Francisco J. Ayala
Είμαστε πίθηκοι;
Eξι μεγάλα ερωτήματα σχετικά με την εξέλιξη
Εκδόσεις Κάτοπτρο, 2011, σελ. 140, τιμή 17,04 ευρώ
Ενα χέρι που κρατά τη λαβή ενός πιρουνιού στο οποίο είναι καρφωμένη μια μπανάνα κοσμεί το εξώφυλλο του βιβλίου του Φρανσίσκο Αγιάλα «Είμαστε πίθηκοι;». Ο ευρηματικός τίτλος επεξηγείται από τον υπότιτλο «Εξι μεγάλα ερωτήματα σχετικά με την εξέλιξη» που στην πραγματικότητα δίνει το στίγμα του πονήματος του καθηγητή Βιολογικών Επιστημών, Οικολογίας και Εξελικτικής Βιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Ερβαϊν.
Τα έξι ερωτήματα τα οποία τίθενται στο βιβλίο είναι τα εξής: «Είμαστε πίθηκοι;», «Γιατί χαρακτηρίζουμε την εξέλιξη “θεωρία”», «Τι είναι το DNA;», «Αποδέχονται όλοι οι επιστήμονες την εξέλιξη;», «Πώς ξεκίνησε η ζωή;» και «Μπορεί κανείς να πιστεύει και στην εξέλιξη και στον Θεό;». Προφανώς πρόκειται για ερωτήματα που συχνά-πυκνά έχουν τεθεί στον συγγραφέα, ο οποίος δεν αρκείται μόνον στους ρόλους του πανεπιστημιακού δασκάλου και ερευνητή, αλλά αφιερώνει μεγάλο μέρος του χρόνου του στη διάδοση της επιστήμης του στο ευρύ κοινό.
Οι απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα είναι το άλλοθι του Αγιάλα για να εισαγάγει στη σύγχρονη βιολογία και τον πλέον αδαή αναγνώστη. Παραδείγματος χάριν, η απάντηση στο ερώτημα «Είμαστε πίθηκοι;» είναι η δοσμένη με απλά λόγια εξελικτική ιστορία των πρωτευόντων θηλαστικών, ενώ η απάντηση στο ερώτημα «Τι είναι το DNA;» συμπυκνώνει (και πάλι με απλά λόγια) ουσιαστικές γνώσεις από τη μοριακή βιολογία, τη γενετική και την εξελικτική.
Το πόσο απλά είναι τα λόγια το αντιλαμβάνεται κάποιος από αυτό το χαρακτηριστικό απόσπασμα της σελίδας 63 το οποίο αποτελεί μέρος της απάντησης στο ερώτημα περί DNA. Ετσι, αφού προηγουμένως έχει εξηγήσει τη χημεία του μορίου της κληρονομικότητας και τον τρόπο με τον οποίο η δομή του εξασφαλίζει την ορθή κληρονόμησή του, ο Αγιάλα, αναφερόμενος στις μεταλλάξεις, στις αλλαγές στην αλληλουχία του DNA, γράφει: «Οι μεταλλάξεις οι οποίες έχουν σημασία για την εξέλιξη είναι εκείνες που σημειώνονται στα γεννητικά κύτταρα (ωάρια και σπερματοζωάρια) ή στα κύτταρα από τα οποία προέρχονται αυτά _ καθώς από τα γεννητικά κύτταρα προκύπτει η επόμενη γενιά. Οι μεταλλάξεις που συμβαίνουν σε άλλα κύτταρα έχουν συνήθως μηδαμινές συνέπειες και περνούν απαρατήρητες. Ορισμένες βέβαια ενδέχεται να οδηγήσουν στην εκδήλωση καρκίνου και άλλων νόσων, ενώ υπάρχουν και ορισμένες ασυνήθιστες περιπτώσεις κατά τις οποίες ένα άτομο έχει λόγου χάρη δύο μάτια διαφορετικού χρώματος. Τέτοιες περιπτώσεις είναι σπάνιες ακριβώς επειδή και οι μεταλλάξεις είναι σπάνιες».
Εάν θα έπρεπε να είναι απολύτως ακριβής ο συγγραφέας ωστόσο στον υπότιτλο θα μπορούσε να γράφει «Πέντε και ένα ερωτήματα…». Βλέπετε το τελευταίο ερώτημα έχει φιλοσοφικο-θρησκευτικό χαρακτήρα. Εχοντας ξεκινήσει τη σταδιοδρομία του ως δομινικανός ιερέας, ο Αγιάλα βρίσκεται στην καλύτερη ίσως θέση να απαντήσει στο ερώτημα αν μπορεί κάποιος να πιστεύει ταυτόχρονα στην εξέλιξη και στον Θεό. Ο ισπανικής καταγωγής αμερικανός επιστήμονας πρεσβεύει ότι «η επιστήμη και η θρησκεία δεν είναι δυνατόν να βρεθούν σε αντιπαράθεση, διότι διαπραγματεύονται διαφορετικά ζητήματα» και παραθέτει πολύ πειστικά επιχειρήματα γι’ αυτό.
Αν και γραμμένο για το ευρύ κοινό, το βιβλίο αυτό θα μπορούσε να αποτελέσει ένα άριστο εισαγωγικό μάθημα για τους φοιτητές της βιολογίας, της ιατρικής και της φαρμακευτικής, καθώς και εξαιρετικό βοήθημα για τους καθηγητές μέσης εκπαίδευσης, οι οποίοι σίγουρα καλούνται να απαντήσουν στα έξι (και όχι μόνον) ερωτήματα στα οποία απαντά ο Αγιάλα.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
