βρετανικά πανεπιστήμια που ήταν τότε φυτώρια προοδευτικών ρευμάτων, ο πρώτος στην Οξφόρδη και ο δεύτερος στο Κέιμπριτζ.

Οι δύο φοιτητές συνδέθηκαν με τον καθηγητή τους με μια σχέση ζωής που διατηρείται και σήμερα, «χωρίς αυτό να σημαίνει ότι συμφωνούμε πάντα. Ως δάσκαλος εξακολουθώ να βάζω βαθμούς. Το ίδιο κάνουν κι εκείνοι», παρατηρεί ο κ. Κριμπάς. Ο ομότιμος καθηγητής μιλάει για δύο λαμπρά μυαλά και για εντελώς διαφορετικούς χαρακτήρες. Ο κ. Στουρνάρας θεωρούσε τη θεωρία πρόσχημα για να συνθέσει μια πολιτική εφαρμογής της, ενώ ο κ. Θεοχαράκης είναι πιο ακαδημαϊκός, «θα μπορούσε να αφοσιωθεί στη θεωρία χωρίς να ανοίξει ποτέ το παράθυρο στην πραγματική οικονομία».

Από την ώρα που τοποθετήθηκε σε πολιτικό πόστο ο κ. Θεοχαράκης, δίπλα στον υπουργό Οικονομικών, με τον οποίο τον συνδέει και η συγγραφή δύο επιστημονικών βιβλίων («Modern Political Economics: Making Sense of the Post 2008 World», «Μικροοικονομικά παραδείγματα μερικής και γενικής ισορροπίας»), τον ακολουθεί η φήμη του πολύ θεωρητικού. «Ο Θεοχαράκης αντιμετωπίζει τα πράγματα όπως είναι. Δεν είναι επιλογή ζωής για αυτόν να διαπραγματεύεται με τα τεχνικά κλιμάκια της τρόικας και δεν είναι αλήθεια ότι ασχολείται μόνο με την Ιστορία και τη Φιλοσοφία της Οικονομίας. Η διατριβή του αφορούσε την αγορά εργασίας» λέει ο κ. Κριμπάς. «Ο Στουρνάρας προσπαθεί να πείσει το Διοικητικό Συμβούλιο της ΕΚΤ ότι το μείγμα πολιτικής που ακολουθούν δεν τους επιτρέπει να πετύχουν τους στόχους τους» προσθέτει. Ο καθηγητής διαπιστώνει τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι πρώην φοιτητές του από μια καθαρά επιστημονική σκοπιά. «Το πρόβλημα στην Ευρώπη» σημειώνει «είναι ότι οι περισσότεροι είναι καμεραλιστές, μια ακαδημαϊκώς τεθνεώσα σχολή σύμφωνα με την οποία οι δαπάνες καθορίζονται από τα έσοδα. Οι υπόλοιποι είναι μερκαντιλιστές».

Ο κ. Βαρουφάκης ανήκει στα νεότερα αποκτήματα του Τμήματος. Τον έφεραν από το Σίδνεϊ οι συντονισμένες προσπάθειες της κυρίας Κατσέλη (Βαρουφάκης και Κατσέλη κινούνταν στο φιλικό περιβάλλον της οικογένειας Παπανδρέου), του καθηγητή Νικόλαου Πετραλιά και του κ. Κριμπά, ο οποίος ήθελε να στήσει το ξενόγλωσσο μεταπτυχιακό. Εισηγητής για την εκλογή του στη θέση του καθηγητή ήταν ο κ. Θεοχαράκης, ενώ τον υποστήριξε και ο κ. Στουρνάρας, όμως η ΔΑΠ διαφωνούσε και επιχείρησε να μπλοκάρει τη διαδικασία, η οποία τελικώς ολοκληρώθηκε μέσα σε οχλοβοή. Ο κ. Κριμπάς θεωρεί τον νυν υπουργό Οικονομικών εξαίρετο δάσκαλο με υψηλό επιστημονικό επίπεδο και ό,τι καλύτερο μπορούσε να βρει ο Αλέξης Τσίπρας για την πολιτική που ήθελε να προωθήσει. «Αν πέτυχε; Κατ’ εμέ 50:50. Θεωρώ επίτευγμα το πρωτογενές πλεόνασμα που πέτυχε ο Στουρνάρας αλλά αυτό δεν θα μπορούσε να είναι βιώσιμο χωρίς αλλαγή πολιτικής. Το μείγμα έπρεπε να αλλάξει, αλλά πώς το πετυχαίνεις αυτό; Ξέρετε πώς ξεκινά η “Θεία Κωμωδία” του Δάντη; “Μεσοστρατίς στο διάβα της ζωής μου βρέθηκα σε ένα δάσος σκοτεινό, γιατί ο δρόμος ο σωστός ήταν χαμένος”» λέει.