Ποιος σνομπάρει ποιον; Η Γερμανία της Μέρκελ, που απορρίπτει την πλήρη ένταξη της Τουρκίας, και βλέπει με «αποτροπιασμό» την άγρια καταστολή στην πλατεία Ταξίμ; ’Η μήπως ο Ερντογάν, που κατακεραυνώνει περιφρονητικά την «υποκρισία» των Ευρωπαίων; Κι όμως, τον πρώτο καιρό της εξουσίας του ο τούρκος πρωθυπουργός ήταν αναφανδόν υπέρ της ΕΕ, γιατί η δυτική προοπτική τον βόλευε πολύ. Ηθελε δημοκρατία για να ξεδοντιάσει τους «πασάδες» του στρατού και ελευθερία, κυρίως για τους ισλαμιστές οπαδούς του. Τα χρόνια του μέλιτος έχουν τελειώσει. Μάλλον επειδή το ευρωπαϊκό όνειρο δεν πουλάει πια στα σενάρια για το μέλλον μιας χώρας που επί Ερντογάν κοιτάζει προς Ανατολάς, θέλει ηγεμονική θέση στη Μέση Ανατολή και αναπολεί το οθωμανικό μεγαλείο.

Εριστικός, επιθετικός, κατάφωρα λαϊκιστής, υπερόπτης… Σε ένα αντιευρωπαϊκό κρεσέντο, ο Ερντογάν έφτασε να πει ότι δεν αναγνωρίζει καν το Ευρωκοινοβούλιο επειδή εξέδωσε ψήφισμα που καταδικάζει την κυβερνητική βία στην πλατεία Ταξίμ.
Και επειδή αρνείται να ανοίξει στις ενταξιακές διαπραγματεύσεις τα Κεφάλαια 23 και 24 για τη Δικαιοσύνη και τα Ανθρώπινα Δικαιώματα στην Τουρκία. Δεν είναι σχιζοφρενής αυτή η στάση; Να ανοίγει πυρ η Τουρκία σε έναν θεσμό της ΕΕ, στην οποία υποτίθεται ότι φιλοδοξεί να ενταχθεί; Δεν δείχνει ότι ο ισλαμιστής πρωθυπουργός έχει εγκαταλείψει κάθε ελπίδα και όρεξη να βάλει τη χώρα του στην ενωμένη Ευρώπη;
Είναι ο ίδιος άνθρωπος που το 2002, όταν ανέβηκε για πρώτη φορά στην εξουσία, έπινε νερό στο όνομα της Ευρώπης. Ηθελε να δείξει ότι μπορεί να υπάρξει μια «ισλαμική δημοκρατική κυβέρνηση» (κατά τα πρότυπα της Ευρωπαϊκής Χριστιανοδημοκρατίας), προσηλωμένη σε κοινές αξίες με τη Δύση. Και πάνω απ’ όλα ήθελε στήριξη για να στείλει τους πασάδες πίσω στους στρατώνες. Και να ξηλώσει το βαθύ, κεμαλικό κράτος, που έκανε τέσσερα πραξικοπήματα σε 30 χρόνια.
Τα πράγματα στράβωσαν το 2005, όταν με αφορμή το δημοψήφισμα για το Ευρωσύνταγμα, Γαλλία και Γερμανία έδειξαν εμμέσως αλλά πολύ σαφώς ότι δεν θέλουν να γίνουν πολίτες της ΕΕ 75 εκατ. μουσουλμάνοι, φτωχοί και οπισθοδρομικοί στο μεγάλο μέρος τους. Ούτε να φτάσουν τα σύνορα της ενωμένης Ευρώπης ως τη Συρία, το Ιράκ και το Ιράν. Ο Ερντογάν ανταπέδωσε την απόρριψη και τη μετέτρεψε σε εθνική υπερηφάνεια και ανωτερότητα. «Ηταν πολύ σαφής για τις προθέσεις της κυβέρνησής του, όταν σε επίσκεψη στη Γερμανία τον Οκτώβριο του 2012 είπε ότι αν η Τουρκία δεν γίνει πλήρες μέλος ως το 2023, θα αποσύρει την υποψηφιότητα…
Οσοι βλέπουν ακόμη κάποια αξία στην ένταξη, τόσο για την ΕΕ όσο και για την Τουρκία (ανάμεσά τους και ο πυρήνας των διαδηλωτών), πρέπει να κάνουν μεγάλες προσπάθειες για να μην εκτροχιαστεί τελείως η διαδικασία» λέει στο «Βήμα» ο Δημήτρης Τριανταφύλλου, διευθυντής στο Κέντρο Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών (CIES) στο Πανεπιστήμιο Καντίρ Χας στην Κωνσταντινούπολη.
Ο αυταρχισμός, η καταστολή, η λογοκρισία και το ισλαμιστικό όραμα που δεν κρύβεται πια έδωσαν τη χαριστική βολή. Το Βερολίνο μόλις έβαλε στην πιο βαθιά κατάψυξη την τουρκική υποψηφιότητα, επαναλαμβάνοντας ότι το μόνο που μπορεί να δώσει είναι «προνομιακή σύμπραξη», μια άδεια φόρμουλα που ενοχλεί ακόμη περισσότερο τους Τούρκους.
Επειτα υπάρχει, όπως πάντα, η πλάτη των ΗΠΑ και η οικονομία. Με ρυθμούς ανάπτυξης κοντά στο 5%, η Τουρκία είναι σήμερα η 17η μεγαλύτερη οικονομία παγκοσμίως, και σε κάθε περίπτωση δεν έχει να ζηλέψει πολλά από την ΕΕ της κρίσης. «Η εσωστρέφεια και η αδυναμία της Ευρώπης να ξεπεράσει την κρίση της έχει αμαυρώσει τη φήμη της στην Τουρκία. Σε συνδυασμό με την απογοήτευση για τα ενίοτε τεχνητά εμπόδια που επιβάλλονται σχετικά με την πρόοδο της Τουρκίας, η ένταξη στην ΕΕ δεν είναι πολύ δημοφιλής.
«Ο Ερντογάν εκμεταλλεύεται αυτή τη λαϊκή δυσαρέσκεια στις ομιλίες του» λέει στο «Βήμα» ο Σινάν Ουλγκέν, πρόεδρος του κέντρου αναλύσεων EDAM, στην Κωνσταντινούπολη.
Δύσκολη σχέση
Ευρώπη;
Οχι, ευχαριστώ
Σήμερα, μόλις το 33% των Τούρκων λένε ότι θέλουν να γίνουν πολίτες της ΕΕ, από 70% το 2005. Παρίσι και Βερολίνο τάσσονται υπέρ «ειδικής σχέσης».
Η πλειοψηφία των Ευρωπαίων αντιτίθεται, σταθερά, με ποσοστά άνω του 60%, στην ένταξη της Τουρκίας.
Η Μέρκελ δεν θέλει
Στο προεκλογικό τους πρόγραμμα, οι Χριστιανοδημοκράτες της Μέρκελ (CDU) μόλις απέρριψαν την ένταξη της Τουρκίας, λέγοντας ότι θα «επιβάρυνε υπερβολικά» την ΕΕ. Η καγκελάριος εξέφρασε «απέχθεια» για την άγρια καταστολή στην πλατεία Ταξίμ.
«Αγκάθι» το Κυπριακό
Υπάρχει, πάντα, το Κυπριακό. Η Αγκυρα δεν αναγνωρίζει, από το 1974, την Κύπρο, πλήρες μέλος της ΕΕ από το 2004. Τα Κατεχόμενα, η άρνηση να ανοίξει τα λιμάνια, και τα κοιτάσματα υδρογονανθράκων στο Αιγαίο περιπλέκουν μια ήδη δύσκολη εξίσωση.
Ετέμ Ελντέμ, ιστορικός στο Πανεπιστήμιο του Βοσπόρου
«Ο πρωθυπουργός φαίνεται να έχει πανικοβληθεί»

«Οργή και απογοήτευση νιώθει ο Ερντογάν για την Ευρώπη» λέει μιλώντας στο «Βήμα» ο δρ Ετέμ Ελντέμ, ιστορικός στο Πανεπιστήμιο του Βοσπόρου.
«Η αντίδρασή του στις ευρωπαϊκές επικρίσεις ήταν εκπληκτικά σκληρή. Εν μέρει οφείλεται στην αδιαλλαξία που δείχνει παραδοσιακώς η Τουρκία απέναντι στην κριτική, ιδίως όταν προέρχεται από τη Δύση. Φυσικά, η απογοήτευση που έχει συσσωρευθεί όλα αυτά τα χρόνια, ως αποτέλεσμα της συγκαταβατικής στάσης των Ευρωπαίων, που φαίνονται αποφασισμένοι να μην εντάξουν την Τουρκία στην ΕΕ και όμως επιμένουν στην «εκπολιτιστική αποστολή» τους, έχει σίγουρα συμβάλει σε αυτή την ένταση. Στα μάτια της τουρκικής πολιτικής τάξης και της κοινής γνώμης γενικότερα, η ΕΕ έχει χάσει μεγάλο μέρος της ελκυστικότητας, της αξιοπιστίας, και κατά συνέπεια μεγάλο μέρος της αυθεντίας της» εξηγεί.
Και καταλήγει: «Η ευρωπαϊκή καταδίκη είναι ιδιαίτερα οδυνηρή, τώρα, για τον Ερντογάν, επειδή οι μομφές είναι δικαιολογημένες. Η κυβέρνηση μπαίνει στην τέταρτη εβδομάδα της κρίσης, σημαδεμένη από έντονες επικρίσεις σχεδόν από παντού, εντός και εκτός Τουρκίας. Αντί να προσπαθήσει να ηρεμήσει την κατάσταση δείχνοντας προθυμία να συζητήσει και να διαπραγματευθεί, ο πρωθυπουργός φαίνεται να έχει πανικοβληθεί και να έχει επιλέξει έναν ολοκληρωτικό πόλεμο εναντίον κάθε αντιπολίτευσης και κάθε κριτικής. Αυτό το επικίνδυνο πείσμα οδηγεί στη συνέχιση της αδικαιολόγητης αστυνομικής βίας, σε μέτρα καταστολής, και σε μια όλο και πιο απειλητική και διχαστική πολιτική. Η σκληρή απάντηση του Ερντογάν είναι έκφραση θυμού για την ευρωπαϊκή «ανάμειξη», σε συνδυασμό με μια βαθιά αίσθηση απογοήτευσης και αποτυχίας σε εγχώριο επίπεδο. Οι συνέπειές της, όμως, μπορεί να είναι εξαιρετικά σοβαρές για το μέλλον των σχέσεων ΕΕ – Τουρκίας».

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ