Αδιαίρετη είναι η Δημοκρατία…

Τι μπορεί να σημαίνει άραγε όταν μια προσωπικότητα, και μάλιστα επώνυμη, συμπράττει σε μια απροσχημάτιστη παραγωγή φασιστικής συμπεριφοράς σε μια χώρα ευρωπαϊκού πολιτισμού; Σε μια χώρα που ανήκει σε μια ευρύτερη συμπολιτειακή περιοχή όπου η αρχή της δημοκρατικής νομιμότητας –και ad legalitatem και ad legitimitatem –συνιστά το ηθικοπολιτικό θεμέλιό της;

Ο λόγος για τη φίλη Ουγγαρία, μια ιδιαίτερα καλλιεργημένη κοινωνία, με παλιές και πρόσφατες επιδόσεις στις τέχνες και τις επιστήμες, η οποία έχει υποφέρει όσο λίγες από διαδοχικούς ολοκληρωτισμούς.

Τέτοια επεισόδια, όπως το παρακάτω, όποτε τα αφήσαμε χωρίς να αντιδράσουμε, μας προετοίμασαν σιγά-σιγά και αδιόρατα για να ανεχθούμε και στη συνέχεια να υποστούμε όσα ανατριχιαστικά τον 20ό αιώνα επακολούθησαν.

Στη Βουδαπέστη λοιπόν ο πρόεδρος της Ουγγρικής Ακαδημίας Τεχνών μάς εξηγεί γιατί ορισμένοι καλλιτέχνες «δεν πρέπει να ταξιδεύουν στο εξωτερικό και με την τέχνη τους να δυσφημούν τη χώρα». Κάτι δεν μας θυμίζει αυτό; Και συνεχίζει, ως σε παράδειγμα, ότι «ελπίζω πως ο G. Konrad –διακεκριμένος συγγραφέας –όταν ταξιδεύει «να» συμπεριφέρεται ως Ούγγρος, παρ’ όλα όσα αντίθετα λέγονται». Προσέξατε, φαντάζομαι, τη λεπταίσθητη διατύπωση της άθλιας υποτακτικής απειλής του. Εκείνο το «να» τα λέει όλα.

Ο πρόεδρος πιστεύει –ναι, «πιστεύει» –ότι είναι ο θεματοφύλακας του τι συνιστά Τέχνη. Αυτή η πεφωτισμένη –μέχρις εκτύφλωσης –περίπτωση μας εξηγεί ποιου τύπου διανοούμενοι είναι εκείνοι που μπορούν –κατ’ ακρίβεια «δικαιούνται» –να συγκροτούν την αισθητική φιλοσοφία μιας χώρας. Ο θλιβερός θεωρεί ότι η τελευταία είναι κάτι σαν την ιθαγένεια. Και μάλιστα στην παρωχημένη εκδοχή της.

Ερώτημα ευθύ και κατεπείγον: Ολα αυτά αφορούν μόνο τη Βουδαπέστη; Αφορούν μόνο τα εκεί συγκεκριμένα πρόσωπα που προσβάλλουν μια έξοχη και παγκόσμια ακτινοβολούσα διανόηση η οποία μάχεται για δημοκρατία, δημιουργία και ανοικτό πολιτισμό;

Στη Βουδαπέστη θα ανεχθούμε η Τέχνη να ελέγχεται από την Ακαδημία; Από μια έπαλξη που δεν διαφέρει από την αντίστοιχη πρόνοια του νέου φαραωνικού Συντάγματος της Αιγύπτου, όπου προβλέπεται πως ό,τι έχει σχέση με την προσωπική κατάσταση εν αμφιβολία θα ερμηνεύεται αυθεντικώς από το Ισλαμικό Πανεπιστήμιο! Θα ανεχθούμε να γίνουν πράξη όσα θεσμοθετούνται στη Βουδαπέστη και στο Κάιρο, και μάλιστα λαϊκώς υφαρπαγμένα μέσα σε ψυχολογικές συνθήκες θρησκειοποιημένων αντιλήψεων και υστερικών βεβαιοτήτων;

Τη Δημοκρατία πώς τη θεωρούμε; Ενιαία και αδιαίρετη, ώστε σιγά-σιγά «παντού να την ειδούμε», ή κοιτάζουμε μόνο το σπίτι μας; Οποτε κάναμε το δεύτερο, βαριά πληρώσαμε το λάθος. Οποτε ανεχθήκαμε την ελευθερία εκείνων που κατάδηλα και πρακτικά την απειλούσαν, για να μην κατηγορηθούμε για contradictio in terminis, δώσαμε χώρο για την κατάργησή της.

Οταν η Δημοκρατία από κάπου απουσιάζει, αρχίζει να καψαλίζεται και όπου αλλού υπάρχει. Και όταν η Τέχνη κάπου είναι «επίσημη» ή «νόμιμη» –όπως και η Ιστορία -, τότε εκεί αρχίζει κάτι άλλο ήδη να πυρπολείται.

Με τους χαιρετισμούς της Βούδας και της Πέστης…