Μικρό βιογραφικό για το στοιχείο θάλλιο. Κάθε Κυριακή «Το Βήμα» μάς ταξιδεύει και σε μια άλλη γωνιά του περιοδικού πίνακα.
Βίος και πολιτεία


Διάσημη συγγραφέας αστυνομικών μυθιστορημάτων εμπνέεται για κάποιο από τα έργα της από τις καταστρεπτικές δυνατότητες ενός δηλητηρίου. Αργότερα, μια νοσοκόμα, έχοντας διαβάσει το αστυνομικό αυτό μυθιστόρημα, βρίσκει τη λύση για το πώς θα σωθεί ένα παιδί που κινδύνευε να πεθάνει.

Το θάλλιο ως δηλητήριο «έθαλλε» στα μυθιστορήματα της Αγκαθα Κρίστι

Από τα αναρίθμητα δηλητήρια που υπήρχαν ως τότε, χάρη στην επίμονη αναζήτηση και την εφευρετικότητα ορισμένων ανθρώπων ανά τους αιώνες, η Αγκαθα Κρίστι διάλεξε το θάλλιο για μια σειρά φόνων στο έργο της «Φόνοι υπό εχεμύθεια» («The Pale Horse»). Σε 300 σελίδες εκτυλίσσεται η αρκετά πολύπλοκη υπόθεση του έργου, για τους ανεξιχνίαστους θανάτους που συμβαίνουν στο παλιό πανδοχείο «Το Χλωμό Αλογο» («The Pale Horse»). Το χρήσιμο για τη διάσημη συγγραφέα σε σχέση με το θάλλιο ήταν ότι δίνει τόσο διαφορετικά συμπτώματα στην αρχή ενώ τελικά καταλήγει σχεδόν σίγουρα σε θάνατο, δημιουργώντας την εντύπωση ότι οι θάνατοι δεν μπορούν να συσχετιστούν μεταξύ τους.

Το 1977 ένα κορίτσι 19 μηνών από το Κατάρ μπήκε σε αγγλικό νοσοκομείο σε κακή κατάσταση, αλλά οι γιατροί του Hammersmith Hospital δεν μπορούσαν να αντιμετωπίσουν την κατάστασή του, που γινόταν ημέρα με την ημέρα χειρότερη. Τελικά τη λύση έδωσε μια νοσοκόμα υποδεικνύοντας στους γιατρούς ότι η αιτία μπορεί να ήταν δηλητηρίαση από θάλλιο. Και αυτό διότι είχε διαβάσει το μυθιστόρημα της Αγκαθα Κρίστι και θυμόταν τι είχε συμβεί σε αυτό. Ετσι το κοριτσάκι σώθηκε.
Γιατί το είπαν έτσι


Το όνομά του το στοιχείο αυτό, όπως και άλλα βέβαια, το οφείλει στην ελληνική γλώσσα αλλά και στις εξαιρετικές γνώσεις της αρχαίας ελληνικής που διέθεταν (και διαθέτουν ακόμη) αρκετοί ξένοι επιστήμονες. Ο νεαρός χημικός William Crookes, στο Royal College of Chemistry, κοιτάζοντας στο φασματοσκόπιό του παρατήρησε εξετάζοντας κάποιο πέτρωμα μια πράσινη γραμμή εκεί που δεν το περίμενε. Υπέθεσε από την αρχή πως επρόκειτο για καινούργιο στοιχείο και το πράσινο χρώμα του τού έδωσε την αφορμή να το συνδυάσει με το αρχαίο ελληνικό ρήμα «θάλλω», που σημαίνει βγάζω νέους πράσινους βλαστούς. Οι προσδοκίες του ήταν μεγάλες σε σχέση με αυτή την ανακάλυψη διότι ήθελε να τη χρησιμοποιήσει για να εκλεγεί μέλος της Royal Society, αν και κάπου πήγε να στραβώσει η όλη επιχείρηση.
Αριθμοί κυκλοφορίας


Ατομικός αριθμός: 81
Ατομικό βάρος: 204,3833
Σημείο τήξης: 304oC
Σημείο ζέσης: 1.457 oC
Αριθμός ισοτόπων: 37
Είναι αρκετά διαδεδομένο στη φύση και βρίσκει εύκολα τον δρόμο από τις ρίζες των φυτών στα φύλλα και στους καρπούς, και από εκεί στο ανθρώπινο σώμα.
Τι θέλει από τη ζωή μας;


Μάλλον θέλει την ίδια τη ζωή μας. Είναι ένα ασημόχρωμο μέταλλο πολύ τοξικό και παραπάνω από 8 χιλιοστά του γραμμαρίου ανά κιλό σωματικού βάρους συνιστά θανατηφόρα δόση για τον άνθρωπο. Το σατανικό με το θάλλιο είναι ότι μιμείται τόσο αποτελεσματικά το κάλιο ώστε όταν μπει στο σώμα μπορεί να αρχίσει να το αντικαθιστά όπου αυτό υπάρχει. Ιδιαίτερα αυτό συμβαίνει στο νευρικό σύστημα, το οποίο ύστερα από λίγο αρχίζει να… ρετάρει. Ακολουθούν διάφορα συμπτώματα, όπως τάση για βαθύ ύπνο, αίσθηση βελονισμών στα πέλματα, δυσκολία στην ομιλία, διάρροιες, εμφάνιση συμπτωμάτων διαβήτη, στους άνδρες ανικανότητα και πτώση των μαλλιών και των τριχών όπου υπάρχουν, για αμφότερα τα φύλα. Μέσα στο σώμα δημιουργεί χλωριούχο θάλλιο, το οποίο είναι πολύ πιο δυσδιάλυτο από το χλωριούχο κάλιο και το σώμα μπορεί να χρειαστεί ως και τρεις μήνες για να καθαρίσει από μια τυχόν δηλητηρίαση.
Πόλεμος και ειρήνη


Διάφορα καθεστώτα αμφιβόλου ηθικής έχουν προσπαθήσει να απαλλαγούν από εσωτερικούς κυρίως εχθρούς, δηλαδή ομοεθνείς τους, κάνοντας χρήση θαλλίου. Ο Σαντάμ Χουσεΐν, για παράδειγμα, όταν ήταν στα πράγματα στις δεκαετίες του ’80 και του ’90 το χρησιμοποίησε εναντίον των αντιπάλων του, αλλά και το 2008 πάλι στο Ιράκ είχαμε ανάμειξη θαλλίου σε κέικ που προσφέρθηκαν στα μέλη αθλητικού συλλόγου με εννέα δηλητηριάσεις και από αυτές οι δύο κόστισαν τη ζωή σε δύο μικρά παιδιά.
Είναι τόσο τοξικό ώστε έχουν δηλητηριαστεί άνθρωποι που ήπιαν γάλα από αγελάδες οι οποίες είχαν φάει μελάσα από ζαχαροκάλαμα ραντισμένα με θάλλιο που χρησιμοποιήθηκε ενάντια στους ποντικούς των χωραφιών.
Προκύπτει συνήθως ως παραπροϊόν της μεταλλουργίας άλλων στοιχείων πιο χρήσιμων, όπως χαλκός, ψευδάργυρος, μόλυβδος. Υπάρχουν αποθέματα στη Γη περίπου 600.000 τόνων, ενώ η παγκόσμια παραγωγή είναι περίπου 30 τόνοι τον χρόνο.

Ολοι ελπίζουμε ότι η σειρά αρωμάτων «Θάλλιο» δεν έχει τίποτε κοινό με το στοιχείο πέρα από το όνομα…

Το παράδοξο είναι ότι παλαιότερα χρησιμοποιήθηκε ακόμη και σαν φάρμακο, ενώ τελευταία επανήλθε με τη μορφή αρώματος και την ονομασία, ακριβώς, Thallium. Λόγω του ότι η σύσταση των αρωμάτων κρατείται μυστική, όσοι ήξεραν περί θαλλίου εύχονταν να πρόκειται απλώς για μια λάγνα έλξη του εμπνευστή όλης αυτής της ιστορίας προς το όνομα και να μην περιέχεται στο μπουκάλι έστω και ένα χιλιοστό του γραμμαρίου από αυτό.

Ενώσεις του με αλογόνα χρησιμοποιούνται για την κατασκευή φακών και πρισμάτων απαραίτητων σε όργανα όπως τα φασματόμετρα για ακτίνες πέρα από το ερυθρό.
Απορίες λογικές και μη



Γιατί γράφετε ότι πήγε να στραβώσει η υπόθεση με τον Crookes;
Διότι την ίδια χρονιά και ένας άλλος ερευνητής, απέναντι, στη Γαλλία, ο Auguste Lamy, κατάφερε να εντοπίσει το θάλλιο, και μάλιστα να ξεπεράσει τον Crookes πιστοποιώντας ότι πρόκειται για μέταλλο ενώ ο Αγγλος το θεωρούσε αμέταλλο. Το παρουσίασε την επόμενη χρονιά στην Παγκόσμια Εκθεση του Λονδίνου, πήρε βραβείο γι’ αυτό και ο Crookes άρχισε να διαμαρτύρεται γιατί είδε να χάνει τη Royal Society. Και οι συμπατριώτες του εφηύραν ένα βραβείο για να πάρει και αυτός!

Μα πώς γράφετε ότι χρησιμοποιήθηκε σαν φάρμακο;
Είναι αλήθεια. Το έδιναν σαν ένα δραστικό αποτριχωτικό, διότι προσβάλλει τη ρίζα των τριχών και αυτές πέφτουν εύκολα. Σε περιπτώσεις της δερματικής νόσου τριχοφυτία (wringworm), η οποία είναι μια μυκητίαση πολύ κολλητική μεταδιδόμενη και από τα ζώα, βόλευε να απαλλάσσονται πρώτα από την τριχοφυΐα της περιοχής. Αλλά υπήρχαν και γυναίκες που έβγαζαν τα φρύδια τους με αυτό!
Σήμερα χρησιμοποιείται για ιατρικούς σκοπούς;
Θα έχετε μάλλον ακούσει για το τεστ κόπωσης με θάλλιο όπου το στοιχείο χρησιμοποιείται με τη μορφή ραδιοϊσοτόπου για τα σπινθηρογραφήματα καρδιάς. Εδώ βέβαια, στους δισταγμούς του καθενός που διάβασε τα προηγούμενα και κάπως τρόμαξε, οι γιατροί απαντούν καθησυχαστικά ότι η απαιτούμενη ποσότητα του θαλλίου (σε μερικές περιπτώσεις χρησιμοποιείται και το στοιχείο τεχνήτιο) είναι τόσο μικρή ώστε δεν θα συμβεί κάτι από τα όσα περιγράψαμε για τη συμπεριφορά του στοιχείου αυτού μέσα στον οργανισμό. Ο εξεταζόμενος λοιπόν υφίσταται πρώτα μια δοκιμασία κόπωσης και ύστερα του χορηγείται με ενδοφλέβια ένεση μια μικρή ποσότητα φυσικά θαλλίου 201 ή τεχνητίου. Μια κεφαλή με κάμερες καταγράφει τους σπινθηρισμούς που δίνει το θάλλιο, καθώς προσλαμβάνεται από τα μυοκαρδιακά κύτταρα. Οταν μια περιοχή δεν αιματώνεται καλά, προσλαμβάνει λιγότερο θάλλιο και αυτό φαίνεται στην εικόνα. Γίνεται πάντα σύγκριση ανάμεσα στις εικόνες με την κόπωση και στις εικόνες σε κατάσταση ηρεμίας.
Πώς θεραπεύεται η δηλητηρίαση από το θάλλιο;

Το μελάνι «πρωσικό μπλε» έχει χρησιμοποιηθεί από τη δεκαετία του ‘60 για την απομάκρυνση ραδιενεργών ουσιών από το ανθρώπινο σώμα. Είναι το αντίδοτο και στην περίπτωση δηλητηρίασης με θάλλιο

Χορηγείται το λεγόμενο πρωσικό μπλε, βασικό συστατικό στο μπλε μελάνι, μια προσφορά στην παγκόσμια υγεία του γερμανού φαρμακοποιού Horst Heydlauf, το 1970, το οποίο έχει την ικανότητα να παίρνει το θάλλιο και να επιστρέφει το κάλιο. Το δράμα είναι ότι με το θάλλιο ξεγελιέται το σώμα και δεν μπορεί να το αποβάλει μόνο του διότι το περνάει για κάλιο και από το στομάχι το στέλνει στα υπόλοιπα όργανα και όταν αυτά το αποβάλλουν τους το ξαναστέλνει πίσω, μπαίνοντας σε έναν ατέρμονα κύκλο. Το πρωσικό μπλε σπάει αυτόν τον κύκλο.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ