Αληθινή η «βλαστική» κλωνοποίηση!

Είναι το πρόσωπο των ημερών στο επιστημονικό στερέωμα –μάλιστα μέσα σε ελάχιστο χρόνο το όνομά του γράφτηκε με χρυσά και στη συνέχεια με… γκριζωπά γράμματα. Ολα ξεκίνησαν στις 15 Μαΐου οπότε και δημοσίευσε μελέτη στην επιθεώρηση «Cell» με την οποία ανέφερε ότι κατάφερε να δημιουργήσει ανθρώπινα εμβρυϊκά βλαστικά κύτταρα μέσω κλωνοποίησης. Τα φώτα της δημοσιότητας στράφηκαν τότε επάνω του και δικαίως αφού όλες οι προηγούμενες αντίστοιχες προσπάθειες είχαν στεφθεί με… αποτυχία, ενώ η τελευταία μελέτη του Γου Σουκ Χουάνγκ από το Εθνικό Πανεπιστήμιο της Σεούλ στη Νότια Κορέα που έδειχνε ότι είχε κατακτηθεί αυτό το «Αγιο Δισκοπότηρο» για την αναγεννητική ιατρική, αποδείχθηκε μια από τις μεγαλύτερες απάτες όλων των εποχών.

Λίγες ημέρες αργότερα όμως, ο Σουκράτ Μιταλίποφ, ειδικός στην αναπαραγωγική βιολογία στο Πανεπιστήμιο Υγείας και Επιστημών του Ορεγκον, μετετράπη από καλό σε κακό παιδί της επιστημονικής κοινότητας. Η μελέτη του ετέθη στο «εδώλιο του κατηγορουμένου» από έναν ανώνυμο online σχολιαστή που εντόπισε τέσσερα σφάλματα στη σχετική δημοσίευση. Τα σφάλματα αφορούσαν παραποίηση εικόνων και με δεδομένο το… βεβαρημένο ιστορικό της έρευνας σχετικά με τη δημιουργία εμβρυϊκών βλαστοκυττάρων μέσω σωματικής πυρηνικής μεταφοράς, έκαναν ουκ ολίγους να μιλούν για άλλη μια «κλωνο-απάτη». Ο πιο περιζήτητος αυτή τη στιγμή ερευνητής του πεδίου της ιατρικής παγκοσμίως μίλησε στο «Βήμα» για τη μελέτη του παραδεχόμενος ότι στη δημοσίευση έγιναν «αθώα» λάθη. Οπως όμως είπε, δεν είναι «ένοχος» σε ό,τι αφορά κανένα θέμα ουσίας. «Οι κυτταρικές σειρές που προέκυψαν από την πυρηνική μεταφορά σωματικού κυττάρου είναι υπαρκτές και με διάρκεια ζωής. Τις στέλνουμε αυτή τη στιγμή σε άλλα ερευνητικά κέντρα ανά τον κόσμο προκειμένου να επιβεβαιωθούν τα αποτελέσματά μας» ανέφερε κατηγορηματικά. Ελπίζουμε ο κατηγορηματικός αυτός τόνος του να κρύβει την πάσα αλήθεια.

Ας δούμε όμως πώς ακριβώς ο δρ Μιταλίποφ και η ομάδα του έπεσαν από την κορυφή στα «τάρταρα», σύμφωνα με ορισμένους, αφού οι περισσότεροι ειδικοί τηρούν στάση αναμονής απέναντι στα γεγονότα μέχρι να υπάρξουν επιβεβαιώσεις. Η δημοσίευση του δρος Μιταλίποφ έγινε ομολογουμένως σε χρόνο – «ρεκόρ» αφού τρεις μόνο ημέρες πέρασαν από την υποβολή της μελέτης έως ότου πάρει το «πράσινο φως» για δημοσίευση, ενώ άλλες 12 ημέρες αργότερα το άρθρο δημοσιεύθηκε.

Τα προβλήματα ξεκίνησαν μέσω μιας κριτικής που δημοσιεύθηκε στο PubPeer, ένα site όπου μπορεί κάποιος να καταγράψει ανώνυμα τα σχόλιά του σχετικά με δημοσιευμένες μελέτες. Το πρώτο πρόβλημα που παρατηρήθηκε αφορούσε αναπαραγωγή της ίδιας φωτογραφίας στη δημοσίευση με διαφορετική όμως λεζάντα. Στη μια φωτογραφία αναφερόταν ότι απεικονιζόταν μια αποικία κλωνοποιημένων κυττάρων ενώ στη δεύτερη, αλλά ίδια κατά τα άλλα, φωτογραφία αναφερόταν ότι απεικονιζόταν μια σειρά βλαστικών κυττάρων που είχαν προκύψει όχι από κλωνοποίηση αλλά από τη διαδικασία της IVF (εξωσωματική γονιμοποίηση). Ο σχολιαστής εντόπισε ένα ακόμη λάθος σε άλλες εικόνες οι οποίες δείχνουν τα είδη των γονιδίων που ενεργοποιούνται στις κυτταρικές σειρές οι οποίες έχουν προκύψει από κλωνοποίηση καθώς και σε εκείνες που έχουν προκύψει από έμβρυα μετά από IVF.

Τι απαντά σε όλα αυτά ο δρ Μιταλίποφ; «Πράγματι έγιναν λάθη παρ’ ότι ελέγξαμε αρκετές φορές τα στοιχεία. Εξαιτίας του ότι ο όγκος των εικόνων ήταν τεράστιος υπήρξαν επαναλήψεις σε κάποιες λεζάντες. Ηταν ένα ατυχές γεγονός το οποίο δεν αλλάζει όμως το ότι η μελέτη είναι πραγματική. Μάλιστα, παρότι η μέχρι στιγμής δημοσίευση έχει γίνει on line και δεν έχει ακόμη βγει σε έντυπη μορφή, βρισκόμαστε σε διαδικασία επανόρθωσης των λαθών σε συνεργασία με τους υπευθύνους του «Cell»».

Ενα εύλογο ερώτημα είναι το γιατί επισπεύστηκε τόσο η δημοσίευση καθώς ήταν μάλιστα δεδομένο ότι θα βρισκόταν στο επίκεντρο της προσοχής- κυρίως μετά την τελευταία «απάτη» του Γουάνγκ. «Εγιναν όλα πράγματι γρήγορα καθώς επιθυμούμε να παρουσιάσουμε τα ευρήματα στο συνέδριο της Διεθνούς Εταιρείας για την Ερευνα στα Βλαστικά Κύτταρα τον Ιούνιο. Αυτό ωστόσο δεν αλλάζει την ορθότητα των αποτελεσμάτων. Καταφέραμε πράγματι να μεταφέρουμε έναν ανθρώπινο ινοβλάστη μέσα σε ένα απύρηνο ωάριο και με την «κατάλληλη» παρέμβαση δημιουργήσαμε έμβρυα ως το στάδιο της βλαστοκύστης προτού τους αφαιρέσουμε τα ανθρώπινα εμβρυϊκά βλαστοκύτταρα. Ο,τι περιγράφουμε στη μελέτη ισχύει».

Ο 51χρονος ερευνητής από το Καζακστάν πιστεύει ότι σύντομα τα αποτελέσματά του θα επιβεβαιωθούν από τα υπόλοιπα ερευνητικά κέντρα ανοίγοντας έναν καινούργιο, εντελώς διαφορετικό δρόμο στην αναγεννητική ιατρική. Μήπως και ένα νέο… μονοπάτι για την κλωνοποίηση ανθρώπων (όπως κάποιοι υποστηρίζουν); «Ποτέ η έρευνά μας δεν είχε στόχο την κλωνοποίηση ανθρώπου παρά μόνο την ανάπτυξη θεραπειών με βάση τα κύτταρα του κάθε ασθενούς. Αλλά και οι επίδοξοι «κλωνοποιοί» ανθρώπων πρέπει να γνωρίζουν ότι, ακόμη και αν έχουν στα χέρια τους τη «συνταγή» που δίνει γέννηση στα εμβρυϊκά βλαστικά κύτταρα τα οποία μπορούν στη συνέχεια να μετατραπούν σε διαφορετικούς ιστούς του οργανισμού, δεν θα καταφέρουν να κλωνοποιήσουν άνθρωπο. Πειράματα που διεξαγάγαμε σε πιθήκους εμφυτεύοντάς τους εκατοντάδες έμβρυα που είχαν προκύψει από την τεχνική μας έδειξαν ότι αυτά δεν είναι καν βιώσιμα. Φανταστείτε πόσο πολύπλοκη είναι η διαδικασία στον άνθρωπο».

Στόχος λοιπόν αποκλειστικός κατά τον δρα Μιταλίποφ είναι «να δημιουργηθούν κάποτε ιστοί –ανταλλακτικά για τον κάθε ασθενή με βάση τα δικά του κύτταρα. Ωστόσο μια τέτοια προοπτική, όσο φιλόδοξη και αν είναι, βρίσκεται χρόνια μακριά από την κλινική πράξη». Διότι πράγματι προτού φθάσουμε να συζητούμε για ασφάλεια και αποτελεσματικότητα της μεθόδου στον άνθρωπο παρεμβάλλονται πολλά και διαφορετικά στάδια, όπως η σύγκριση των κυττάρων… Μιταλίποφ με τα κύτταρα iPS (προκύπτουν από τον επαναπρογραμματισμό ενηλίκων κυττάρων με χρήση των κατάλληλων γονιδίων ώστε να συμπεριφέρονται ως εμβρυϊκά βλαστικά και αποτελούν τα τελευταία χρόνια ένα «καυτό» πεδίο της έρευνας για την αναγεννητική ιατρική).

Το crash test θα κριθεί στα… μιτοχόνδρια

Ο ειδικός μάς λέει ότι και ο ίδιος διεξάγει τώρα πειράματα σύγκρισης των δύο τύπων κυττάρων προκειμένου να ανακαλύψει ποιος υπερισχύει. Εκτιμά ωστόσο ότι τα δικά του κύτταρα θα βγουν νικητές από αυτό το «crash test» για έναν απλό λόγο: «Τα επαναπρογραμματισμένα κύτταρα όπως τα iPS διαθέτουν γενετικό υλικό το οποίο είναι καινούργιο κατά 99,9% χάρη στον δότη, ωστόσο σε αυτά παραμένει και ένα 0,1% παλαιού γενετικού υλικού μέσα στα μιτοχόνδρια, τα οργανίδια που είναι υπεύθυνα για τη γήρανση και βρίσκονται στο κυτταρόπλασμα και όχι στον πυρήνα. Οταν επαναπρογραμματίζουμε ένα ενήλικο κύτταρο, παρ’ ότι αλλάζουμε τον πυρήνα του, τα βλαστικά κύτταρα που λαμβάνουμε συνεχίζουν να διαθέτουν τα αρχικά μιτοχόνδρια –με ό,τι αυτά κουβαλούν. Με τη δική μας μέθοδο όμως τα κύτταρα που προκύπτουν είναι «ολοκαίνουργια» αφού τα μιτοχόνδριά τους προέρχονται από το ωάριο της δότριας –δεν κουβαλούν σημάδια γήρανσης». Παράλληλα, η ερευνητική του ομάδα διεξάγει πειράματα προκειμένου να αποδειχθεί ότι τα κύτταρα που δημιουργήθηκαν μετατρέπονται σε λειτουργικά κύτταρα διαφορετικών ιστών.

Είναι από τις φορές που όλοι (και όχι μόνο οι επιστήμονες) εύχονται τα όσα λέει ο δρ Μιταλίποφ να ισχύουν μέχρι την τελευταία λέξη ώστε να ανοίξει μια νέα σελίδα με… χρυσά γράμματα στην αναγεννητική ιατρική. Οψόμεθα.