Eίναι λίγα λεπτά μετά τα μεσάνυχτα όταν ένα μικρό πράσινο λεωφορείο και δύο μαύρα τζιπ σταματούν για λίγα δευτερόλεπτα στο φυλάκιο ελέγχου της βοηθητικής πύλης του αεροδρομίου «Μακεδονία» στη Μίκρα: οι μπάρες ασφαλείας σηκώνονται γρήγορα, τα οχήματα ακινητοποιούνται λίγο πιο πέρα και βγαίνουν από αυτά οι μαυροντυμένοι φύλακες-άγγελοι του αεροδρομίου. Η άσκηση αποτροπής αεροπειρατείας που έχουμε το σπάνιο προνόμιο να παρακολουθούμε από κοντά πραγματοποιείται τακτικά από την Ειδική Κατασταλτική Αντιτρομοκρατική Μονάδα της Θεσσαλονίκης και μάλιστα σε όσο το δυνατόν ρεαλιστικές συνθήκες, δηλαδή σε πραγματικό αεροσκάφος και σε πραγματικό χώρο επιχειρήσεων. Στη συγκεκριμένη άσκηση ο υποτιθέμενος αεροπειρατής βρίσκεται στο Airbus A319 των Ολυμπιακών Αερογραμμών που ήλθε με τη βραδινή πτήση από την Αθήνα και έχει σταθμεύσει στην πίστα του αεροδρομίου μπροστά από το κεντρικό κτίριο αναχωρήσεων – αφίξεων. Οι ελεύθεροι σκοπευτές είναι οι πρώτοι που τρέχουν για να πάρουν θέση σε δύο διαφορετικά, αθέατα σημεία του αεροδρομίου, καθώς ο ρόλος τους είναι πολύ σημαντικός: όχι απαραίτητα για να εκτελέσουν κάποια βολή αλλά κυρίως για να είναι τα «μάτια» του διοικητή της ομάδας, διαβιβάζοντας διαρκώς μέσω κρυπτογραφημένης εκπομπής ασυρμάτου ό,τι βλέπουν μέσα από τα κιάλια και τις ισχυρές διόπτρες Schmidt & Bender, έτσι ώστε να γίνεται όσο το δυνατόν αντικειμενικότερη αξιολόγηση της κατάστασης κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων, αλλά και τις στιγμές λίγο πριν από την τελική εντολή για δράση. Ταυτόχρονα, τα μέλη της Ομάδας Εφόδου φορούν τα αλεξίσφαιρα, τα κράνη και τα αντιβαλλιστικά γυαλιά τους και χωρίς καμία καθυστέρηση, συνεννόηση ή οδηγία βρίσκονται ταχύτατα στο σωστό σημείο του αεροδρομίου, περιμένοντας την εντολή για δράση.

Θα πίστευε κάποιος ότι μια τόσο σύνθετη άσκηση στην οποία απαιτείται συνεργασία και ταυτόχρονη δράση από διαφορετικές υποομάδες μιας αστυνομικής μονάδας θα απαιτούσε αρκετό χρόνο για το στήσιμο και την προετοιμασία της: όμως σε πραγματικές συνθήκες μπορεί να ολοκληρωθεί σε λιγότερο από ένα δεκάλεπτο, αφού δεν χρειάζεται περισσότερος χρόνος από τη στιγμή που η ΕΚΑΜ παρκάρει στο πλάι του κτιρίου του αεροδρομίου μέχρι τη στιγμή που η ομάδα εφόδου έχει εισβάλει και έχει αποκλείσει το αεροσκάφος. «Με τη μία», όπως θα συνέβαινε σε πραγματικό περιστατικό, όπου δεν υπάρχει περιθώριο για συζήτηση, καινούργιες οδηγίες, δοκιμές και λάθη. Κανένας δεν χρειάζεται να ρωτήσει τίποτα, αφού όλοι ξέρουν ακριβώς τι πρέπει να κάνουν και πώς πρέπει να ενεργήσουν, σαν γρανάζια μιας καλοκουρδισμένης μηχανής. Με αυτόν τον τρόπο άλλωστε λειτουργούν και όλες οι κορυφαίες αντιτρομοκρατικές μονάδες του κόσμου: κάθε επιχειρησιακό στέλεχος είναι ένα τέλεια εκπαιδευμένο τμήμα ενός ομοιογενούς συνόλου, που λειτουργεί με τον ίδιο ακριβώς τρόπο, με οποιαδήποτε σύνθεση και σε οποιαδήποτε κατάσταση.

Με καταγωγή από τη Διμοιρία Ειδικών Αποστολών της Αστυνομίας Πόλεων και το αντίστοιχο τμήμα της Χωροφυλακής, η ΕΚΑΜ σχηματίστηκε μετά την ενοποίηση των υπηρεσιών το 1984. Αντίστοιχες μονάδες υπήρχαν ήδη στο εξωτερικό, από την GSG9 της γερμανικής αστυνομίας που δημιουργήθηκε μετά την τρομοκρατική επίθεση στους Ολυμπιακούς του Μονάχου το 1972 μέχρι τη SAS του βρετανικού στρατού που είχε επέμβει με επιτυχία στην υπό κατάληψη ιρανική πρεσβεία στις 5 Μαΐου 1980 στο Λονδίνο. Στην ευαίσθητη Ελλάδα της Μεταπολίτευσης, η ΕΚΑΜ αντιμετωπίστηκε αρχικά με μεγάλη δόση επιφύλαξης και χρειάστηκε πολλά χρόνια συνεκπαιδεύσεων και διαμόρφωσης επιχειρησιακού δόγματος και νοοτροπίας εκπαίδευσης μέχρι να φτάσουμε στη σημερινή, ανεπιφύλακτα πλέον απολύτως αξιόμαχη κατάσταση των 120 αντρών της ΕΚΑΜ Αττικής και των 40 της ΕΚΑΜ Θεσσαλονίκης.

Κάποιοι ίσως θεωρήσουν ότι η ΕΚΑΜ δεν έχει καθημερινό αντικείμενο, αφού οι αεροπειρατείες και οι τρομοκρατικές ενέργειες είναι εξαιρετικά σπάνιες στη χώρα μας, όμως η Μονάδα καλείται σε επιχειρήσεις πολύ τακτικά. Από συλλήψεις επικίνδυνων κακοποιών, όπως του Παλαιοκώστα το καλοκαίρι του 2008 ή των σκληρών ρώσων και γεωργιανών κακοποιών τον Σεπτέμβριο του 2011, μέχρι μεταγωγές επικίνδυνων κρατουμένων και ελέγχους χώρων έπειτα από ένοπλες ληστείες, αλλά και παροχή ασφάλειας σε επισκέψεις ξένων επισήμων, οι «άντρες με τα μαύρα» είναι συνεχώς απασχολημένοι, αφού, συν τοις άλλοις, το καθημερινό τους πρόγραμμα είναι πάντοτε γεμάτο με εκπαιδεύσεις κάθε είδους: καταρριχήσεις με σχοινιά, παραβιάσεις θυρών, ελέγχους οχημάτων, μεταγωγές, συνοδείες, αεροπειρατείες, λεωφορειοπειρατείες και φυσικά πάρα πολλές βολές, με κάθε είδους όπλα.

Στην ΕΚΑΜ δεν χωράνε ατομιστές, «υπεράνθρωποι» ή ειδικοί σε έναν τομέα μόνο. Ολοι πρέπει να μπορούν να τα κάνουν όλα, πιάνοντας την ιδιαίτερα υψηλή «βάση» σε κάθε αντικείμενο στις διαρκείς εκπαιδεύσεις και αξιολογήσεις, έτσι ώστε ο καθένας να έχει πάντοτε απόλυτη εμπιστοσύνη στον διπλανό του. Η μαύρη κουκούλα από άφλεκτο υλικό που προστατεύει την ανωνυμία των επιχειρησιακών στελεχών έχει και έναν ακόμη σημαντικό συμβολισμό: θυμίζει ότι ο άντρας της ΕΚΑΜ πρέπει να λειτουργεί σαν ανώνυμο πιόνι μιας ομάδας, ξεχνώντας προσωπικά χαρακτηριστικά, ιδιαιτερότητες, προτιμήσεις και ταλέντα. Σε μια επιχείρηση οποιοσδήποτε μπορεί να βρεθεί σε οποιαδήποτε θέση και θα πρέπει να μπορεί να λειτουργήσει τέλεια. Αυτό που χαρακτηρίζει καλύτερα τους άντρες της ΕΚΑΜ δεν είναι ούτε το θάρρος, ούτε ο ηρωισμός, ούτε και η ικανότητα, αλλά ο απόλυτος επαγγελματισμός και αυτό φαίνεται σε κάθε στιγμή της καθημερινότητάς τους – από τις εκπαιδεύσεις μέχρι και τον τρόπο με τον οποίο μιλά ο καθένας για τη δουλειά του.

Οι ασκήσεις με πραγματικά πυρά που παρακολουθούμε την επόμενη ημέρα στο στρατιωτικό πεδίο βολής της Θέρμης συμπεριλαμβάνουν αντικείμενα αρκετά «προχωρημένα» και επικίνδυνα: «Ο λόγος που τοποθετούμε συναδέλφους μας ανάμεσα στους στόχους και πυροβολούμε δίπλα τους δεν είναι ούτε επειδή θέλουμε να κινδυνεύσουμε ούτε γιατί κάνουμε επιδείξεις σαν τσίρκο» μας λένε. «Ο λόγος είναι ότι ο καθένας μας πρέπει να είναι απόλυτα εξοικειωμένος με το όπλο του και με την απόλυτη ακρίβεια στη χρήση του, ακόμη και σε συνθήκες υψηλού στρες. Με την άσκηση αυτή εντυπώνεται στο μυαλό σου ότι κάθε φορά που πιέζεις τη σκανδάλη, η σφαίρα δεν γυρίζει πίσω». Οπως εξηγεί και ο διοικητής της ΕΚΑΜ Θεσσαλονίκης «αυτό που ζητάμε είναι να συνδυάσουμε τη γνώση κάθε αντικειμένου με το στρες, δηλαδή θέλουμε να φτάσουμε στο σημείο που το στρες να μη μειώνει την απόδοσή μας σε οποιοδήποτε αντικείμενο».

ο ζητούμενο από έναν αστυνομικό που δηλώνει εθελοντής και ξεκινά το Σχολείο Επιλογής της ΕΚΑΜ διάρκειας εννέα εβδομάδων δεν αποτελεί να είναι υπεραθλητής ή να έχει κάποιες ειδικές ικανότητες. «Στην ουσία τα διάφορα αντικείμενα τα μαθαίνει κανείς μετά το τέλος του σχολείου, όταν πλέον γίνει δεκτός στη Μονάδα. Ενας νέος χρειάζεται έξι μήνες για να μάθει τα βασικά και περίπου δύο χρόνια για να φτάσει στο επίπεδο των υπολοίπων. Το αρχικό Σχολείο είναι μια διαδικασία επιλογής των ικανοτέρων, όπου αξιολογούμε κυρίως τον τρόπο σκέψης και το ψυχικό σθένος του κάθε υποψηφίου. Είναι πολύ συχνό φαινόμενο να έρχονται υποψήφιοι που στο μάτι να μοιάζουν ιδανικοί και στις πρώτες δυσκολίες να εγκαταλείπουν, αφού τους λείπουν η ωριμότητα και η δύναμη του πνεύματος για να ξεπεράσουν τα εμπόδια» εξηγεί ο διοικητής, επισημαίνοντας για του λόγου το αληθές ότι στο τελευταίο σχολείο επιλογής της Θεσσαλονίκης εμφανίστηκαν 35 υποψήφιοι για 9 θέσεις, όμως οι θέσεις δεν καλύφθηκαν όλες, αφού μόνο πέντε το ολοκλήρωσαν με επιτυχία. Κι αυτό όχι επειδή οι υπόλοιποι ήταν άχρηστοι, το αντίθετο μάλιστα: κάποιοι από αυτούς ήταν πολύ καλοί και έχουν τη δυνατότητα να τα καταφέρουν στη δεύτερη προσπάθεια. Ομως στα κριτήρια επιλογής δεν γίνεται έκπτωση ποτέ και για κανέναν λόγο, αφού αρκεί ένας μόνο αδύναμος κρίκος για να σπάσει μια δυνατή αλυσίδα. Τη δύναμη της οποίας μας αποδεικνύει και μια καταπληκτική επίδειξη από την ομάδα των Ελεύθερων Σκοπευτών, κατά την οποία στήνεται μια εικονική κατάσταση ομηρείας όπου ο «δράστης» και ο «όμηρος» περπατούν αργά προς ένα αυτοκίνητο, 70 μέτρα μακριά από την κάννη του διαμετρήματος 7.62×51 AW της Accuracy International. Τη στιγμή που σταματούν δίπλα στην πόρτα και ο «δράστης» απλώνει το χέρι για να ανοίξει την πόρτα, μια δύσκολη βολή χειρουργικής ακρίβειας σκάει το μπαλόνι που είναι στερεωμένο 20 εκατοστά πάνω από το κεφάλι του, δείχνοντας τη διαφορά της απλής ακρίβειας σε σταθερό στόχο με τις απαιτήσεις μιας βολής εν κινήσει και με υψηλό επίπεδο στρες. Ειδικά μάλιστα όταν μιλάμε για μία, μοναδική, «κρύα» βολή, χωρίς περιθώρια επανάληψης ή λάθους.

Μια αεροπειρατεία ή ένα τρομοκρατικό χτύπημα είναι ευτυχώς πολύ σπάνια γεγονότα, όμως οι «ερασιτεχνικές» ομηρείες δεν είναι τόσο σπάνιες: «Οι ψυχασθενείς ή οι στιγμιαία διαταραγμένοι που παίρνουν ένα κυνηγετικό όπλο και κλείνονται στο σπίτι τους πυροβολώντας είναι τακτικοί “πελάτες” μας» λέει ο διοικητής της ΕΚΑΜ Θεσσαλονίκης. «Αυτούς πάντοτε τους αντιμετωπίζουμε ανθρώπινα, γιατί δεν είναι κακοποιοί, είναι απλοί άνθρωποι που κάτι τους οδήγησε σε μια κατάσταση την οποία δεν ελέγχουν. Πέρυσι είχαμε και την περίπτωση μιας γυναίκας που απειλούσε να πέσει από το μπαλκόνι ενός ξενοδοχείου, όπου μπήκαμε ταυτόχρονα οι μισοί από την πόρτα του δωματίου και οι άλλοι μισοί από το μπαλκόνι με σχοινιά και το θέμα λύθηκε σε λιγότερο από τρία δευτερόλεπτα». Αλλωστε, αυτό είναι το μυστικό της επιτυχίας για μια επιχείρηση της ΕΚΑΜ: ο απόλυτος αιφνιδιασμός που προσφέρει. «Το θέμα είναι να μπούμε γρήγορα» λέει παλαιό και έμπειρο μέλος της μονάδας. «Κανένας δεν είναι τρελός για να ανοίξει μάχη με μια ολόκληρη ομάδα εφόδου που έχει ήδη μπει στο δωμάτιο. Αν έχουμε ταχύτητα, ακρίβεια και συγχρονισμό δεν ανοίγει μύτη. Και φυσικά δεν γίνεται και είδηση. Η επιτυχία μιας επιχείρησης στην πραγματική ζωή δεν έχει καμία σχέση με αυτά που βλέπουμε στον κινηματογράφο…».