Οχι άλλες Μεγάλες Αφηγήσεις

Σύμφωνα με το πολιτικό ρεπορτάζ του «Βήματος» της 2/9/2012 (και με αφορμή το διαβόητο εκείνο πακέτο των 11,5 δισ.), «τόσο ο ίδιος ο κ. Βενιζέλος όσο και ο κ. Κουβέλης ζητούν να υπάρξει ένα ολοκληρωμένο εθνικό σχέδιο, «μια εθνική αφήγηση με αρχή, μέση και τέλος», ώστε να αποκτήσουν νόημα οι θυσίες του λαού».

Δύσκολα μπορώ να φανταστώ ότι η «αφήγηση» ανήκει στην περιεσκεμμένη, εύτακτη αλλά, τελικά, δικανικού τύπου ρητορική του Φώτη Κουβέλη, και είναι πιο εύλογο να την πιστώσει (ή, ανάλογα, να τη χρεώσει) κανείς στον πιο ευέλικτο και (ευκαίρως ή ακαίρως, δεν έχει σημασία) επινοητικό λόγο του Βαγγέλη Βενιζέλου. Οπως και αν έχει το πράγμα, ο πρόεδρος του ΠαΣοΚ, ως επαρκής πέραν της συνταγματικής του ειδημοσύνης αναγνώστης, θα γνωρίζει ότι ο εν λόγω όρος έκανε θεαματική καριέρα στα γραπτά και τους διαλογισμούς των απολογητών της Μεταμοντέρνας των Πραγμάτων Κατάστασης.

Στη δίνη της κρίσης, το ερώτημα «είναι η πολιτική σκέψη του Βαγγέλη Βενιζέλου μεταμοντέρνα;» φαίνεται, ίσως, πολυτελώς περιττό, αλλά ας μη βιαστούμε να βγάλουμε συμπεράσματα. Πρώτα πρώτα, όμως, δυο-τρεις κρίσιμες διευκρινίσεις για να συνεννοηθούμε. Οι Μεταμοντερνιστές δυσπιστούν στις γενικευτικές («ολιστικές» τις ονομάζουν) θεωρίες που φιλοδοξούν μεν να ερμηνεύσουν την εμπειρία της Ιστορίας και της Γνώσης αλλά ερμηνεύοντάς την δεν κάνουν τίποτε άλλο από το να νομιμοποιούν ένα σύστημα εξουσιαστικών σχέσεων – με άλλα λόγια, ο Μεταμοντερνισμός αρνείται τα συμπαγή και μεγαλεπήβολα ερμηνευτικά συστήματα, όπως είναι, για παράδειγμα, όλες οι μονοθεϊστικές θρησκείες, ο Διαφωτισμός, ο Μαρξισμός ή ο Φροϋδισμός, επειδή πιστεύει ότι τα συστήματα αυτά αντί να προσφέρουν μιαν αξιόπιστη ερμηνεία των πραγμάτων νομιμοποιούν επιλεκτικά αξίες και προτάγματα πίσω από τα οποία λανθάνουν συγκεκριμένες εξουσιαστικές δομές. Αυτά τα ερμηνευτικά συστήματα στιγματίστηκαν ως «Μεγάλες Αφηγήσεις», και εδώ είναι εύκολο να διακρίνει κανείς την υποτιμητική απόχρωση του όρου «αφήγηση», ο οποίος υποκαθιστά την αίσθηση ενός «σχετικιστικού σεναρίου» στη θέση μιας υποτιθέμενης απόλυτης αλήθειας. Ετσι, αντί για «Μεγάλες Αφηγήσεις», ο μεταμοντέρνος στοχασμός, σεμνά και ταπεινά, προτείνει «μικρά, τοπικά αφηγήματα».

Μεταμοντέρνος ή όχι, ο Βαγγέλης Βενιζέλος γνωρίζει ότι η «Μεγάλη Αφήγηση» της Μεταπολίτευσης, με κυρίαρχο αφηγητή το ΠαΣοΚ, ήταν ένα τρανό παραμύθι με πολύ στρεβλό τέλος. Και, μεταμοντέρνος ή όχι, ενώπιος ενωπίω με το εφιαλτικό Πακέτο προτείνει (και καλά κάνει) ένα «τοπικό», ταπεινό σενάριο με αρχή, μέση και, κυρίως, τέλος. Σύμφωνα, πάλι, με το ίδιο ρεπορτάζ του «Βήματος», «ο Αντώνης Σαμαράς δίνει μεγάλη σημασία στο εθνικό αφήγημα που στον πυρήνα του είναι η φράση «Θα είναι η τελευταία μεγάλη θυσία που θα υποστούμε»». Μακάρι έτσι να είναι, γιατί στο «εθνικό αφήγημα», όπου μοιάζει πάνω-κάτω να συμφωνούν οι τρεις της Συνευθύνης, αυτό που επειγόντως χρειάζεται είναι η αίσθηση ενός «τέλους». Και μάλιστα όσο γίνεται πιο σύντομα. Γιατί άλλοι διακινητές «Μεγάλων Αφηγήσεων» καραδοκούν, και είναι πολύ πιθανό ότι έσται η εσχάτη Αφήγησις χείρων της πρώτης.